Άγιος Νίκων Μεσσηνίας

Για άλλα άτομα με το ίδιο όνομα, δείτε: Νίκων (αποσαφήνιση).

Ο Άγιος Νίκωνας είναι χωριό του δήμου Δυτικής Μάνης του νομού Μεσσηνίας, χτισμένο πάνω στον οδικό άξονα Καλαμάτας - Αρεόπολης. Η αρχική του ονομασία, Πολιάνα, έχει σλάβικες ρίζες^[1] και σημαίνει ξέφωτο, επίπεδο μέρος. Η ονομασία αυτή αποδίδεται στη φυσιολογία της περιοχής, λόγος που την έκανε να αποτελέσει βοσκότοπο προτού κατοικηθεί.

Άγιος Νίκων
Η κεντρική πλατεία του χωριού
Άγιος Νίκων Άγιος Νίκων
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Πελοποννήσου
Περιφερειακή Ενότητα	Μεσσηνίας
Δήμος	Δυτικής Μάνης
Δημοτική Ενότητα	Λεύκτρου
Γεωγραφία
Νομός	Μεσσηνίας
Υψόμετρο	400
Πληθυσμός
Μόνιμος	52
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Πολιάνα
δεδομένα

Ιστορικά στοιχεία

Τοπίο του Αγίου Νίκωνα με την ομώνυμη κορυφή

Ο Άγιος Νίκων αναφέρεται για πρώτη φορά το 1618 στη στατιστική του Πέτρου Μεδίκου ως μικρός οικισμός 10 σπιτιών υπό την ονομασία Poliana di Sigo^[2]. Ως χωριό φαίνεται να δημιουργήθηκε από κατοίκους προερχόμενους από τα γειτονικά χωριά Λαγκάδα και Κουτήφαρη^[3], ενώ κατά τα προεπαναστατικά χρόνια υπαγόταν στην καπετανία της Πλάτσας^[4].

Το 1798 αναφέρεται από τον Μανιάτη ποιητή Νηφάκη ή Νηφάκο ως οικισμός της Έξω Μάνης^[5], ενώ το 1805 επισκέφτηκε την Πολιάνα, κατά τη διάρκεια της περιήγησής του στον ελλαδικό χώρο, ο Άγγλος στρατιωτικός, τοπογράφος και αρχαιολόγος Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, ο οποίος μάλιστα κάνει μνεία στον οικισμό^[6]. Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, αρκετοί κάτοικοι της Πολιάνας έλαβαν αριστεία για τη συμμετοχή τους στην Ελληνική Επανάσταση^[7].

Η σημερινή ονομασία (Άγιος Νίκων) δόθηκε στις 30 Απριλίου του 1929^[8][9] και αποδίδεται στον όσιο Νίκωνα τον Μετανοείτε^[1] ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή στα τέλη του 10ου αιώνα ως ιεροκήρυκας του Χριστιανισμού και σύμφωνα με την τοπική παράδοση βρίσκεται θαμμένος στην ευρύτερη περιοχή^[10].

Ο Άγιος Νίκων αποτελούσε μέχρι το 1997 ομώνυμη κοινότητα εντός των ορίων της επαρχίας Καλαμών και κατόπιν των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου "Καποδίστριας" απετέλεσε κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λεύκτρου. Μετά τις τελευταίες διαρθρωτικές αλλαγές στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης, υπήχθη στο δήμο Δυτικής Μάνης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο επίσημος πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στα 79 άτομα.

Γενικά στοιχεία

Γεωγραφικά αποτελεί το ανατολικό όριο της Δυτικής ή Έξω Μάνης^[11], επί της επαρχιακής οδού Καλαμάτας-Αρεόπολης, ενώ απέχει 64 χιλιόμετρα από την πρώτη. Η περιοχή χαρακτηρίζεται ημιορεινή, καθώς βρίσκεται σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων σε δυτική πλαγιά του Ταΰγετου. Η κορυφή πάνω από το χωριό φέρει και αυτή την ονομασία Άγιος Νίκων και βρίσκεται σε υψόμετρο 1214 μ. Από το χωριό υπάρχει άποψη του Μεσσηνιακού Κόλπου, ενώ - με καθαρό τον ορίζοντα - είναι ορατές οι ανατολικές περιοχές του πρώτου άκρου της Πελοποννήσου (Κορώνη κ.ά.), τα Κύθηρα αλλά και οι βόρειες ακτές της Κρήτης (Χανιά).^[12] Η κεντρική εκκλησία είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και είναι κτίσμα του 1898.^[13]

Σημαντικές προσωπικότητες

Από τον Άγιο Νίκωνα κατάγονται οι εξής σημαίνουσες προσωπικότητες:

• Νίκων Αρκουδέας, πρώην Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας τη δεκαετία του '80^[14]
• Κωνσταντίνος Αρκουδέας, πρώην Αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος^[15]
• Πάνος Κατσαρέας, Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού και των Ταγμάτων Ασφαλείας καθώς και αρχηγός ένοπλων αντικομμουνιστών κατά τον Εμφύλιο)

Απογραφές

Απογραφή	1844	1879	1896	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Πληθυσμός	148[16]	237[17]	391[18]	408[9]	405[9]	294[9]	155[9]	113[9]	151[9]	182[9]	146	79[19]	52

Παραπομπές

1. Λη Φέρμορ, Πάτρικ (1972). Μάνη. Κέδρος. σελ. 84.
2. Seconde Époque. Affaiblissement Et Décadence, De L'An 1333 A L'An 1470 ; Investigation Des Archives Et Bibliothèques De Toscane, Naples, Sicile, Malte, Corfou: 2,1. Paris: Renouard. 1845. σελ. 284.
3. Αλεξάκης, Ελευθέριος Π. (1980). Τα γένη και η οικογένεια στην παραδοσιακή κοινωνία της Μάνης. Αθήναι: Διδακτορική Διατριβή. σελ. 30.
4. Αλεξάκης (1980), σελ. 120.
5. Μέξης, Δήμος Ν. (1977). Η Μάνη και οι Μανιάτες. Αθήναι: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. σελ. 29 - 30.
6. Leake, William Martin (1830). Travels in the Morea, Volume I. London: John Murray. σελ. 320. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2014.
7. Καπετανάκης, Σταύρος Γ. (2008). Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες αγωνιστές. Αδούλωτη Μάνη. σελ. 128 - 155.
8. Πανδέκτης
9. Σταματελάτος Μιχαήλ - Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος, σελ. 31.
10. Αλεξάκης (1980), σελ. 156.
11. Parkins, Alta Ann (1979) [1971]. Εικόνες της Μάνης (β΄ έκδοση). Αθήνα. σελ. 29.
12. Πετροπουλέας, Μιχάλης (1998). Μνημόνιο της Οικογένειας των Πετροπουλέων. Ιδιωτική. σελ. 20.
13. Νικολαρέας, Κυριάκος Δ. (1985). Όσιος Νίκωνας ο Μετανοείτε (Ο βίος και το έργο του). Αθήνα. σελ. 70.
14. «Mani.org». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2014.
15. Αρκουδέας, Κωνσταντίνος (1991). «ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 5».
16. Ι. Δ. Σταματάκη, Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου, Εν Αθήναις, 1846, σ. 54.
17. Υπουργείο Εσωτερικών, Στατιστική της Ελλάδος, Πληθυσμός 1879, Εν Αθήναις 1881, Γ΄μέρος, σ. 110.
18. Ιω. Εμμ. Νουχάκης, Eλληνική χωρογραφία. Γεωγραφία, ιστορία, στατιστική πληθυσμού και αποστάσεων, εκδότης Σπυρίδων Κουσουλίνος, Εν Αθήναις 1901, σ. 769.
19. «Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας». Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας τεύχος δεύτερο (3465): σελ. 51619. 28 Δεκεμβρίου 2012. http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf. Ανακτήθηκε στις 4 December 2014.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Άγιος Νίκων (mani.org)