Πάπας Σίξτος Δ΄

Ο Σίξτος Δ΄ (Papa Sixtus IV, 21 Ιουλίου 1414 – 12 Αυγούστου 1484), γεννημένος με το όνομα Φραντσέσκο ντελα Ρόβερε, ήταν Πάπας από το 1471 μέχρι το 1484. Τα επιτεύγματά του ως Πάπα περιελάμβαναν τη θεμελίωση της Καπέλα Σιξτίνα· η ομάδα καλλιτεχνών που δημιούργησε εισήγαγε την Πρώιμη Αναγέννηση στη Ρώμη με το πρώτο αριστούργημα της νέας καλλιτεχνικής εποχής της πόλης, τα Αρχεία του Βατικανού. Ο Σίξτος επίσης επεξέτεινε την ατζέντα της Ισπανικής Ιεράς Εξέτασης και ακύρωσε τα διατάγματα της Συνόδου της Κωνσταντίας. Φημιζόταν για τον νεποτισμό του και αναμείχθηκε προσωπικά στη διαβόητη Συνωμοσία Πάτσι.^[1]

Πάπας Σίξτος Δ΄
Από	9 Αυγούστου 1471
Έως	12 Αυγούστου 1484
Προκάτοχος	Παύλος Β΄
Διάδοχος	Ιννοκέντιος Η΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	Τσέλλε Λίγκουρε, Δημοκρατία της Γένοβα
Θάνατος	21 Ιουλίου 1414 (-71 ετών) Ρώμη, Παπικά Κράτη

Προσφωνήσεις του Πάπα Σίξτου Δ΄
Προσφώνηση αναφοράς	Αγιότατος
Προφορική προσφώνηση	Αγιότατε
Θρησκευτική προσφώνηση	Άγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνηση	Δ/Δ

Βιογραφία

Πρώιμη καριέρα

Ο Φραντσέσκο ανήκε στην Οικογένεια ντελλα Ρόβερε, γιος του Λεονάρντο ντελλα Ρόβερε και της Λουτσίνας Μονλεόν, γεννήθηκε στο Τσέλλε Λίγκουρε, κοντά στην Σαβόνα που ανήκε στην Δημοκρατία της Γένοβας.^[2] Σε νεαρή ηλικία εισήλθε στο Τάγμα των Φραγκισκανών, μια επιλογή ανεπιθύμητη για πολιτική σταδιοδρομία αλλά οι ικανότητες του φάνηκαν σύντομα με τις σπουδές του σε Φιλοσοφία και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο της Παβίας. Συνέχισε κατόπιν τις διαλέξεις στην Πάντοβα και σε διάφορα άλλα Ιταλικά Πανεπιστήμια.^[3] Σε ηλικία 50 ετών ο Φραντσέσκο εξελέγη διοικητής του Τάγματος των Φραγκισκιανών, ο Πάπας Παύλος Β΄ τον διόρισε Καρδινάλιο. Την εποχή που ήταν Καρδινάλιος έμεινε διάσημος για τα έργα που έγραψε όπως "Το αίμα του Χριστού" και η "Δύναμη του Θεού".^[4] Το όνομα του έγινε τόσο διάσημο που με τον αιφνίδιο θάνατο του Παύλου Β΄ σε ηλικία 54 ετών εξελέγη νέος πάπας.^[5] Με την εκλογή του στον παπικό θρόνο παρέλαβε το όνομα Σίξτος που δεν είχε χρησιμοποιηθεί από τον 5ο αιώνα. Το πρώτο του καθήκον ήταν να κυρήξει Σταυροφορία στην Σμύρνη απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, κατέλαβε την πόλη αλλά ο στόλος του διαλύθηκε αμέσως.^[6] Τα υπόλοιπα χρόνια προσπάθησε πολλές φορές να ενώσει την Καθολική εκκλησία με την Ορθόδοξη Ελληνική αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Παπική εκλογή

Κύριο λήμμα: Παπικό κονκλάβιο 1471

Με την εκλογή του ως Πάπα επέλεξε το όνομα Σίξτος — ένα όνομα που δεν είχε χρησιμοποιηθεί από τον 5ο αιώνα. Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν να κηρύξει μια ανανεωμένη σταυροφορία εναντίον των Οθωμανών Τούρκων στη Σμύρνη. Η συλλογή κεφαλαίων για τη σταυροφορία ήταν πιο επιτυχής από τις άψυχες προσπάθειες να βομβαρδιστεί η Σμύρνη, με μικρά κέρδη. Μερικές φρούδες απόπειρες έγιναν για την ενοποίηση με την Ελληνική Εκκλησία. Για το υπόλοιπο του ποντιφικάτου του, ο Σίξτος στράφηκε σε κοσμικά θέματα και δυναστικές υποθέσεις. Ο Σίξτος συνέχισε μια διαμάχη με τον Βασιλιά Λουδοβίκο ΙΑ΄ της Γαλλίας, ο οποίος υπεστήριζε την Πραγματιστική Κύρωση της Μπουρζ (1438), σύμφωνα με την οποία τα παπικά διατάγματα χρειάζονταν βασιλική έγκριση προτού δημοσιευθούν στη Γαλλία. Αυτό ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος για τα προνόμια που διεκδικούντο για τη Γαλλικανική Εκκλησία, και δεν μπορούσε ποτέ να αναστραφεί όσο ο Λουδοβίκος ΙΑ΄ προσπαθούσε να αντικαταστήσει τον Βασιλιά Φερδινάνδο Α΄ της Νάπολης με έναν Γάλλο πρίγκιπα. Ο Λουδοβίκος ήταν συνεπώς σε διαμάχη με την παποσύνη και ο Σίξτος (ως έξοχος στρατηγός ο ίδιος) δεν μπορούσε να το επιτρέψει.

Νεποτισμός

Ο πάπας Σίξτος Δ΄ στην νωπογραφία του Πλατίνα που συνοδεύεται από τους συγγενείς του

Όπως ένας αριθμός Παπών, ο Σίξτος Δ΄ ήταν προσκολλημένος στο σύστημα του νεποτισμού. Στην τοιχογραφία του Μελότσο ντα Φορλί συνοδεύεται από τους ανιψιούς του από την Οικογένεια ντελλα Ρόβερε και Ριάριο, οι οποίοι δεν ήταν όλοι καρδινάλιοι: ο αποστολικός πρωτονοτάριος Πιέτρο Ριάριο (στα δεξιά του), ο μελλοντικός Πάπας Ιούλιος Β΄ στέκεται πίσω του, και ο Τζιρόλαμο Ριάριο και ο Τζοβάννι ντε λα Ρόβερε πίσω από τον γονατιστό Πλατίνα, συγγραφέα της πρώτης ουμανιστικής ιστορίας των Παπών.^[7] Ο ανιψιός του Πιέτρο Ριάριο επίσης επωφελήθηκε από τον νεποτισμό του: Ο Πιέτρο έγινε ένας από τους πλουσιότερους άνδρες στη Ρώμη και του είχε ανατεθεί η εξωτερική πολιτική του Σίξτου Δ΄. Όμως, ο Πιέτρο πάθανε πρόωρα το 1474 και ο ρόλος του πέρασε στον Τζουλιάνο ντε λα Ρόβερε.

Εξωτερική πολιτική

Ένα μεταγενέστερο πορτρέτο του Σίξτου Δ΄ από τον Τιτσιάνο, Ουφίτσι

Ως κοσμικός πρίγκιπας ο οποίος κατασκεύασε ισχυρά φρούρια στα Παπικά Κράτη, ο Σίξτος Δ΄ ενώθηκε με την εχθρότητα της Βενετίας ενάντια στον Έρκολε Α΄ ντ' Έστε, Δούκα της Φερράρα, υποκινώντας την επίθεση των Βενετών το 1482 κατά τον αποκαλούμενο Πόλεμο της Φερράρα. Η συνδυασμένη τους επίθεση αντιμετώπισε τη συμμαχία των Σφόρτσα του Μιλάνο, τους Μέδικους της Φλωρεντίας μαζί με τον Βασιλιά της Νάπολης, έναν συνήθως κληρονομικό σύμμαχο και υπερασπιστή του Παπισμού. Λόγω της άρνησής του να απέχει από τις μεγάλες εχθρότητες τις οποίες ο ίδιος είχε δημιουργήσει (και επειδή ήταν μεγάλος αντίπαλος των δυναστικών φιλοδοξιών των Ντελα Ρόβερε στο Μάρκε, ο Σίξτος έθεσε τη Βενετία σε απαγόρευση (interdict) το 1483.

Την 1η Νοεμβρίου 1478 ο Σίξτος δημοσίευσε την Παπική βούλα Exigit Sinceras Devotionis Affectus, με την οποία ιδρύθηκε η Ισπανική Ιερά Εξέταση στο Βασίλειο της Καστίλης. Ο Σίξτος Δ΄ συναίνεσε υπό πολιτική πίεση από τον Φερδινάνδο της Αραγονίας, ο οποίος απείλησε να αποσύρει τη στρατιωτική υποστήριξή από το βασίλειο της Σικελίας.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Παρόλα αυτά, ο Σίξτος Δ΄ φιλονικούσε για το πρωτόκολλο και τα προνόμια δικαιοδοσίας, ήταν δυσαρεστημένος με τις υπερβολές της Ιεράς Εξέτασης και καταδίκασε τις χειρότερες πράξεις της το 1482.^[8] Στα εκκλησιαστικά ζητήματα ο Σίξτος Δ΄ καθιέρωσε την 8η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτής της Άμωμης Σύλληψης της Παρθένου Μαρίας. Ακύρωσε επίσημα τα διατάγματα της Συνόδου της Κωνσταντίας το 1478.

Δουλεία

Οι δύο παπικές βούλες που εκδόθηκαν από τον Πάπα Νικόλαο Ε΄, η Dum Diversas του 1452 και η Romanus Pontifex του 1455, είχαν αποτελεσματικά δώσει το δικαίωμα στους Πορτογάλους να αποκτούν σκλάβους κατά μήκος της Αφρικανικής ακτής δια της ισχύος ή του εμπορίου. Αυτές οι παραχωρήσεις επιβεβαιώθηκαν από τον Σίξτο στη δική του βούλα, την Aeterni regi της 21ης Ιουνίου 1481.^[9] Arguably the "ideology of conquest" expounded in these texts became the means by which commerce and conversion were facilitated.^[10] Οι πρότερες απειλές του Σίξτου να αφορίσει όλους του καπετάνιους ή τους πειρατές που υποδούλωναν Χριστιανούς στη βούλα Regimini Gregis του 1476 ίσως στόχευαν στο να δώσουν έμφαση στην ανάγκη να προσηλυτιστούν οι ιθαγενείς των Καναρίων Νήσων και της Γουινέας, και να δημιουργηθεί μια καθαρή διαφορά μεταξύ αυτών που είχαν προσηλυτιστεί και εκείνων που αντιστέκονταν.^[11] Οι εκκλησιαστικές ποινές απευθύνονταν σε εκείνους οι οποίοι υποδούλωναν τους πρόσφατα μεταστραφέντες.^[12]

Σεξουαλικότητα

Αν και ο Σίξτος έχει κατηγορηθεί ότι είχε αρσενικούς εραστές,^[13][14] φαίνεται ότι υπάρχουν λίγα στοιχεία για να τεκμηριωθεί αυτό εκτός των αρχείων ημερολογίων του 1484 του ιστορικού Στέφανο Ινφέσσουρα^[15] Ο αναξιόπιστος Ινφέσσουρα τον αποκαλούσε «λάτρη των αγοριών και των σοδομιτών», και ισχυρίστηκε ότι τους επιβράβευε με ενορίες και επισκοπές σε αντάλλαγμα για σεξουαλικές χάρες, και πρότεινε έναν αριθμό νεαρών ανδρών για καρδινάλιους, μερικοί από τους οποίους φημίζονταν για την εμφάνισή τους (περιλαμβανομένων των ανιψιών του).

Ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο Σίξτος ευνόησε τους συγγενείς του με την ελπίδα ότι θα είχε πιστούς εκτελεστές της πολιτικής του, όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, υπάρχουν λίγα στοιχεία απευθείας διαφθοράς ή ευνοιοκρατίας. Η εξαίρεση ίσως είναι ο Τζοβάννι Σκλαφενάτο, ο οποίος διορίστηκε καρδινάλιος σύμφωνα με τον παπικό επιτάφιο στον τάφο του για «αφέλεια, αφοσίωση και άλλα δώρα ψυχής και σώματος»^[16]

Θάνατος

Ο τάφος του καταστράφηκε κατά τη λεηλασία της Ρώμης το 1527. Σήμερα τα λείψανά του, μαζί με αυτά του ανιψιού του Πάπα Ιουλίου Β΄ (Τζουλιάνο ντε λα Ρόβερε), αναπαύονται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, στο πάτωμα μπροστά από το μνημείο για τον Πάπα Κλήμεντα Ι΄.

Σημειώσεις

1. Lauro Martines, April Blood: Florence and the Plot Against the Medici, Oxford: Oxford University Press, 2003, pp. 150–196.
2. https://web.archive.org/web/20180113130623/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1467.htm
3. https://www.newadvent.org/cathen/14032b.htm
4. Martines, April Blood, σ. 159
5. Richard P. McBrien, Lives of the Popes, New York: HarpersSanFrancisco, 1997, σσ. 264–265
6. https://web.archive.org/web/20140810202309/http://www.palazzo-medici.it/mediateca/en/Scheda_Sisto_IV,_papa_(1414-1484)
7. https://www.nytimes.com/2011/05/11/arts/11iht-conway11.html?pagewanted=all&_r=0
8. "Sixtus IV" στην Encyclopaedia Britannica 2008 - Ultimate Reference Suite. Encyclopædia Britannica, Σικάγο 2008.
9. Raiswell, σελ. 469, δείτε επίσης "Black Africans in Renaissance Europe", σσ. 281
10. Traboulay 1994, σσ. 78-79.
11. Sued-Badillo (2007, δείτε επίσης O'Callaghan, σσ. 287-310
12. "Slavery and the Catholic Church", John Francis Maxwell, σελ. 52, Barry Rose Publishers, 1975
13. http://books.google.com/books?lr=&ei=CWUPSMLhGKDsygTH0ti9Ag&output=html&as_brr=1&id=BM6DAz1tefoC&jtp=21
14. Nigel Cawthorne (1996). Sex Lives of the Popes. Prion. σελ. 160.
15. Stefano Infessura: Diario della città di Roma (1303-1494), Ist. St. italiano, Tip. Forzani, Ρώμη 1890, σσ. 155-156
16. Mario Masini and Giuseppe Portigliotti, 'Attraverso il Rinascimento. Pier Luigi Farnese', "Archivio di antropologia criminale", vol. XXXVIII 1917, σελ. 473

Πηγές

• The Historical Encyclopedia of World slavery, επιμ. Junius P. Rodriguez, ABC-CLIO, 1997, ISBN 0-87436-885-5
• Thomas Foster Earle & K.J.P. Lowe: Black Africans in Renaissance Europe, Cambridge University Press, 2005, ISBN 0-521-81582-7
• Sued-Badillo, Jalil: Christopher Columbus and the enslavement of the Amerindians in the Caribbean (Columbus and the New World Order 1492–1992), Monthly Review. Monthly Review Foundation, Inc., 1992. HighBeam Research. 10 Αυγ. 2009
• Joseph F. O'Callaghan: "Castile, Portugal, and the Canary Islands: Claims and Counterclaims, 1344–1479", 1993, σσ. 287–310, Viator, τόμ. 24

Περαιτέρω ανάγνωση

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πάπας Σίξτος Δ΄

• «Pope Sixtus IV» στην Catholic Encyclopedia του 1913
• Clark, John Willis: On the Vatican Library of Sixtus IV
• Σύντομη βιογραφία
• Marek, Miroslav. «Genealogy of Leonardo della Rovere». genealogy.euweb.cz Genealogy.EU., πατέρας του Francesco della Rovere, ο Πάπας Sixtus IV

τίτλοι της Καθολικής Εκκλησίας
Προκάτοχος Παύλος Β΄	Πάπας 9 Αυγούστου 1471 – 12 Αυγούστου 1484	Διάδοχος Ιννοκέντιος Η΄