Πατρίς Λουμούμπα

Ο Πατρίς Λουμούμπα (Patrice Émery Lumumba, 1925 -1961)^[5][6][7] ήταν Κονγκολέζος ηγέτης της ανεξαρτησίας και ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός της Δημοκρατίας του Κονγκό (σήμερα γνωστής ως Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό).

Πατρίς Λουμούμπα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Patrice Émery Nibba Lumumba (Γαλλικά)
Γέννηση	2  Ιουλίου 1925[1][2][3] Katakokombe
Θάνατος	17  Ιανουαρίου 1961[1][2][3] Λουμπουμπάσι
Αιτία θανάτου	Τυφεκισμός
Συνθήκες θανάτου	ανθρωποκτονία
Εθνικότητα	Αφροβραζιλιάνοι
Χώρα πολιτογράφησης	Republic of the Congo (Léopoldville)
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά[2]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός επαναστάτης
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Mouvement National Congolais και Liberal Party
Οικογένεια
Σύζυγος	Pauline Opango
Τέκνα	François Lumumba Guy-Patrice Lumumba Juliane Amato Lumumba Roland Lumumba
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Κρίση του Κονγκό
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Πρωθυπουργός της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (Ιουνίου 1960 – Σεπτέμβριος 1960)
Βραβεύσεις	τάγμα των πρωτθητών του Όλιβερ Ρέτζιναλντ Τάμπο (2004) Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Στέμματος (30  Ιουνίου 1960)[4]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Βιογραφία

Γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1925. Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος και το 1957 συμμετείχε στην ίδρυση του Εθνικού Κινήματος του Κονγκό, μίας χαλαρής συμμαχίας των αγροτών από τις κεντρικές περιοχές, των ανέργων στις πόλεις και διαφόρων φυλών στο Νότο. Η σύλληψή του, τον Ιανουάριο του 1959, έγινε η αφορμή για να ξεσπάσουν οι πρώτες βίαιες ταραχές, με λεηλασίες και πυρπολήσεις στη Λεοπολντβίλ (σημερινή Κινσάσα).

Προκειμένου να διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση στην ανεξαρτησία, αλλά και τα συμφέροντα των λευκών στην περιοχή, το Βέλγιο αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το "πρόγραμμα Κονγκό". Το σχέδιο απορρίφθηκε από το Εθνικό Κίνημα και τον Λουμούμπα και στις 30 Ιουνίου του 1960, παρουσία του βασιλιά Μποντουέν, οι Βέλγοι μεταβίβασαν την εξουσία στην κυβέρνηση συνασπισμού, που σχηματίστηκε μετά τη διεξαγωγή εκλογών το Μάιο. Πρόεδρος ήταν ο αντίπαλος του Λουμούμπα, Ιωσήφ Καζαβούμπου, πρώην ιερέας, δάσκαλος, δημόσιος υπάλληλος και ηγέτης του κόμματος Αμπάκο. Πρωθυπουργός ο Λουμούμπα, νικητής των εκλογών με 41 έδρες σε σύνολο 138. Όμως, η διοίκηση και ο στρατός παρέμειναν υπό βελγικό έλεγχο.

Στις 5-7 Ιουλίου εκδηλώθηκε στάση σε μονάδες της Λεοπολντβίλ και της γειτονικής Τισβίλ και οι Κονγκολέζοι στρατιωτικοί ζήτησαν να υποκαταστήσουν τους Βέλγους αξιωματικούς. Άρχισε η υποχώρηση του βελγικού στρατού και η ομαδική φυγή των Ευρωπαίων, μεταξύ αυτών και των Ελλήνων κατοίκων. Το Βέλγιο συνέχισε να στέλνει ενισχύσεις, στο μεταξύ όμως ο υποστηριζόμενος από τους Ευρωπαίους Μωυσής Τσόμπε, ηγέτης του κόμματος Κόνακατ και αντίπαλος του Λουμούμπα, κήρυξε στις 11 Ιουλίου την ανεξαρτησία της Κατάνγκα, της οποίας τα ορυχεία χαλκού εκμεταλλευόταν σχεδόν κατά αποκλειστικότητα η πανίσχυρη Βελγική Ένωση Ορυχείων.

Σε απόγνωση ο Λουμούμπα και ο Κοζαβούμπου ζήτησαν από τον Ο.Η.Ε. να παρέμβει και τότε ο Σουηδός γενικός γραμματέας του, Νταγκ Χάμαρσκελντ, πρότεινε την αποστολή ειρηνευτικής δύναμης 18.000 στρατιωτών.

Τον Αύγουστο το χάος γενικεύτηκε. Ο Λουμούμπα, του οποίου η αδυναμία να ελέγξει την κατάσταση φάνηκε από την αρχή, σχεδίαζε πλέον επίθεση εναντίον της Κατάνγκα, με συμμετοχή του κυβερνητικού στρατού (17.000 άνδρες). Πραγματοποίησε περιοδεία στη Γουινέα, τη Λιβερία, την Γκάνα και το Τόγκο, εξασφάλισε πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη και συμφώνησε με τον σοσιαλίζοντα πρόεδρο της Γκάνα, Κβάμε Νκρούμαχ, να συγκροτήσουν κοινή στρατιωτική διοίκηση, εάν δεν εκκενωθεί ολόκληρο το Κονγκό από τα βελγικά στρατεύματα. Ήταν σαφής πλέον η στροφή του προς την Ε.Σ.Σ.Δ., η οποία άρχισε να στέλνει στρατιωτικό υλικό και υπεραμύνθηκε των θέσεων του Κονγκό στις θυελλώδεις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Τελικώς αποφασίστηκε η αποστολή ειρηνευτικής δύναμης στην Κατάνγκα, αφού προηγουμένως ο Χάμαρσκελντ προσέκρουσε σε πάσης φύσεως αντιδράσεις Ευρωπαίων, Αφρικανών και κυρίως των Σοβιετικών. Στις 12 Αυγούστου έφτασε με 300 Σουηδούς κυανόκρανους στην Ελιζαμπέτβιλ, προκειμένου να συζητήσει με τον Τσόμπε την αποχώρηση των βελγικών στρατευμάτων. Στις 5 Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος Καζαβούμπου, υποστηριζόμενος από τις Η.Π.Α. και το Βέλγιο, "απέλυσε" τον Λουμούμπα, ο οποίος είχε χαιρετίσει την αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων στην Κατάνγκα ως "νίκη του Κονγκό" και στη θέση του όρισε τον μετριοπαθή, αλλά αδύναμο Ιωσήφ Ιλέο. Ο Λουμούμπα δεν αποδέχτηκε την αποπομπή του, με αποτέλεσμα στο Κονγκό να υπήρχαν δύο κυβερνήσεις.

Στις 14 Σεπτεμβρίου ο συνταγματάρχης Ζοζέφ Μομπούτου, αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων του Κονγκό και πρώην σύμμαχος του Λουμούμπα, κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία και καθαίρεσε τις δύο κυβερνήσεις. Ο Λουμούμπα τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό και στη συνέχεια φυλακίστηκε.

Στις αρχές του 1961 η χώρα ήταν ουσιαστικά κατακερματισμένη, με τρία διαφορετικά κέντρα εξουσίας: τη Λεοπολντβίλ (σημερινή Κινσάσα) του προέδρου Καζαβούμπου, τη Στάνλεϊβιλ (Κισανγκάνι) υπό τον έλεγχο του Αντουάν Γκιζένκα, πρώην στελέχους της κυβέρνησης του Πατρίς Λουμούμπα, και την Ελιζαμπετβίλ, της αποσχισμένης Κατάνγκα υπό τον Μωυσή Τσόμπε, όπου από τα τέλη του χρόνου υπάρχουν και δυνάμεις του Ο.Η.Ε. Όσο για τον ίδιο τον Πατρίς Λουμούμπα, βρισκόταν φυλακισμένος ήδη από το φθινόπωρο του 1960 και είχε χάσει οριστικά το πολιτικό παιχνίδι.

Ο Ο.Η.Ε. κάθε άλλο παρά αμερόληπτος θεωρήθηκε στην κρίση του Κονγκό κι έτσι οι συζητήσεις στους κόλπους του δεν οδήγησαν πουθενά. Αντίθετα, η στάση του γενικού γραμματέα Νταγκ Χάμαρσκελντ προκάλεσε την οργή των οπαδών του Λουμούμπα, οι οποίοι ζητούσαν την άμεση καθαίρεση του γ.γ. του Ο.Η.Ε. Η παρουσία του Λουμούμπα, έστω και στη φυλακή, θεωρήθηκε ενοχλητική κι έτσι μεθοδεύτηκε η φυσική του εξόντωση. Τον Ιανουάριο του 1961 τον απομάκρυναν από τη Λεοπολντβίλ και τον μετέφεραν σε φυλακή της Κατάνγκα, όπου το καθεστώς του Μωυσή Τσόμπε μεταχειρίστηκε κτηνωδώς κάθε είδος αντιπάλους του, ακόμη και λιποτάκτες. Πραγματικά μέσα σε ελάχιστες εβδομάδες μετά την εκεί μεταγωγή του, στις 17 Ιανουαρίου του 1961, ο Λουμούμπα δολοφονήθηκε^[8], για να γίνει σύμβολο, στα κατοπινά χρόνια, του ιδιότυπου αφρικανικού αλυτρωτισμού. Στις 10 Φεβρουαρίου ο ραδιοφωνικός σταθμός της Ελιζαμπετβίλ ανακοίνωσε ότι δήθεν ο Λουμούμπα δραπέτευσε από τη φυλακή του και στη συνέχεια σφαγιάστηκε από μέλη φυλής εχθρικής προς τη δική του. Η αναγγελία της δολοφονίας ξεσήκωσε παγκόσμια κατακραυγή κατά των Η.Π.Α., του Βελγίου και της Μεγάλης Βρετανίας.

Διαδηλώσεις και ταραχές ξέσπασαν σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδίως στην Αφρική -όπως π.χ. στο Κάιρο, έξω από την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ίδιο το Κονγκό έγινε πλέον πολύ επικίνδυνο για τους άλλοτε κυρίαρχους λευκούς. Βυθίστηκε στη δίνη ενός ανελέητου πολέμου, που τράφηκε από τον ανταγωνισμό των εντόπιων μνηστήρων της εξουσίας και των μεγάλων του κόσμου, από τα μίση ανάμεσα στις φυλές, αλλά και από την έντονη ανέχεια του πληθυσμού. Τον Αύγουστο του 1961, ύστερα από μακρές διαπραγματεύσεις μεταξύ Λεοπολντβίλ και Στανλεϊβίλ, σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Κύριλλο Αντούλα. Και αυτή αποδείχθηκε βραχύβια, ενώ όλες οι προσπάθειες να τερματιστεί η απόσχιση της Κατάνγκα οδηγήθηκαν σε ναυάγιο^[9].

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26  Απριλίου 2014.
2. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12963694s. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
3. (Αγγλικά) SNAC. w6dg0n5g. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
4. Ανακτήθηκε στις 18  Μαΐου 2023.
5. Johannes Fabian, Remembering the Present: Painting and Popular History in Zaire, σελ. 73, Berkeley: University of California Press (1996) ISBN 978-0520203761
6. Jean-Claude Willame, Patrice Lumumba: La crise congolaise revisitée, σελ. 22-25, Παρίσι: Karthala (1990) ISBN 978-2-86537-270-6
7. Jean I. N. Kanyarwunga, République démocratique du Congo: Les générations condamnées - Déliquescence d'une société précapitaliste, σελ. 76, 502, Παρίσι: Publibook (2006) ISBN 9782748333435
8. Ludo De Witte, The Assassination of Lumumba, Λονδίνο, Νέα Υόρκη: Verso (2001) ISBN 1-85984-410-3
9. Η τερατογένεση του Κογκό, Ιστορικό Λεύκωμα 1961, σελ. 113-117, Καθημερινή, Αθήνα (1997)

Βιβλία

• Tim Butcher: Blood River - A Journey To Africa's Broken Heart, 2007. ISBN 0-7011-7981-3
• Bogumil Jewsiewicki, ed., A Congo Chronicle: Patrice Lumumba in Urban Art, 1999, New York: Museum for African Art, ISBN 0-945802-25-0.
• Barbara Kingsolver The Poisonwood Bible.
• Godfrey Mwakikagile, Nyerere and Africa: End of an Era, Third Edition, New Africa Press, 2006, "Chapter Six: Congo in The Sixties: The Bleeding Heart of Africa," pp. 147 – 205, ISBN 978-0-9802534-1-2
• Godfrey Mwakikagile, Africa and America in The Sixties: A Decade That Changed The Nation and The Destiny of A Continent, First Edition, New Africa Press, 2006, ISBN 978-0-9802534-2-9.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Patrice Lumumba στο Wikimedia Commons