Υπόθεση δολοφονίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο ήταν Ρώσος, πρώην αξιωματικός της Ομοσπονδιακής Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (FSB), καθώς και πρώην μυστικός πράκτορας των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών (MI6). Αφού είχε εκδηλωθεί εναντίον της ρωσικής κυβέρνησης και είχε αποκαλύψει διάφορα περιστατικά διαφθοράς που είχε διαπιστώσει εντός του ρωσικού κρατικού μηχανισμού, κατέφυγε στο Ηνωμένο Βασίλειο, από το οποίο συνέχισε να επικρίνει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και τη ρωσική κυβέρνηση.[1] Έξι χρόνια αργότερα, ο Λιτβινέσκο δολοφονήθηκε από τους Αντρέι Λουγκοβόι και Ντμίτρι Κοφτούν[2].
Την 1η Νοεμβρίου 2006, ο Λιτβινένκο ξαφνικά αισθάνθηκε αδιαθεσία και λίγο αργότερα διακομίστηκε σε νοσοκομείο. Κατέληξε τρεις εβδομάδες αργότερα και έγινε έτσι το πρώτο επιβεβαιωμένο θύμα από το ισχυρό ραδιενεργό ισότoπο Πολώνιο 210.[3] Οι ισχυρισμοί περί εμπλοκής της FSB και οι κατηγορίες που διατύπωσε ο ίδιος Λιτβινένκο πριν πεθάνει ότι ο Πούτιν βρισκόταν πίσω από τη δηλητηρίασή του δημιούργησε παγκόσμια αίσθηση και έλαβε τεράστιες διαστάσεις στον παγκόσμιο τύπο.
Μεταγενέστερες έρευνες από τις βρετανικές αρχές σχετικά με τις συνθήκες θανάτου του Λιτβινένκο οδήγησαν σε διπλωματική εμπλοκή μεταξύ της βρετανικής και ρωσικής κυβέρνησης.[4] Αν και καμία κατηγορία δεν διατυπώθηκε, ο εκπρόσωπος της Scotland Yard κατά τη διάρκεια δημόσιας ακρόασης δήλωσε ότι "τα στοιχεία συνηγορούν ότι η μόνη επαρκής εξήγηση είναι ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο το Ρωσικό κράτος ενεπλάκη στη δολοφονία του Λιτβινένκο".[5] Άλλος μάρτυρας δήλωσε ότι ο Dmitry Kovtun είχε μιλήσει ανοιχτά για σχέδιο δολοφονίας του Λιτβινένκο, το οποίο αποσκοπούσε στο να δωθεί ένα μάθημα προς παραδειγματισμό στον "προδότη".[6] Ο βασικός ύποπτος της υπόθεσης, ένας πρώην αξιωματικός της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστασίας (FSO), Andrey Logovoy, παραμένει στη Ρωσία.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφάσισε ότι η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για τη δολοφονία του Λιτβινένκο και διέταξε τη Ρωσία να καταβάλει στη σύζυγό του το ποσό των 100.000 ευρώ καθώς 22.500 ευρώ για δαπάνες.[7]
Ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο ήταν πρώην αξιωματικός της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), ο οποίος διέφυγε της σύλληψης στη Ρωσία λαμβάνοντας πολιτικό άσυλο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στο βιβλίο του "Ανατινάζοντας τη Ρωσία: ο τρόμος από μέσα" και "Εγκληματική οργάνωση Lybyanka", ο Λιτβινένκο περιέγραψε την άνοδο στην εξουσία του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, ως πραξικόπημα οργανωμένο από την FSB.[εκκρεμεί παραπομπή] Ισχυρίστηκε, μάλιστα, ότι βασικό στοιχείο της στρατηγικής της FSB ήταν να τρομοκρατήσει τη ρωσική κοινή γνώμη τοποθετώντας βόμβες σε πολυκατοικίες στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις της Ρωσίας.[8] Σε διάφορες συνεντεύξεις του, κατηγόρησε επίσης, τις μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών της Ρωσίας ότι βρίσκονταν πίσω από το περιστατικό ομηρίας στο θέατρο της Μόσχας, μέσω Τσετσένων προβοκατόρων, καθώς και από την επίθεση στο κοινοβούλιο της Αρμενίας το 1999.[9]
Μετά την εγκατάστασή του στο Λονδίνο, συνέχισε να υποστηρίζει τον Ρώσο εξόριστο ολιγάρχη, Μπόρις Μπερεζόφσκι, στην επικοινωνιακή εκστρατεία του κατά της ρωσικής κυβέρνησης.[10]
Στις 23 Νοεμβρίου ο Λιτβινένκο απεβίωσε στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Λονδίνου από καρδιακή ανακοπή.[11]
Μετά τον θάνατό του, ο δικηγόρος του δημοσίευσε μήνυμα που είχε υπαγορεύσει ο Λιτβινένκο δύο μέρες πριν πεθάνει, στις 21 Νοεμβρίου, και στο οποίο ανέφερε: «Μπορεί να καταφέρατε να μου κλείσετε το στόμα, αλλά αυτή η σιωπή θα έχει κόστος. Αποδείξατε ότι είστε τόσο βάρβαρος και άκαρδος, όσο ισχυρίζονται και οι πιο εχθρικοί επικριτές σας ότι είσθε. Μπορεί να καταφέρετε να κλείσετε το στόμα ενός ανθρώπου. Αλλά η κατακραυγή από ολόκληρο τον κόσμο θα αντηχεί, κ. Πούτιν, στ' αυτιά σας για την υπόλοιπη ζωή σας. Ας σας συγχωρήσει ο Θεός γι' αυτό που κάνατε».[12] Ο πατέρας του, υποστήριξε ότι «το ρωσικό καθεστώς τον έφαγε με μια μικροσκοπική πυρηνική βόμβα».[13]
Ο Όλεγκ Γκορντιέφσκι, πρώην αρχηγός της KGB στη Βρετανία, δήλωσε: «Έπεσε θύμα εκδίκησης και κακίας των δυνάμεων αυτών». Από την πλευρά του ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εξέφρασε την απογοήτευσή του που ένας θάνατος, χρησιμοποιείται για πολιτικούς σκοπούς και διερωτήθηκε γιατί η επιστολή, αν πράγματι υπάρχει, δεν δόθηκε στη δημοσιότητα, όταν ήταν ακόμη εν ζωή ο Λιτβινένκο».[14]
Στις 3 Δεκεμβρίου, έγινε γνωστό ότι η Μεγάλη Βρετανία είχε ζητήσει να απευθύνει ερωτήσεις σε πέντε Ρώσους πολίτες που σχετίζονταν με τον θάνατο του Λιτβινένκο με τον υπουργό εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, να βεβαιώνει ότι η Μόσχα θα απαντήσει σε συγκεκριμένες ερωτήσεις.[εκκρεμεί παραπομπή] Ο Γενικός Εισαγγελέας της Ρωσίας, Γιούρι Τσαικα, είπε στις 6 Δεκεμβρίου ότι όποιος Ρώσος πολίτης ενδέχεται να κατηγορηθεί για τη δηλητηρίαση θα δικαστεί στη Ρωσία και όχι στη Βρετανία.[15] Επιπλέον, ο Τσάικα δήλωσε ότι οι Βρετανοί ανακριτές θα μπορούσαν να απευθύνουν ερωτήσεις σε Ρώσους πολίτες μόνο με την παρουσία Ρώσων εισαγγελικών λειτουργών.[16]
Στις 28 Μαΐου 2007, το βρετανικό υπουργείο εξωτερικών υπέβαλε επίσημο αίτημα στη Ρωσική κυβέρνηση για να εκδώσει στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Αντρέα Λουγκοβόι προκειμένου να αντιμετωπίσει κατηγορίες σχετικά με τη δολοφονία του Λιτβινένκο.[17] Στις 28 Μαΐου 2007, το βρετανικό υπουργείο εξωτερικών υπέβαλε επίσημο αίτημα στη Ρωσική κυβέρνηση για να εκδώσει στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Αντρέα Λουγκοβόι προκειμένου να αντιμετωπίσει κατηγορίες σχετικά με τη δολοφονία του Λιτβινένκο.[17] Ο πρόεδρος Πούτιν αποκάλεσε το αίτημα έκδοσης "ανόητο".[18] Η Ρωσική Εισαγγελία απέρριψε το αίτημα έκδοσης του Λουγκοβόι παραπέμποντας στο ρωσικό σύνταγμα, το οποίο δεν επιτρέπει την έκδοση σε άλλα κράτη Ρώσων υπηκόων.[19][20][21] Οι Ρωσικές αρχές αργότερα υποστήριξαν ότι η Βρετανία δεν προσκόμισε κανένα αποδεικτικό στοιχείο κατά του Λουγκοβόι.[22][23] Ο Καθηγητής, Ντανιελ Ταρσις, πρώην γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, σχολίασε ότι το Ρωσικό Σύνταγμα στην πραγματικότητα "ανοίγει την πόρτα" για την έκδοση και ότι η Ρωσία είχε κυρώσει τρεις διεθνείς συμφωνίες έκδοσης, και συγκεκριμένα την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Έκδοσης και δύο πρόσθετα πρωτόκολλα.[εκκρεμεί παραπομπή]
Ο Γιούρι Φεντότοφ, πρέσβης της Ρωσίας, επισήμανε ότι όταν η Ρωσία κύρωσε αυτή τη σύμβαση προσέθεσε μία διακήρυξη σχετικά με το άρθρο 6 με τις εξής φράσεις: "Η Ρωσία δηλώνει ότι σύμφωνα και με το άρθρο 61 του Συντάγματος της Ρωσίας, ένας πολίτης της Ρωσίας ενδέχεται να μην μπορεί να εκδοθεί σε άλλο κράτος".[εκκρεμεί παραπομπή]
Τον Ιανουάριο του 2016, μία δημόσια έρευνα, με επικεφαλής τον δικαστή Σερ Ρόμπερτ Όοουεν, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Αντρέι Λουγκοβόι και Ντμίτρι Κοφτούν ήταν οι ένοχοι της δολοφονίας Λιτβινένκο. Η έρευνα κατέληξε στο ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι δυο Ρώσοι λειτουργούσαν υπό τις εντολές της FSB, και ότι οι ενέργειές τους είχαν πιθανώς εγκριθεί από τον Νικολάι Πατρούσεφ, Διευθυντή της FSB, και από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.[24][25]
Τον Σεπτέμβριο του 2021, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) ύστερα από προσφυγή σε αυτό της χήρας του Αλεξάντερ Λιτβινένκο, Μαρίνα, κατέληξε ότι η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο του Λιτβινένκο και ότι παραβίασε το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο οποίο η Ρωσία έχει προσχωρήσει από το 1998.[26] Τα πορίσματα του Δικαστηρίου ήταν αντίστοιχα με αυτά της έρευνας των βρετανικών αρχών: αποφάνθηκε ότι "πέραν πάσης αμφιβολίας η δολοφονία είχε υλοποιηθεί από τους Andrey Lugovoy and Dmitry Kovtun, ότι υπήρχαν "προφανή στοιχεία κρατικής εμπλοκής" και ότι υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις ότι οι δύο δολοφόνοι λειτούργησαν ως πράκτορες του Ρωσικού κράτους καθώς και ότι η Ρωσία είχε αποτύχει να ερευνήσει τη δολοφονία ή τα εντοπίσει και να τιμωρήσει τους υπευθύνους αυτής.[27][7] Το Δικαστήριο συνήγαγε δυσμενές συμπέρασμα από την άρνηση της Ρωσίας να κοινοποιήσει τα αναγκαία έγγραφα από τη δική της έρευνα.[27] Επιπλέον, το Δικαστήριο σημείωσε ότι "η σχεδιασμένη και πολύπλοκη επιχείρηση που περιελάμβανε την προμήθεια ενός σπάνιου και θανατηφόρου δηλητηρίου και οι επαναλαμβανόμενες και συνεχείς απόπειρες να χορηγηθεί το δηλητήριο υποδηλώνουν ότι ο κ. Λιτβινένκο υπήρξε στόχος αυτής της επιχείρησης",[7]
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Ρωσία έπρεπε να καταβάλει στη σύζυγό του το ποσό των 100.000 ευρώ καθώς 22.500 ευρώ για δαπάνες ενώ δεν δέχτηκε τον ισχυρισμό της αιτούσας να της επιδικάσει αποζημίωση ύψος 3,5 εκατομμυρίων ευρώ.[27]
Η δηλητηρίαση του Λιτβινένκο είχε ήδη από νωρίς δημιουργήσει υποψίες για εμπλοκή των Ρωσικών Μυστικών Υπηρεσιών.[28] Ο Σεργκέι Αμπέλτσεφ, μέλος της Δούμας, δήλωσε στις 24 Νοεμβρίου 2006: Ήταν η τιμωρία που άξιζε σε προδότη. Είμαι πεπεισμένος ότι ο τραγικός θάνατός του θα αποτελέσει σοβαρή προειδοποίηση και για άλλους προδότες, οπουδήποτε και αν βρίσκονται: Στη Ρωσία, δεν συγχωρούν την προδοσία.[29]
Αρκετές αναφορές στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης υποδεικνύουν ότι ο θάνατος του Λιτβινένκο συνδεόταν με τον Μπόρις Μπερεζόφσκι.[30][31] Ο πρώην διοικητής της FSB τη διετία 1996 - 1998, Νικολάι Κοβαλιόβ, για τον οποίο ο Λιτβινένκο εργαζόταν, δήλωσε ότι το περιστατικό "μοιάζει με έργο του Μπερεζόφσκι. Είμαι σίγουρος ότι κανενός είδους μυστική υπηρεσία δεν συμμετείχε σε αυτό".[32] Η εμπλοκή του Μπερεζόφσκι πιθανολογήθηκε από αναρίθμητες Ρωσικές τηλεοπτικές εκπομπές.
Λίγο μετά το συμβάν της δηλητηρίασης, η ρωσική κυβέρνηση διέψευσε τις κατηγορίες σχετικά με εμπλοκή της FSB στη δολοφονία ισχυριζόμενος ότι ο Λιτβινένκο ήταν "ασήμαντο πρόσωπο" και "πνευματικά ασταθής", υπονοώντας ότι η Ρωσική κυβέρνηση δεν θα είχε κανένα συμφέρον από τη δολοφονία ενός ήσσονος σημασίας προσώπου.[εκκρεμεί παραπομπή] Ο Έντουαρντ Λιμόνοφ περιγράφει τον θάνατο του Λιτβινένκο ως μία "άκρως δημόσια εκτέλεση".[33]
Μία εξήγηση που δόθηκε από τη ρωσική κυβέρνηση εμφάνιζε τους θανάτους των Λιτβινένκο και της Πολιτκόφσκαγια ως σχεδιασμένους για να πληγεί ο ίδιος ο πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν. Άλλες υποθέσεις περιελάμβαναν την εμπλοκή επίορκων μελών της FSB,[34] ή την πιθανότητα ο Λιτβινένκο να δολοφονηθήκε εξαιτίας ερευνών που διενεργούσε για ρωσικές εταιρίες ή κρατικούς αξιωματούχους.[35][36] ή σαν μια σκευωρία υπονόμευσης του Ρώσου προέδρου.[37]
Η υπόθεση Λιτβινένκο συγκλόνισε την παγκόσμια κοινότητα και παρακίνησε πολλούς σκηνοθέτες και συγγραφείς να ασχοληθούν με την υπόθεση και το γενικότερο μυστήριο που καλύπτει αυτή. Πολλά ντοκιμαντέρ γυρίστηκαν γύρω από την υπόθεση όπως αυτό των Jos de Putter και Masja Novikova στο οποίο ξετυλίγεται η υπόθεση από την αρχή και στο οποίο μιλούν η σύζυγός του, Μαρίνα, ο πατέρας του και διάφοροι φίλοι του.
Τον Ιανουάριο του 2007 η Warner Bros εξέφρασε την επιθυμία της να μεταφέρει την ιστορία στη μεγάλη οθόνη. Την παραγωγή ανέλαβε η εταιρεία του Τζόνι Ντεπ.[38] Επίσης το κανάλι 4 ανακοίνωσε ότι ήδη σχεδιάζει δραματική σειρά με την υπόθεση του Λιτβινένκο, την οποία θα σκηνοθετεί ο Peter Kosminsk.[39]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
