Τάκης Φωτόπουλος

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Φωτόπουλος.

Ο Τάκης Φωτόπουλος (Χίος, 14 Οκτωβρίου 1940), είναι Έλληνας πολιτικός φιλόσοφος, συγγραφέας, ακαδημαϊκός και θεωρητικός θεμελιωτής του προτάγματος της Περιεκτικής Δημοκρατίας, το οποίο επιχειρεί να συνθέσει τη σοσιαλιστική με τη δημοκρατική παράδοση και τα ριζοσπαστικά ρεύματα στα νέα κοινωνικά κινήματα (φεμινιστικό, οικολογικό κλπ) με στόχο μία εναλλακτική κοινωνική οργάνωση, βασισμένη στην ισοκατανομή της εξουσίας, την κατάργηση της οικονομίας της αγοράς και την άμεση δημοκρατία. Το τελευταίο βιβλίο του είναι The New World Order in Action: Volume 1: Globalization, the Brexit Revolution and the "Left"- Towards a Democratic Community of Sovereign Nations (December 2016). Είναι διευθυντής του διεθνούς θεωρητικού περιοδικού The International Journal of Inclusive Democracy, και ήταν τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας Ελευθεροτυπία μέχρι που έκλεισε και συγγραφέας 23 βιβλίων και εκατοντάδων άρθρων, πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες. Επίσης, συμμετείχε στο ελληνικό περιοδικό Περιεκτική Δημοκρατία.

Τάκης Φωτόπουλος
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Τάκης Φωτόπουλος (Ελληνικά)
Γέννηση	14  Οκτωβρίου 1940 Χίος
Υπηκοότητα	Ελλάδα
Σπουδές	Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου και Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ιδιότητα	συγγραφέας, οικονομολόγος, φιλόσοφος και διδάσκων πανεπιστημίου
δεδομένα (π • σ • ε )

Πρώτα χρόνια

Ο Φωτόπουλος γεννήθηκε στη Χίο και σπούδασε νομική, πολιτικές επιστήμες και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα φοιτητικά του χρόνια ανεπτυξε έντονη αντι-ΕΚΟΦική δραστηριότητα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1966 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο για μεταπτυχιακές σπουδές στα Οικονομικά στη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου με υποτροφία από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη διάρκεια της δικτατορίας (1967-74) ανέπτυξε αντιδικτατορική δραστηριότητα και ήταν πολιτικός ακτιβιστής στο Λονδίνο, μετέχοντας ενεργά στο φοιτητικό κίνημα του 1968 καθώς και σε οργανώσεις της επαναστατικής ελληνικής αριστεράς όπου, μεταξύ άλλων, συμμετείχε στην εφημερίδα Μαμή που εκδιδόταν από τις Επαναστατικές Σοσιαλιστικές Ομάδες (ΕΣΟ).

Ακαδημαϊκή σταδιοδρομία και ύστερα

Κατείχε τη θέση του Κύριου Λέκτορα (Senior Lecturer) Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Βορείου Λονδίνου για μια εικοσαετία (1969-1989) και το 1987 έγινε συνεργάτης της ελληνικής εφημερίδας Ελευθεροτυπία. Παράλληλα, αφοσιώθηκε απο το 1992 στη διεύθυνση της διεθνούς –και ελληνικής— έκδοσης του θεωρητικού περιοδικού με τίτλο Society & Nature/Κοινωνία και Φύση που το διαδέχθηκε από το 1995 το περιοδικό Democracy & Nature/Δημοκρατία και Φύση με το οποίο κατά καιρούς συνεργάστηκαν γνωστοί θεωρητικοί της ριζοσπαστικής αριστεράς και του ελευθεριακού πολιτικού χώρου, όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Μάρεϋ Μπούκτσιν και ο Νόαμ Τσόμσκι.

Στο εισαγωγικό τμήμα του πρώτου τεύχους του Society & Nature γράφονταν: «η φιλοδοξία μας είναι η εκκίνηση ενός επείγοντος διαλόγου σε σχέση με το κρίσιμο ερώτημα για την ανάπτυξη ενός νέου ελευθεριακού κοινωνικού προτάγματος, σε ένα χρονικό σημείο της Ιστορίας όπου η Αριστερά έχει εγκαταλείψει αυτό τον παραδοσιακό της ρόλο». Το ίδιο άρθρο καθόριζε ότι το νέο πρόταγμα θα πρέπει να αποτελεί το αποτέλεσμα της σύνθεσης της δημοκρατικής, της ελευθεριακής σοσιαλιστικής, της ριζοσπαστικής Πράσινης παράδοσης και των νέων κοινωνικών κινημάτων.

Περιεκτική Δημοκρατία

Ήδη στο πρώτο τεύχος του Democracy & Nature (1995) ο Φωτόπουλος αναπτύσσει τις βασικές προτάσεις ενός νέου θεωρητικού προτάγματος που ονόμασε Περιεκτική Δημοκρατία στο βιβλίο-κλειδί Towards an Inclusive Democracy (1997) το οποίο εκδόθηκε αρχικά στα αγγλικά και στη συνέχεια στα ελληνικά (Περιεκτική Δημοκρατία, 1999)^[1] και σε πολλές άλλες γλώσσες. Στο βιβλίο αυτό, ο Φωτόπουλος αναλύει τη σημερινή «πολυδιάστατη κρίση» (οικονομική, οικολογική, πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική), την οποία αποδίδει στη δυναμική των κύριων θεσμών της νεωτερικότητας, δηλαδή του συστήματος της οικονομίας της αγοράς («Ανάπτυξη ή Θάνατος») και της αντιπροσωπευτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας την οποία ο Φωτόπουλος απορρίπτει ως ψευδεπίγραφη δημοκρατία. Οι θεσμοί αυτοί έχουν οδηγήσει στην υπερσυγκέντρωση ισχύος και πλούτου στα χέρια κάποιων ελίτ, που στη σημερινή διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς έχουν αποκτήσει τα χαρακτηριστικά μιας «υπερεθνικής ελίτ». Η Περιεκτική Δημοκρατία επομένως δεν αποτελεί απλώς μια ουτοπία αλλά εκφράζει τη σημερινή κρίση και υπάρχουσες τάσεις στην κοινωνία, καθώς και το αίτημα για αυτονομία που υλοποιείται με την κατάλυση των θεσμών αυτών και τον παράλληλο μετασχηματισμό «από τη βάση» σε συνομοσπονδίες περιεκτικών δημοκρατιών, βασισμένες στη δημοκρατική λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο μίας αποκεντρωμένης κοινωνίας χωρίς χρήμα, κράτος ή αγορές.

Μια περιεκτική δημοκρατία, η οποία συνεπάγεται την ισοκατανομή της εξουσίας σε όλα τα επίπεδα (πολιτικό, οικονομικό, οικολογικό, κοινωνικό), δεν λαμβάνει δηλαδή μόνον τη μορφή ενός «οράματος» αλλά διαφαίνεται ως η μόνη διέξοδος από τη σημερινή κρίση, με τάσεις προς την κατεύθυνση εγκαθίδρυσής της να εκδηλώνονται σήμερα σε πολλά σημεία του πλανήτη. Ο Φωτόπουλος υποστηρίζει την κατάργηση της αγοράς, μολονότι θεωρεί ότι αυτή αφορά μόνο μια διάσταση της Περιεκτικής Δημοκρατίας και, συγκεκριμένα, τη συνιστώσα της Οικονομικής Δημοκρατίας. Προτείνει ένα μοντέλο οικονομικής δημοκρατίας χωρίς κράτος, αγορά και χρήμα, αλλά θεωρεί ότι το οικονομικό στοιχείο είναι ίσης βαρύτητας με τις υπόλοιπες συνιστώσες, δηλαδή την πολιτική ή άμεση δημοκρατία, την οικολογική δημοκρατία και τη δημοκρατία στο κοινωνικό πεδίο.

Σημαντικότερα βιβλία

• The New World Order in Action. Vol. 1: Globalization, the Brexit Revolution and the 'Left' - Towards a Democratic Community of Sovereign Nations (San Diego, Cal., US: Progressive Press, 2016). ISBN 978-1615772476
• Το Χρονικό της Καταστροφής: Από τα Μνημόνια των συστημικών ΠΑΣΟΚ/ΝΔ στο «αριστερό» Μνημόνιο του ΣΥΡΙΖΑ (Γόρδιος, 2015), σελ. 472, ISBN 9789606826665
• Η Ελλάδα ως Προτεκτοράτο της Υπερεθνικής Ελίτ: Η ανάγκη για άμεση έξοδο από την ΕΕ και μια Αυτοδύναμη Οικονομία (Γόρδιος, 2010), σελ. 412, ISBN 9789606826184
• Περιεκτική Δημοκρατία - 10 Χρόνια Μετά (Αθήνα: Ελεύθερος Τύπος, 2008), σελ. 591
• Towards An Inclusive Democracy (London/New York: Cassell Continuum, 1997), 401 σελ. ISBN 0-304-33627-0 και 0-304-33628-9.
• Περιεκτική Δημοκρατία (Αθήνα: Καστανιώτης, 1999), 656 σελ. ISBN 960-03-2416-6
• Per Una Democrazia Globale (Milano: Eleuthera, 1999), 254 σελ. ISBN 88-85060-37-4
• Hacia Una Democracia Inclusiva, Un nuevo proyecto liberador (Montevideo: Nordam, 2002), 325 σελ. ISBN 9974-42-098-9
• Vers Une Démocratie Générale (Paris: Seuil, 2002), 250 σελ. ISBN 2-02-052846-0
• Umfassende Demokratie, Die Antwort auf die Krise der Wachstums-und Marktwirtschaft (Grafenau: Trotzdem Verlag, 2003), 445 σελ. ISBN 3-931786-23-4
• Η Πολυδιάστατη Κρίση και η Περιεκτική Δημοκρατία (Αθήνα: Γόρδιος, 2005), 334 σελ. ISBN 960-7083-69-5. Ολόκληρο το βιβλίο σε μορφή e-book ως The Multidimensional Crisis and Inclusive Democracy στα αγγλικά. Επίσης, εκδόθηκε στα κινέζικα, 当代多重危机与包容性民主 (2008) ISBN 978-7-5607-3533-7.
• Εξαρτημένη Ανάπτυξη: Η Ελληνική περίπτωση (Εξάντας, 1985 & 1987)

Βιβλία στα ελληνικά

• Η Παγκόσμια Κρίση, η Ελλάδα και το Αντισυστημικό Κίνημα: Ημι-ολοκληρωτική «Δημοκρατία» ή Περιεκτική Δημοκρατία; (Κουκίδα, 2009), σελ. 318, ISBN 978-960-9410-00-7
• Η πολυδιάστατη κρίση και η Περιεκτική Δημοκρατία (Γόρδιος, 2005)
• Ο Καπιταλισμός του Τσόμσκι, ο Μετακαπιταλισμός του Άλμπερτ και η Περιεκτική Δημοκρατία (Γόρδιος, 2004)
• Ο πόλεμος κατά της «τρομοκρατίας»: Η γενικευμένη επίθεση των ελίτ (Γόρδιος, 2003)
• Παγκοσμιοποίηση, Αριστερά και Περιεκτική Δημοκρατία (Ελληνικά Γράμματα, 2002)
• Από την Αθηναϊκή Δημοκρατία στην Περιεκτική Δημοκρατία (Ελεύθερος Τύπος, 2000)
• Θρησκεία, Αυτονομία, Δημοκρατία: Η άνοδος του νέου ανορθολογισμού (Ελεύθερος Τύπος, 2000)
• Η Νέα Τάξη στα Βαλκάνια: Ο Πόλεμος και η Διεθνοποιημένη Οικονομία της Αγοράς (Στάχυ, 1999)
• Ναρκωτικά: Πέρα από τη δαιμονολογία της ποινικοποίησης και την «προοδευτική» μυθολογία της φιλελευθεροποίησης (Ελεύθερος Τύπος, 1999)
• Περιεκτική Δημοκρατία (Αθήνα: Καστανιώτης, 1999), 656 σελ. ISBN 960-03-2416-6
• Η Νέα Διεθνής Τάξη και η Ελλάδα (Καστανιώτης, Αθήνα, 1997)
• Η Νεοφιλελεύθερη συναίνεση και η κρίση της οικονομίας ανάπτυξης (Γόρδιος, 1993)
• Ο Πόλεμος στον Κόλπο: Η πρώτη μάχη στη σύγκρουση Βορρά-Νότου (Εξάντας, 1991)

Συμβολές σε άλλα βιβλία

• Μελέτες πάνω στη σύγχρονη Ελληνική Οικονομία, επ. του Σ. Παπασπηλιόπουλου (Παπαζήσης, 1978).
• Education, Culture and Modernization, επ. των Peter Alheit κλπ. (Roskide University, 1995). (Συμβολή από τον Τάκη Φωτόπουλο: "The crisis of the growth economy, the withering away of the nation-state and the community-based society").
• Complessità sistemica e svillupo eco-sostenibile, επ. των I.Spano & D.Padovan (Sapere 2001). (Συμβολή Τάκη Φωτόπουλου: "La crisi dell 'economia di crescita. Societa ecologica e democrazia").
• Defending Public Schools, επ. των David A. Gabbard & E. Wayne Ross (Praeger, 2004). (Συμβολή του Τάκη Φωτόπουλου: "The State, the Market and (Mis-)education").
• Παγκοσμιοποίηση, Τεχνολογία και Παιδεία στη Νέα Κοσμόπολη (Ατραπός, 2004).
• Critical Perspectives on Globalisation, επ. των Robert Hunter Wade, Marina Della Giusta and Uma Kambhampati (Chelthenham, UK & Northhampton, MA USA: Edward Elgar publishing, 2006). (Συμβολή του Τάκη Φωτόπουλου: "The global 'war' of the transnational elite").
• Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός: Η Έκλειψη της Αριστεράς και η Περιεκτική Δημοκρατία, επ. του Steven Best (Αθήνα: Κουκκίδα, 2008). (περιέχει δύο συμβολές από τον Τάκη Φωτόπουλο).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• To διεθνές site της Περιεκτικής Δημοκρατίας
• Ελληνικό περιοδικό Περιεκτική Δημοκρατία
• Αρχείο Τάκη Φωτόπουλου
• Άρθρα στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, στήλη Ανάλυση στα γεγονότα, 1987-2015
• Περιοδικό Democracy & Nature (στα αγγλικά)
• Κατάθεση του Τάκη Φωτόπουλου στη Δίκη της 17Ν
• Διάλογος «Περί ουτοπίας και της ανανήψασας επαναστατικής Αριστεράς» μεταξύ Τάκη Φωτόπουλου και Περικλή Κοροβέση
• Διάλογος «Περί Διεθνούς Αμνηστίας και ατομικών δικαιωμάτων» μεταξύ Τάκη Φωτόπουλου και Διονύσιου Γουσέτη, Παναγιώτη Δημητρά
• Διάλογος "Περί νεοφιλελεύθερης Οικονομίας" μεταξύ Τάκη Φωτόπουλου και Ανδρέα Ανδριανόπουλου

Υποσημειώσεις

1. «Takis Fotopoulos - Inclusive Democracy». www.inclusivedemocracy.org. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2016.