Συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς

Η Συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς ή Συμφωνία υψηλού επιπέδου 1977 ήταν μία δικοινοτική συμφωνία μεταξύ του Προέδρου Μακαρίου Γ΄ και του Ραούφ Ντενκτάς που έλαβε χώρα στη Βιέννη στις 12 Φεβρουαρίου του 1977 υπό την αιγίδα του Γ.Γ. του ΟΗΕ και κάτω από το άχθος της τουρκικής εισβολής του 1974 που επιχειρήθηκε αμέσως μετά το πραξικόπημα σε βάρος του Μακαρίου. Είχε το χαρακτήρα μιας διμερούς πολιτικής συμφωνίας που έθετε το πλαίσιο εξεύρεσης λύσης του κυπριακού προβλήματος, χωρίς να δεσμεύει νομικά τις δύο πλευρές^[1].

Ο Πρόεδρος Μακάριος Γ΄

Ο Ραούφ Ντενκτάς

Της συμφωνίας αυτής είχε προηγηθεί τον Δεκέμβριο του 1975 η συνομολόγηση του Πρωτοκόλλου των Βρυξελλών μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής κυβέρνησης. Η δεύτερη δεχόταν να συζητηθεί πρώτα η εδαφική πτυχή, η δε ελληνική να υποβάλλει σχετικές προτάσεις με παράλληλη δέσμευση των Τουρκοκυπρίων να υποβάλλουν κι εκείνοι δικές τους αντιπροτάσεις μέσα σε τακτή προθεσμία. Τόπος των επ΄ αυτών στη συνέχεια συζητήσεων ορίσθηκε η Βιέννη. Το πρωτόκολλο εκείνο απέβλεπε ουσιαστικά σε μία λύση πολυ-περιφερειακής μορφής την οποία φέρεται να είχε αποδεχτεί ο Μακάριος, κατόπιν και της σύμφωνης γνώμης του Εθνικού Συμβουλίου, με την από 6 Φεβρουαρίου 1976 επιστολή του προς τον Γ.Γ. του ΟΗΕ Κουρτ Βαλντχάιμ. Επ΄ αυτών βασίστηκε η παρούσα συμφωνία. Με βάση τη συμφωνία αυτή ακολούθησε δύο χρόνια μετά η Συμφωνία Κυπριανού-Ντενκτάς, η λεγόμενη και "συμφωνία των 10 σημείων".

Γενικά

Η Συμφωνία αυτή καλούμενη και "συμφωνία των τεσσάρων σημείων" προέβλεπε ουσιαστικά μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, λεγόμενη και επί το απλούστερο "διπεριφερειακή" η οποία και θ΄ αποτελούσε το γενικότερο χαρακτήρα του Κυπριακού κράτους. Οι κατευθυντήριες γραμμές που συμφωνήθηκαν αφορούσαν τέσσερις στόχους, εξ ου και η ονομασία "συμφωνία τεσσάρων σημείων" οι οποίοι και ήταν^[2]:

1. Μία ανεξάρτητη και αδέσμευτη δικοινοτική ομόσπονδη δημοκρατία.
2. Η περιοχή της υπό τη διοίκηση της κάθε κοινότητας θα συζητηθεί υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας, της παραγωγικότητας καθώς και της ιδιοκτησίας.
3. Θέματα αρχών, όπως της ελευθερίας διακίνησης, ελευθερίας εγκατάστασης, δικαιώματος περιουσίας καθώς και άλλα ειδικότερα θέματα παραμένουν ανοικτά προς συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τη θεμελιώδη βάση για ένα δικοινοτικό ομόσπονδο σύστημα καθώς και τυχόν ορισμένες δυσκολίες που ενδεχομένως να εγερθούν από την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
4. Οι εξουσίες και οι λειτουργίες της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης θα είναι τέτοιες ώστε να διασφαλίζουν την ενότητα της χώρας κατά το δικοινοτικό χαρακτήρα του κράτους.

Στο ζήτημα της χωρικής έκτασης των κοινοτήτων, καθώς φαίνεται, η ελληνοκυπριακή πρότεινε την εκχώρηση του 20% του κυπριακού εδάφους, ενώ η τουρκοκυπριακή πλευρά δεχόταν εκχώρηση του 29%^[3]. Τις συζητήσεις της διαπραγμάτευσης της συμφωνίας αυτής είχε αναλάβει κατόπιν εξουσιοδότησης του Μακαρίου ο Γλαύκος Κληρίδης και με την εντολή μάλιστα σε έσχατη ανάγκη, προκειμένου ν΄ αποφευχθεί νέο ναυάγιο συνομιλιών να υποβάλλει πρώτος αυτός προτάσεις με δέσμευση της Τ/Κ πλευράς να υποβάλλει τις δικές της εντός 10 ημερών. Η δε διαπραγμάτευση έγινε υπό τον βοηθό του Γ.Γ. του ΟΗΕ που ήταν τότε ο Χαβιέρ Πέρες ντε Κουέγιαρ.

Η Κύπρος μετά την τουρκική εισβολή

Για τη δέσμευση της ελληνοκυπριακής πλευράς να καταθέσει πρώτη προτάσεις επί της χωρικής έκτασης, ο Κληρίδης δήλωσε αργότερα πως βρισκόταν υπό την ασφυκτική πίεση της ελληνικής κυβέρνησης και του Βαλντχάιμ, προκειμένου να μην καταρρεύσουν οι συνομιλίες, γεγονός για το οποίο θα κρινόταν ως υπεύθυνη η ελληνοκυπριακή πλευρά^[4]. Κατόπιν ο Κληρίδης παραιτήθηκε. Για τη στάση του στις διαπραγματεύσεις κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους πως εμπλεκόταν σε «μυστική συμφωνία» με τον Ντενκτάς^[4].