Αχλάδια Λασιθίου

Τα Αχλάδια είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Σητείας στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου.^[1] Βρίσκεται σε υψόμετρο 250 μέτρων και απέχει 9 χιλιόμετρα από την Σητεία, με διακλάδωση μετά το Πισκοκέφαλο.

Αχλάδια
Γενική άποψη του χωριού
Αχλάδια Αχλάδια
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Αποκεντρωμένη Διοίκηση	Κρήτης
Περιφέρεια	Κρήτης
Περιφερειακή Ενότητα	Λασιθίου
Δήμος	Σητείας
Δημοτική Ενότητα	Σητείας
Δημοτική Κοινότητα	Αχλαδίων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Κρήτη
Νομός	Λασιθίου
Πληθυσμός
Μόνιμος	160
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	723 00
Τηλ. κωδικός	2843
δεδομένα

Ιστορία - Συνοικίες του χωριού

Εύφορο και ιστορικό χωριό στο δρόμο Σητείας- Σταυροχωρίου, 9 χμ, από τη Σητεία Στη θέση Πλατύσκινος ανασκάφηκε το 1939 από τον Νικόλαο Πλάτωνα σημαντικός περίτεχνος τάφος της υστερομινωικής εποχής. Έχει κυκλικό θάλαμο, και μία πρωτοτυπία: πόρτα στο βάθος «για την επικοινωνία του νεκρού με τον επάνω κόσμο». Μέσα βρέθηκαν 3 σαρκοφάγοι και αγγεία. Στη θέση Ρίζα ανασκάφηκε από τον ίδιο αρχαιολόγο το 1959 μία μεγάλη και πολύπλοκη αγροτική έπαυλη της Μεσομινωικής εποχής με 12 διαμερίσματα, «αίθουσα υποδοχής» και πολλά ευρήματα που μαρτυρούν ότι ανήκε σε πλούσιο ιδιοκτήτη. Στο χωριό σώζονται μικρά παλιά αρχοντικά. Τα Αχλάδια ήταν τόπος παραγωγής ασβέστη με την παραδοσιακή μέθοδο των ασβεστοκάμινων πολλά από τα οποία σώζονται. Στα «Πλατύβολα» των Αχλαδίων κατασκευάστηκε πρόσφατα και λειτουργεί ένα από τα μεγαλύτερα Αιολικά Πάρκα στην Ευρώπη με 60 ανεμογεννήτριες, που το επισκέπτονται πολλοί τουρίστες κάθε χρόνο. Το χωριό είναι πολύ παλιό, καθώς το αναφέρει ο Μπαρότσι ως Agladea το 1577, ο Καστροφύλακας Aghladia το 1583, με 258 κατοίκους και ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα ως Achladia. Τον Ιούνιο του 1821 οι Τούρκοι συγκέντρωσαν στον οικισμό 300 χριστιανούς από τις γύρω περιοχές και τους έσφαξαν όλους. Το χωριό κατά την Τουρκοκρατία είχε μικτό πληθυσμό, δηλαδή κατοικείτο από Χριστιανούς και Οθωμανούς. Το 1834 αναφέρονται 10 χριστιανικές και 50 οθωμανικές οικογένειες, ενώ στην απογραφή του 1881, 50 χριστιανικές με σύνολο 221 ατόμων και 33 οθωμανικές με 137 άτομα. Τα Αχλάδια προσέφεραν πολλά στους αγώνες για την απελευθέρωση από τους Τούρκους και ήταν έδρα της Επιτροπής της επανάστασης της Θερίσου (1905). Στο χωριό υπήρχε τζαμί και οθωμανικό νεκροταφείο τα οποία όμως καταστράφηκαν μετά από την αποχώρηση των μουσουλμάνων από το νησί. Το όνομα του χωριού σύμφωνα με το Παπαδάκη (Σητεία, σ.22) οφείλεται οπωσδήποτε στο ομώνυμο οπωροφόρο δέντρο αν και η σπανιότητα του δέντρου αυτού στην περιοχή ερμηνεύει ίσως αρνητικά την ονομασία, μάλλον από μεμονωμένο δέντρο στον χώρο της πρώτης κατοίκησης. Οι κάτοικοι του χωριού θεωρούν πως το όνομα ίσως και να οφείλεται στην έκφραση «Αχ! Λάδια!» λόγω των πολλών ελαιοδέντρων της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια στο χωριό δραστηριοποιείται πολιτιστικός σύλλογος ο οποίος οργανώνει κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου πανηγύρι.

Συνοικίες του χωριού

Σχολείο: Πρόκειται για την κεντρική συνοικία των Αχλαδίων που αναπτύσσεται γύρω από το παλαιό σχολείο και την πλατεία του χωριού. Στην συνοικία αυτή συναντάμε γραφικότατα μικρά δρομάκια με παλαιά κτήρια και όμορφο διαβατικό. Εκκλησία της συνοικίας είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος.

Πλάκα: Πρόκειται για την πιο όμορφη συνοικία των Αχλαδίων με μικρά δρομάκια και σπίτια με αυλές. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του χωριού. Στην άκρη της συνοικίας βρίσκεται ο ενοριακός ναός του Αγίου Χαραλάμπους και παλαιά φάμπρικα.

Βάγκα: Πρόκειται για γραφική συνοικία των Αχλαδίων στο βορειοανατολικό τμήμα του χωριού. Η Βάγκα αποτελούσε την τουρκική συνοικία του χωριού. Εκεί πρέπει να βρισκόταν το τζαμί και το οθωμανικό νεκροταφείο. Στην άκρη της Βάγκας συναντάμε την τοποθεσία Κάτω Βρύση με μία οθωμανική κρήνη και μία βρύση των αρχών του 20ου αιώνα.

Γεροντάμπελα: Πρόκειται για συμπαθητική συνοικία των Αχλαδίων στο νοτιοανατολικό τμήμα του χωριού. Στην άκρη της βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού με τον Ιερό Ναό της Αναστάσεως και παλαιό ελαιουργείο.

Άνω Γειτονιά: Πρόκειται για όμορφη συνοικία των Αχλαδίων στο νοτιοδυτικό τμήμα του χωριού. Στο άκρο της βρίσκεται παλαιά οικία με σταυρό πάνω από την πόρτα της εισόδου.

Έρημη Συνοικία: Ανατολικά του παλιού σχολείου, κάτω από τον Ιερό Ναό του Άγιου Ιωάννου του Θεολόγου στην άκρη του χωριού, εκτείνεται μία όμορφη μικρή συνοικία με αρκετά όμορφα παλιά ερειπωμένα κτήρια. Στην συνοικία αυτή βρίσκεται και το σπίτι του Πασά

Αρχαιολογικοί χώροι

Τάφος Αχλαδίων

Στη θέση «Πλατύσκινος» έχει ανασκαφεί ένας υπόγειος θολωτός τάφος με διάδρομο, μοναδικός στην Ανατολική Κρήτη για την εποχή του Χαλκού και εξαιρετικά σπάνιος σε όλο το νησί. Χρονολογείται την περίοδο 1400-1220π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε για περισσότερο από έναν αιώνα.

Ένας μνημειώδης κτιστός δρόμος μήκους 9μ. οδηγεί στην είσοδο του τάφου. Ο θάλαμος είναι κυκλικός με διάμετρο 4,08μ. και ύψος 4,16μ. Ο θόλος είναι κτισμένος με μεγάλους ογκόλιθους εκφορικά και έχει σχήμα σχεδόν κωνικό. Ακριβώς απέναντι από την κύρια είσοδο του τάφου υπάρχει μια δεύτερη μικρότερη είσοδος, η οποία ερμηνεύτηκε ως άνοιγμα για την συμβολική επικοινωνία του νεκρού με τον άλλο κόσμο, ίσως όμως να αποτελούσε την είσοδο ενός πλευρικού θαλάμου, η κατασκευή του οποίου δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Τόσο τα υπέρθυρα όσο και τα κατώφλια των δυο εισόδων είναι μονολιθικά. Οι κοιλότητες γύρω από την κύρια είσοδο και το υπέρθυρό της θεωρείται ότι χρησίμευαν στη στήριξη ξύλινης θύρας η οποία έκλεινε την είσοδο του τάφου. Λόγω της ομοιότητας του με τους μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους της Ηπειρωτικής Ελλάδος θεωρείται από ορισμένους μελετητές ως απόδειξη ότι η τεχνική της κατασκευής των θολωτών τάφων της ΥΜ ΙΙΙ εποχής έχει εισαχθεί στην Κρήτη από Μυκηναίους τεχνίτες της κυρίως Ελλάδος.

Έπαυλη Αχλαδίων

Στη θέση «Ρίζα», το 1952, ο Ν. Πλάτων επιχείρησε μια μικρή δοκιμαστική ανασκαφή όπου ήδη ήταν ορατός ένας ισχυρός αρχαίος τοίχος. Κατά την ανασκαφή εμφανίστηκαν οι εξωτερικοί τοίχοι μιας οικίας, οι οποίοι ήταν κατασκευασμένοι από μεγάλους πελεκητούς λίθους.

Το 1959 ο ίδιος συνέχισε την ανασκαφή και αποκάλυψε ολοκληρωτικά το κτίσμα που όπως αποδείχτηκε, επρόκειτο για μια σημαντικότατη αγροτική έπαυλη της μινωικής εποχής. Χρονολογείται στα 1600-1550 π.Χ., είχε ζωή περίπου μισό αιώνα και καταστράφηκε πιθανότατα από σεισμό.

Το κτίσμα καταλαμβάνει έκταση 270 τ.μ. και αποτελείται από 12 διαμερίσματα. Η κύρια είσοδος, με μονολιθικό κατώφλι και βαθμίδα, ήταν στα ανατολικά ενώ μια δευτερεύουσα είσοδος υπήρχε στα δυτικά. Η αίθουσα υποδοχής στα αριστερά του πλακόστρωτου προθάλαμου είχε διπλή είσοδο, πολύθυρο για την επικοινωνία με μικρότερο διαμέρισμα που διέθετε κτιστό θρανίο, και τρεις κίονες για την υποστήριξη της οροφής. Άλλη πιθανή αίθουσα υποδοχής υπήρχε στα δεξιά του προθάλαμου. Η έπαυλη είχε επίσης μαγειρείο, αποθηκευτικούς και άλλους βοηθητικούς χώρους. Εξωτερικά της οικίας λοξοί τοίχοι σχημάτιζαν πρόχειρους περιβόλους που ίσως χρησιμοποιήθηκαν για τον σταβλισμό ζώων.

Ιεροί Ναοί

ΙΝ Αγίου Χαραλάμπους και Αγίου Γεωργίου

Ενοριακός διμάρτυρος Ναός αφιερωμένος στον Άγιο Χαράλαμπο και τον Άγιο Γεώργιο.

Πρώτο χτίστηκε το κλίτος που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο εν έτει 1833 πάνω σε κοινό κοιμητήρι στο οποίο ήταν θαμμένοι οκτώ κάτοικοι του χωριού που εσφάγησαν από τους Τούρκους.

Στη συνέχεια χτίστηκε και το κλίτος που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο ο οποίος είναι και πολιούχος του χωριού.

ΙΝ Αγίου Ιωάννου

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου βρίσκεται στο κέντρο των Αχλαδίων δίπλα από το κτήριο του παλιού σχολείου. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων αποτελούσε παλιότερα τον κοιμητηριακό ναό. Το νεκροταφείο σήμερα έχει μεταφερθεί σε άλλη θέση.

ΙΝ Αναστάσεως

Από τους πιο σύγχρονους ναούς του χωριού είναι και αυτός της Ανατάσεως ο οποίος είναι ο κοιμητηριακός ναός. Βρίσκεται δίπλα στην συνοικία Γεροντάμπελα του χωριού και το παλιό ελαιουργείο.

ΙΝ Παναγίας (Ευαγγελισμός)

Ένας από τους παλιούς ναούς του χωριού είναι και αυτός της Παναγίας (Ευαγγελισμός) στην έξοδο του χωριού στον δρόμο προς Παρασπόρι. Κάτω από τον ναό υπάρχει παλιά Κρήνη.

ΙΝ Αγίου Βλασίου στον Πλατύσκινο

Στην περιοχή του Πλατύσκινου κοντά στα όρια της Κοινότητας Αχλαδίων βρίσκεται ένα γραφικό ξωκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Βλάση. Πολύ κοντά στον ναό συναντάμε τον αρχαιολογικό χώρο του Πλατύσκινου με τον θολωτό τάφο.

ΙΝ Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου

Σε αγροτική περιοχή της Κοινότητας Αχλαδίων βρίσκεται το όμορφο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Είναι προσβάσιμο μέσω αγροτικού δρόμου που ξεκινάει από τον δρόμο που οδηγεί στον Κιμουριώτη.

ΙΝ Αγίου Αντωνίου

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Αντωνίου είναι ένας από τους παλαιότερους και ομορφότερους ναούς της Κοινότητας και της ενορίας των Αχλαδίων. Είναι προσβάσιμος μέσω αγροτικού δρόμου που ξεκινάει λίγο πριν το Παρασπόρι στην επαρχιακή οδό που το συνδέει με τα Αχλάδια. Πίσω από τον ναό ξεκινάει ένα μικρό φαράγγι.

Κρήνες του χωριού

Παλαιά Κρήνη

Σε συνοικία του χωριού, τη Βάγκα, όπου οι κάτοικοι αναφέρουν πως κατοικούσαν Μουσουλμάνοι σώζεται η παλιά Κρήνη του χωριού πιθανόν του 19ου αιώνα.

Νεώτερη Κρήνη

Δίπλα στην Παλιά Κρήνη υπάρχει νεώτερη που φέρει με κεφαλαία την επιγραφή ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΑΧΛΑΔΙΩΝ 1932.

Κρήνη Παναγίας

Κάτω από τον ναό της Παναγίας (Ευαγγελισμός) στην έξοδο του χωριού σώζεται μια παλαιά Κρήνη του 19ου αιώνα η οποία θεωρείται από τις παλιότερες του χωριού.

Άλλα αξιοθέατα

Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται το παλιό Σχολείο σήμερα κέντρο του πολιτιστικού συλλόγου, δίπλα στον ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Απέναντι υπάρχει γραφικότατη σύγχρονη Κρήνη ενώ δίπλα σύγχρονος φούρνος.Από κάτω σε έρημη συνοικία του χωριού υπάρχουν ερείπια κτηρίου γνωστά ως "Οικία του Πασά". Απέναντι από τον ναό του Αγίου Χαραλάμπους βρίσκεται η μικρή παλιά όμορφη Φάμπρικα (Ελαιουργείο). Παλιό Ελαιουργείο συναντάμε και δίπλα στο κοιμητήριο του χωριού. Στην περιοχή του χωριού σώζονται και παλιά ασβεστοκάμινα.

Αιολικό πάρκο

Στη θέση Πλατύβολο στην ευρύτερη περιοχή του χωριού βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα αιολικά πάρκα της Ευρώπης με 60 ανεμογεννήτριες.

Δείτε επίσης

Κοινότητα Αχλαδίων

Παραπομπές

1. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 13. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 90.