Φούρκα Ιωαννίνων
οικισμός της Ελλάδας From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Η Φούρκα είναι ορεινός οικισμός στον δήμο Κόνιτσας του νομού Ιωαννίνων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2021, ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 56 μόνιμους κατοίκους.[1]
Remove ads
Γενικά στοιχεία
Το χωριό βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του νομού Ιωαννίνων και είναι κτισμένο στον Σμόλικα[2], σε υψόμετρο 1360 μ.[3] Απέχει 40 χλμ. από την Κόνιτσα[1] και 102 χλμ. από τα Ιωάννινα.[4] Η κύρια απασχόληση των κατοίκων του είναι η κτηνοτροφία. Σε παλαιότερες εποχές, η Φούρκα αποτελούσε κέντρο μαστορικής μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο πληθυσμός της στράφηκε προς την ημινομαδική κτηνοτροφία.[5] Σημαντικό από πολιτιστικής άποψης είναι το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού, το οποίο περιέχει κυρίως παραδοσιακές στολές της γυναίκας της Πίνδου.
Η Φούρκα αποτελεί ένα από τα παραδοσιακά βλαχικά χωριά της Πίνδου, ενώ μέχρι και τη δεκαετία του 1970 συγκαταλεγόταν στην κατηγορία των οικισμών όπου οι κάτοικοί τους διακρίνονταν για την επαρκή γνώση ή κατανόηση της βλαχικής γλώσσας.[6]
Το χωριό οφείλει την ονομασία του στις φούρκες, που σημαίνει διχαλωτούς πασσάλους, οι οποίοι στήνονταν παλαιότερα για να διευκολύνουν τους επισκέπτες, ώστε οι τελευταίοι να μην απολέσουν τον προσανατολισμό τους.
Remove ads
Ιστορικά στοιχεία
Η ίδρυση του σημερινού χωριού ανάγεται γύρω στον 16ο αιώνα και προέκυψε από τη συνένωση τεσσάρων οικισμών (Παλαιοχώρι, Λιάτσικα, του Μαύροβο και Φούρκα).[1] Στα μέσα του 17ου αιώνα είχε πληθυσμό περίπου 600 οικογενειών[7], ενώ το 1769 φαίνεται να δέχτηκε πρόσφυγες από την κατεστραμμένη Μοσχόπολη.[8] Στις αρχές του 19ου αιώνα γνώρισε σημαντική ανάπτυξη, η οποία όμως προκάλεσε τις παρεμβάσεις του Αλή πασά, με επακόλουθο τη φυγή αρκετών κατοίκων προς τη Δυτική Μακεδονία.[9] Εκεί, οι Φουρκιώτες συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία και ανάπτυξη των νεότερων βλάχικων εγκαταστάσεων του συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου.[10]
Κατά τον Παναγιώτη Αραβαντινό, κατά τα μέσα του 19ου αιώνα στη Φούρκα ζούσαν 110 οικογένειες Ελληνόβλαχων.[11] Το 1878 δέχτηκε σφοδρή ληστρική επιδρομή που συνοδεύτηκε από πυρπολήσεις σπιτιών[12], ενώ το 1880 λειτούργησε στον οικισμό ρουμανικό σχολείο, στο οποίο κατά τις ρουμανικές στατιστικές, φοιτούσαν το 1890, 110 μαθητές.[13] Σύμφωνα με την οθωμανική απογραφή του 1895, ο πληθυσμός της ανερχόταν στους 1239 κατοίκους (696 άνδρες και 543 γυναίκες)[14], ενώ με βάση ελληνικά κρατικά έγγραφα, κατά την ύστερη περίοδο της Τουρκοκρατίας, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων ήταν ελληνικής εθνικής συνείδησης.[15] Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους η Φούρκα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις αρχές του 1913.
Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, η ευρύτερη περιοχή του χωριού (ύψωμα Προφήτης Ηλίας[1]) έγινε θέατρο σκληρών συγκρούσεων ανάμεσα στα αντιμαχόμενα στρατεύματα.[16] Στις αρχές της Κατοχής, μετά από πιέσεις του συνεργάτη των ιταλικών δυνάμεων και πράκτορα της Ρουμανίας, Αλκιβιάδη Διαμάντη, επαναλειτούργησε στη Φούρκα ρουμανικό σχολείο.[17][18] Παρά την ιταλική υποστήριξη, η λειτουργία του αντιμετωπίστηκε εχθρικά από τον τοπικό πληθυσμό και τις ελληνικές κατοχικές αρχές και μετά από σύντομο χρονικό διάστημα έμεινε χωρίς μαθητές.[19]
Αργότερα, αρκετοί κάτοικοι της Φούρκας έλαβαν μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ενταγμένοι κατά κύριο λόγο στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και δευτερευόντως στον ΕΔΕΣ[17]. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι συνεργάστηκαν με τις δυνάμεις Κατοχής ως μέλη ενόπλων δοσιλογικών οργανώσεων, δρώντας στην περιοχή της Μακεδονίας[20][21] και της Θεσσαλίας.[22]
Πριν ακόμη την απελευθέρωση, το χωριό βρισκόταν υπό τον έλεγχο του ΕΛΑΣ, ενώ δέχτηκε δύο φορές επιδρομές: πρώτα το 1942 από ιταλικά αποσπάσματα και έπειτα το 1944 από γερμανικές δυνάμεις που πραγματοποιούσαν εκκαθαριστική επιχείρηση. Παράλληλα, αρκετοί κάτοικοι της Φούρκας έχασαν τη ζωή τους, είτε στο χωριό, είτε σε άλλες περιοχές όπου ήταν εγκατεστημένοι.[17]
Κατά τα τέλη Απριλίου του 1945, διήλθαν από τη Φούρκα με κατεύθυνση προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα, καταδιωκόμενοι πρώην αντάρτες του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη.[23] Στη διάρκεια του Εμφυλίου, η Φούρκα πέρασε αρχικά υπό τον έλεγχο του ΔΣΕ, αντάρτες του οποίου υπέβαλαν στις αρχές του 1948 κατοίκους σε άγριους ξυλοδαρμούς προκειμένου να ανακαλύψουν μυστικό δίκτυο κατασκοπείας που φημολογείτο ότι λειτουργούσε στον οικισμό.[24] Επιπλέον έλαβαν χώρα βασανισμοί αλλά και εκτελέσεις από τους αντάρτες, στη μονή Παναγίας Κλαδόρμης, η οποία χρησίμευε ως τόπος κράτησης και ανακρίσεων.[25] Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, η Φούρκα κατελήφθη από δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού και στη συνέχεια εκκενώθηκε, με τον πληθυσμό της να εγκαθίσταται προσωρινά σε διάφορα μέρη του νομού Ιωαννίνων και της Δυτικής Μακεδονίας.[26]
Η Φούρκα επανακατοικήθηκε τον Μάιο[26] του 1950, ενώ η απογραφή του 1951 κατέγραψε 214 κατοίκους.[27] Παράλληλα, οικογένειες που είχαν συστρατευθεί με τον ΔΣΕ κατέφυγαν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, με την πλειοψηφία τους να επαναπατρίζεται μερικές δεκαετίες αργότερα.[26]
Τη δεκαετία του 1970 εντάθηκε το μεταναστευτικό ρεύμα των κατοίκων της κοινότητας, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στα αστικά κέντρα[6]. Σύλλογοι απόδημων Φουρκιωτών λειτουργούν από το 1959 στη Θεσσαλονίκη (Σύλλογος Φουρκιωτών Ηπείρου) και από το 1978 στα Ιωάννινα.[28] Στη Φούρκα γεννήθηκε ο συγγραφέας και μεταφραστής Νίκος Α. Τέντας.[29]
Remove ads
Απογραφές πληθυσμού
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads