Ζαν-Μαρί Λεν

Ο Ζαν-Μαρί Λεν (γαλλικά: Jean-Marie Lehn), γεννήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1939 στο Ροσχάιμ (Bas-Rhin - Κάτω Ρήνος), είναι Γάλλος χημικός με ειδίκευση στην υπερμοριακή χημεία και είναι ο εμπνευστής πρωτοποριακών εργασιών για την αυτοοργάνωση.

Ζαν-Μαρί Λεν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Jean-Marie Lehn (Γαλλικά)
Γέννηση	39 Σεπτεμβρίου 1939 Rosheim[1][2][3]
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία[4][5][6]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά[7][8]
Εκπαίδευση	ντοκτορά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου (έως 1963)[9] Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	χημικός[10][11][12] καθηγητής πανεπιστημίου[13][14] διδάσκων πανεπιστημίου ερευνητής[15][16]
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Κολλέγιο της Γαλλίας[13] Louis Pasteur University Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Αξιωματούχος του Εθνικού Τάγματος της Αξίας (1993) Ιππότης των Ακαδημαϊκών Φοινίκων (1989) Χρυσό μετάλιο Γαλλικού Εθνικού Κέντρου για την Επιστημονική Έρευνα (1981)[17][18][15] Τάγμα της Αξίας για τις Τέχνες και Επιστήμες (1990)[19] Βραβείο Νόμπελ Χημείας (1987)[20][21] Μέγας Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής (2014)[22] βραβείο Ονσάγκερ εταίρος του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ Karl Ziegler Prize (1989)[18] μετάλλιο Λαβουαζιέ (1997)[18] Βραβείο εκατονταετηρίδας της Βασιλικής Εταιρείας Χημείας (1980) μετάλλιο Ντέιβι (1997)[23][18] βραβείο Χούμπολτ (1983)[18] honorary doctorate of the University of Malaga (2015)[24] αλλοδαπό μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου (17  Ιουνίου 1993)[25] επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Μάζαρυκ (2005)[26] επίτιμος διδάκτωρ του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Μαδρίτης (1985)[18] επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Βιέννης (12  Μαρτίου 2019)[27] honorary doctor of the University of Göttingen επίτιμος διδάκτωρ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης honorary doctor of Babeș-Bolyai University επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Καρόλου της Πράγας επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Μπολόνια επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Σερμπρούκ επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Σαιντ Άντριους επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Βιέννης επίτιμος διδάκτωρ του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ (1984)[18] επίτιμος διδάκτωρ του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Βρυξελλών επίτιμος διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών επίτιμος διδάκτωρ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Ισραήλ επίτιμος διδάκτωρ του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Στοκχόλμης (14  Νοεμβρίου 2003)[28][29] honorary doctor of the University of Basilicata honorary doctorate of Taras Shevchenko National University of Kyiv honorary doctor of the University of Crete honorary doctor of the University of Sheffield honorary doctor of the Adam Mickiewicz University in Poznań (2021)[30] Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής Order of the Rising Sun, Gold and Silver Star (2019)[31] Paracelsus Prize (1982)[32] Robert Robinson Award (1990)[33] Sir Derek Barton Gold medal (2012)[34] αργυρό μετάλλιο του CNRS (1972)[35] Marie Curie Medal (2022)[36] χάλκινο μετάλλιο του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (1963)[16] honorary doctorate of Slovak University of Technology in Bratislava (15  Μαρτίου 2023)[37]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο ίδιος και οι Ντόναλντ Τζ. Κράμ^[38] και Τσαρλς Τζ. Πέντερσεν^[39] βραβεύτηκαν από κοινού με το Νόμπελ Χημείας του 1987 "για την ανάπτυξη και τη χρήση μορίων που ασκούν εξαιρετικά επιλεκτικές αλληλεπιδράσεις λόγω της δομής τους " ^[40].

Βιογραφία

Ο Ζαν-Μαρί Λεν σπούδασε στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, όπου έλαβε πτυχίο φυσικών επιστημών το 1960. Έπειτα έγινε μαθητευόμενος ερευνητής του CNRS στο εργαστήριο του Γκυ Ουρισόν^[41] και στη συνέχεια ερευνητικός συνεργάτης (1962). Το 1963 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ θετικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου με διατριβή σχετικά με τον πυρηνικό μαγνητικό συντονισμό των τριτερπενίων^[42]. Μετά από μία περίοδο διαμονής στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγινε λέκτορας στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου το 1966. Εκείνη την εποχή ήταν ήδη ερευνητής.

Διορίστηκε τακτικός καθηγητής το 1970.

Από το 1980 έως το 2010 ήταν καθηγητής στο Κολλέγιο της Γαλλίας στο Παρίσι, καταλαμβάνοντας την έδρα της χημείας των μοριακών αλληλεπιδράσεων.

Το 1968, οι έρευνές του οδήγησαν στην ανάπτυξη μορίων που μοιάζουν με κλουβιά και έχουν μια κοιλότητα μέσα στην οποία μπορεί να εισαχθεί ένα άλλο χημικό είδος κατάλληλου μεγέθους και σχήματος, όπως ένα κλειδί σε μια κλειδαριά.

Έτσι ξεκίνησε το έργο του πάνω στη χημική βάση της "μοριακής αναγνώρισης" (δηλαδή της ιδιότητας ενός μορίου υποδοχέα να αναγνωρίζει και να συγκρατεί ένα υπόστρωμα), η οποία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στις βιολογικές διεργασίες.

Οι μελέτες αυτές του χάρισαν το βραβείο Νόμπελ Χημείας του 1987, μαζί με τους Ντόναλντ Τζ. Κραμ και Τσαρλς Πέντερσεν^[43] , καθώς και μεγάλο αριθμό εθνικών και διεθνών διακρίσεων και βραβείων: το χρυσό μετάλλιο του CNRS το 1981^[44] και το μετάλλιο Ντέιβι της Βασιλικής Εταιρείας το 1997.

Επιστήμη και Ειρήνη - Ζαν-Μαρί Λεν

Το έργο του Ζαν-Μαρί Λεν και της ομάδας του οδήγησε σταδιακά στον ορισμό ενός νέου πεδίου της χημείας, το οποίο πρότεινε να ονομαστεί υπερμοριακή χημεία, επειδή ασχολείται με πολύπλοκες οντότητες που σχηματίζονται από την ένωση δύο ή περισσότερων χημικών ειδών που συνδέονται μεταξύ τους με διαμοριακές δυνάμεις, ενώ η μοριακή χημεία μελετά τις ιδιότητες των δομών που κατασκευάζονται από άτομα που συνδέονται με ομοιοπολικές δυνάμεις.

Από τη μοριακή αναγνώριση, οι έρευνες του διευρύνθηκαν και περιλάμβαναν την κατάλυση και τις υπερμοριακές διεργασίες μεταφοράς. Επεκτάθηκαν επίσης στο σχεδιασμό μοριακών συστατικών ως βάση για μοριακά ηλεκτρονικά και φωτονικά.

Μια άλλη γραμμή ανάπτυξης αφορά το σχεδιασμό "προγραμματισμένων" συστημάτων ικανών να αυτο-οργανώνονται με αυθόρμητη συναρμολόγηση κατάλληλων συστατικών σε καλά καθορισμένες υπερμοριακές αρχιτεκτονικές.

Είναι μέλος της Ακαδημίας Επιστημών, της Ακαδημίας Τεχνολογιών^[45] και πολλών άλλων διεθνών ακαδημιών (βλ. παρακάτω).

Τον Σεπτέμβριο του 2006 διορίστηκε μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου Επιστήμης και Τεχνολογίας^[46].

Συγκεκριμένα, υπέγραψε, μαζί με άλλους νομπελίστες, έκκληση με την οποία ζητούσε να επισκεφθεί αντιπροσωπεία της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού ένα παιδί από το Θιβέτ που βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό από το 1995 στην Κίνα, τον Γκεντούν Τσόεκι Νίμα, ο οποίος αναγνωρίζεται ως ο ενδέκατος Παντσέν Λάμα από τον δέκατο τέταρτο Δαλάι Λάμα, τον Τενζίν Γκιάτσο. Ο Ζαν-Μαρί Λεν είναι επίσης μέλος της επιτροπής επιστημονικής χορηγίας της Γαλλικής Ένωσης Επιστημονικής Πληροφόρησης (AFIS) και του περιοδικού της Science et pseudo-sciences^[47].

Το 2016 υπέγραψε, μαζί με άλλους 106 νομπελίστες, επιστολή υποστήριξης της γεωργίας ακριβείας (OGM), στην οποία η ONG Greenpeace κατηγορείται για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας^[48].

Από το 2017, είναι χορηγός του βραβείου Prix Forcheurs Ζαν-Μαρί Λεν, ενός επιστημονικού βραβείου που απονέμεται κάθε χρόνο σε ένα ζεύγος νέων ερευνητών για την ενθάρρυνση της επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας στους τομείς της χημείας, της ιατρικής και της βιολογίας^[49].

Παράσημα

• Μέγας Αξιωματικός του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής από τις 18 Απριλίου 2014 ^[50],^[51].
• Ιππότης του Τάγματος των Ακαδημαϊκών Φοινίκων από το 1989.
• Αξιωματικός του Εθνικού Τάγματος της Αξίας το 1993
• Μέγας Αξιωματικός του Εθνικού Τάγματος Αξίας της Ρουμανίας το 2004
• 2η Τάξη του Τάγματος του Ανατέλλοντος Ηλίου, τιμήθηκε με το Χρυσό και το Ασημένιο Αστέρι^[52]

Επίτιμα διδακτορικά διπλώματα

Είναι κάτοχος τουλάχιστον 40 Επίτιμων Διδακτορικών Διπλωμάτων^[53]

Βιβλιογραφία

• La chimie supramoléculaire: Concepts et perspectives -Jean-Marie Lehn

Παραπομπές

1. Ζαν-Μαρί Λεν: «Towards Complex Matter: Supramolecular Chemistry and Self-organization». Towards Complex Matter: Supramolecular Chemistry and Self-organization. Μαΐου 2009. σελ. 263-280.
2. Ζαν-Μαρί Λεν, Javier Rojo, Mario Ruben: «Grid-Type Metal Ion Architectures: Functional Metallosupramolecular Arrays». (Αγγλικά) Grid-Type Metal Ion Architectures: Functional Metallosupramolecular Arrays. 12  Ιουλίου 2004. σελ. 3644-3662.
3. (Ιταλικά) www.accademiadellescienze.it. jean-marie-lehn. Ανακτήθηκε στις 1  Δεκεμβρίου 2020.
4. «Jean-Marie Lehn». (Αγγλικά) Encyclopædia Britannica Online.
5. «Nobel Prize». (Αγγλικά) Encyclopædia Britannica Online.
6. «Synthesis and Structure of a Supramolecular Coordination Polymer [ZnI2L(CH3OH)(H2O)2n (L = N-(3- (isonicotinamido) phenyl) isonicotinamide) With 1D Chain Structure»]. Synthesis and Structure of a Supramolecular Coordination Polymer [ZnI2L(CH3OH)(H2O)2]n (L = N-(3- (isonicotinamido) phenyl) isonicotinamide) With 1D Chain Structure. 1  Αυγούστου 2012. σελ. 999-1002.
7. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11912249f. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
8. CONOR.SI. 20831587.
9. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur: «Système universitaire de documentation» (Γαλλικά) Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Μονπελιέ. 089341333.
10. www.nndb.com/org/084/000099784/.
11. www.nndb.com/org/212/000165714/.
12. www.nndb.com/org/616/000067415/.
13. list of professors at Collège de France. www.college-de-france.fr/media/chaires-et-professeurs/UPL3451746530003663772_LISTE_DES_PROFESSEURS.pdf.
14. «Spiritual theories have to be proved before placing belief in them: Lehn». 21  Φεβρουαρίου 2015.
15. www.cnrs.fr/fr/personne/jean-marie-lehn-0.
16. eman-archives.org/ComiteHistoireCNRS/items/show/54.
17. www.cnrs.fr/fr/talents/cnrs?medal=39.
18. «Jean-Marie Lehn Curriculum Vitae». (Αγγλικά) nobelprize.org. Ίδρυμα Νόμπελ. Ανακτήθηκε στις 4  Φεβρουαρίου 2021.
19. «Jean-Marie Lehn». Τάγμα της Αξίας για τις Τέχνες και Επιστήμες.
20. «The Nobel Prize in Chemistry 1987». (Αγγλικά) nobelprize.org. Ίδρυμα Νόμπελ. Ανακτήθηκε στις 4  Φεβρουαρίου 2021.
21. «Table showing prize amounts». (Αγγλικά) Ίδρυμα Νόμπελ. Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 4  Φεβρουαρίου 2021.
22. «Le prix Nobel Jean-Marie Lehn grand officier de la légion d'honneur». 20  Απριλίου 2014.
23. «Award winners : Davy Medal». (Αγγλικά) Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2018.
24. www.uma.es/facultad-de-ciencias/info/74494/doctores-honoris-causa/.
25. «List of Royal Society Fellows 1660-2007». Complete List of Royal Society Fellows 1660-2007. Βασιλική Εταιρεία. σελ. 215.
26. www.muni.cz/o-univerzite/vyznamenani/cestne-doktoraty-udelene-mu?page=2.
27. «Ehrendoktorat Jean-Marie Lehn». Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
28. «KTHs hedersdoktorer utsedda». d:Q85174072. Βασιλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας. 3  Σεπτεμβρίου 2003.
29. «KTHs hedersdoktorer 2003». 4  Σεπτεμβρίου 2003.
30. (Γαλλικά) Frédéric Billet. twitter.com/Amb_Francji/status/1376830691057545218. Ανακτήθηκε στις 30  Μαρτίου 2021.
31. «Annonce des remises de décoration «Printemps 2019»». πρεσβεία της Ιαπωνίας στη Γαλλία. Ανακτήθηκε στις 29  Δεκεμβρίου 2021.
32. scg.ch/component/page/paracelsus.
33. www.rsc.org/prizes-funding/prizes/archives/robert-robinson-award/.
34. www.rsc.org/prizes-funding/prizes/find-a-prize/sir-derek-barton-gold-medal/previous-winners/.
35. comihistocnrs.hypotheses.org/2706.
36. ptchem.pl/pl/honors/winners-of-the-medals-and-ptchem-awards.
37. «Doctor honoris causa - Dr.h.c.». (Σλοβακικά) Ανακτήθηκε στις 19  Δεκεμβρίου 2024.
38. «Donald J. Cram | American chemist | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2022.
39. «Charles J. Pedersen | American chemist | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2022.
40. «The Nobel Prize in Chemistry 1987». NobelPrize.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2022.
41. «Guy Ourisson - Les Membres de l'Académie des sciences». www.academie-sciences.fr. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
42. «Triterpene - an overview | ScienceDirect Topics». www.sciencedirect.com. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
43. «The Nobel Prize in Chemistry 1987». archive.wikiwix.com. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2022.
44. «CNRS - Médailles d'or». archive.wikiwix.com. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
45. «Académie des technologies , consulté le 11 octobre 2020» (PDF).
46. «Décret du 22 septembre 2006 portant nomination du président et des membres du Haut Conseil de la science et de la technologie». archive.wikiwix.com. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
47. «Afis Science - Association française pour l'information scientifique». Afis Science - Association française pour l’information scientifique (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
48. «Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs) | Support Precision Agriculture». www.supportprecisionagriculture.org. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2022.
49. étrangères, Ministère de l'Europe et des Affaires. «Appel à candidatures pour le Prix scientifique franco-allemand "Forcheurs Jean-Marie Lehn" 2017». France Diplomatie - Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2022.
50. «Décret du 18 avril 2014 portant élévation aux dignités de grand'croix et de grand officier». www.legifrance.gouv.fr. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
51. «Promotion de Pâques / Les personnalités alsaciennes distinguées. Le prix Nobel Jean-Marie Lehn grand officier de la légion d'honneur». www.dna.fr (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
52. «Annonce des remises de décoration «Printemps 2019»». Ministry of Foreign Affairs of Japan (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
53. «The Nobel Prize in Chemistry 1987». NobelPrize.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.