μυθιστόρημα του Μάικλ Οντάατζε From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Άγγλος ασθενής είναι βραβευμένο μεταμοντέρνο, ιστορικό και ερωτικό μυθιστόρημα του Καναδού συγγραφέα με καταγωγή από τη Σρι Λάνκα, Μάικλ Οντάατζε.
 Εξώφυλλο α΄ έκδοσης στα Ελληνικά (1996) | |
| Συγγραφέας | Μάικλ Οντάατζε |
|---|---|
| Μεταφραστής | Γιούρι Κοβαλένκο |
| Τίτλος | The English Patient |
| Γλώσσα | Αγγλικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | Σεπτέμβριος 1992 (α΄ έκδοση στα Αγγλικά), Ιούνιος 1996 (α΄ έκδοση στα Ελληνικά) |
| Μορφή | Μυθιστόρημα |
| Βραβεία | Βραβείο Γενικού Κυβερνήτη Καναδά (1992), Βραβείο Μπούκερ (1992), Χρυσό Βραβείο Μπούκερ (2018) |
| Προηγούμενο | In the Skin of a Lion |
| δεδομένα () | |
Κύριο πρόσωπο αυτού του μυθιστορήματος είναι ένας μυστηριώδης τραυματίας, ο αποκαλούμενος «Άγγλος ασθενής», ο οποίος βρίσκεται σε έπαυλη που χρησιμεύει ως αναρρωτήριο του Καναδικού Στρατού στην Ιταλία τους τελευταίους μήνες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κοντά του βρίσκονται άλλα τρία πρόσωπα: μια Καναδή νοσοκόμα, ένας Ιταλοκαναδός διαρρήκτης/κατάσκοπος και ένας Ινδός ναρκαλιευτής. Όλα αυτά τα πρόσωπα ζουν και ξαναζούν τα δικά τους τραύματα, ενώ παράλληλα αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα του Άγγλου ασθενούς.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα Αγγλικά το 1992 και βραβεύθηκε με το Βραβείο Μπούκερ εκείνης της χρονιάς. Το 2018 τιμήθηκε με το Χρυσό Μπούκερ, για τα 50 χρόνια του λογοτεχνικού βραβείου της Μεγάλης Βρετανίας.
Το 1996 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Άντονι Μινγκέλα. Η ομώνυμη ταινία απέσπασε εννέα βραβεία Όσκαρ το 1997, μεταξύ των οποίων και το βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Χρονιάς.
Το μυθιστόρημα Ο Άγγλος ασθενής περιγράφει την ιστορία τεσσάρων βασικών χαρακτήρων που συναντώνται στην Ιταλία λίγο πριν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ενώ οι μάχες συνεχίζονται ακόμα μεταξύ Συμμάχων και Γερμανών στην Ιταλική Χερσόνησο[1][2].
Σε μια μισογκρεμισμένη από βόμβες μεσαιωνική έπαυλη στο Φιέζολε της Ιταλίας, η Καναδή στρατιωτική νοσοκόμα Χάνα Λιούις φροντίζει έναν άγνωστο τραυματία. Ο Καναδικός Στρατός περιμάζεψε τον τραυματία στη Βόρεια Αφρική από Βεδουίνους που τον βρήκαν στην έρημο με βαριά εγκαύματα. Ο ασθενής μιλάει λίγο, με βρετανική προφορά, και η νοσοκόμα τού δίνει το όνομα «ο Άγγλος ασθενής». Στην έπαυλη φτάνει και ο Ντέιβιντ Καραβάτζιο, Καναδός ιταλικής καταγωγής διαρρήκτης που είχε στρατολογηθεί από τους Συμμάχους για κατάσκοπος, αλλά συνελήφθη από Ιταλούς φασίστες στη Φλωρεντία και τιμωρήθηκε με ακρωτηριασμό των αντιχείρων του. Η Χάνα γνωρίζει τον Καραβάτζιο από το Τορόντο. Στην αυλή της έπαυλης-αναρρωτηρίου φτάνει επίσης τυχαία ο Κιρπάλ Σινγκ ή Κιπ, Ινδός σιχ, ο οποίος είναι ναρκαλιευτής και εξουδετερωτής βομβών του Βρετανικού Στρατού.
Και τα τέσσερα πρόσωπα του έργου υποφέρουν από απώλειες και τραύματα που έχει φέρει ο πόλεμος[3]: Η Χάνα υποφέρει από τον θάνατο του πατέρα της νωρίτερα στον πόλεμο, καθώς και από την αποβολή μετά από εγκυμοσύνη που προέκυψε από μια πρόσκαιρη σχέση της με κάποιον τραυματία στρατιώτη. Ο Καραβάτζιο θρηνεί για τη ζωή του που πήγε στράφι από διάρρηξη σε διάρρηξη και από γυναίκα σε γυναίκα. Ο Κιπ κατατρέχεται από τις απώλειες συναδέλφων και φίλων ναρκαλιευτών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Και τέλος, ο ανώνυμος Άγγλος ασθενής, με μόνη περιουσία ένα αντίτυπο των Ιστοριών του Ηροδότου γεμάτο σημειώσεις[4], στενάζει όχι μόνον από τραύματα σωματικά αλλά και ψυχολογικά από έναν παντελώς χαμένο έρωτα.
Ο Κιπ σώζει τη Χάνα από εκρηκτικό μηχανισμό σε παγιδευμένο πιάνο στην έπαυλη, και σε λίγο οι δύο συνδέονται ερωτικά. Ο Καραβάτζιο κλέβει συστηματικά μορφίνη από τα αποθέματα της Χάνας για δικές του ανάγκες, ενώ παράλληλα προσπαθεί να βρει ποιος είναι πραγματικά ο Άγγλος ασθενής.
Τελικά, με την πίεση του Καραβάτζιο και με ισχυρές δόσεις μορφίνης, ο Άγγλος ασθενής διηγείται την ιστορία του. Αποδεικνύεται έτσι πως δεν πρόκειται για Άγγλο, αλλά για τον Ούγγρο κόμη Λάσλο ντε Αλμάσι ή απλά Αλμάσι, εξερευνητή της Σαχάρας, ανάμεσα στην Αίγυπτο και τη Λιβύη, λίγο πριν ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Αλμάσι είχε δημιουργήσει σχέση με την Κάθριν Κλίφτον, σύζυγο του συναδέλφου του Άγγλου εξερευνητή και κατασκόπου Τζέφρι Κλίφτον. Το καλοκάιρι του 1939, καθώς πλησίαζε ο πόλεμος, ο Τζέφρι Κλίφτον προσπάθησε να σκοτώσει τον Αλμάσι, ρίχνοντας ένα μικρό αεροπλάνο που πιλοτάριζε πάνω στον τελευταίο. Όμως το αποτέλεσμα ήταν να σκοτωθεί ο ίδιος ο Κλίφτον και να τραυματιστεί βαριά η Κάθριν, που επέβαινε στο ίδιο αεροπλάνο. Ο Αλμάσι έκρυψε την τραυματισμένη στο Σπήλαιο των Κολυμβητών[5] του Γκιλφ αλ Κεμπίρ και έφυγε πεζή στην έρημο για να ζητήσει βοήθεια. Όμως περίπολος του Βρετανικού Στρατού τον συνέλαβε ως ύποπτο για κατασκοπία. Όταν τον άφησαν, εκείνος πούλησε μυστικά στους Γερμανούς και κατάφερε να επιστρέψει, με άλλο μικρό αεροπλάνο, στη σπηλιά όπου είχε αφήσει την Κάθριν. Αλλά στο μεταξύ η Κάθριν είχε πεθάνει. Ο Αλμάσι πήρε τη νεκρή Κάθριν και την έβαλε στο αεροπλάνο για να φύγει. Ωστόσο, εν πτήσει το αεροπλάνο άρχισε να χάνει καύσιμα και έπιασε φωτιά. Ο Αλμάσι πήδηξε με αλεξίπτωτο και τον βρήκαν βαριά τραυματισμένο, με το σώμα του γεμάτο εγκαύματα, οι Βεδουίνοι, που τον παρέδωσαν στον Καναδικό Στρατό.
Το μυθιστόρημα τελειώνει με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το καλοκαίρι του 1945, καθώς ο Άγγλος ασθενής ψυχορραγεί. Όταν γίνεται γνωστή η ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, ο Κιπ είναι συντετριμμένος και φεύγει από την έπαυλη. Ο Καραβάτζιο τον αποχαιρετά, ενώ λίγο νωρίτερα σκέφτονταν πως οι Δυτικοί δεν θα χρησιμοποιούσαν ποτέ πυρηνικά όπλα «εναντίον λευκού έθνους». Χρόνια μετά ο Κιπ βρίσκεται στην Ινδία, γιατρός και παντρεμένος με δύο παιδιά, με τη σκέψη στη Χάνα. Και η Χάνα βρίσκεται στον Καναδά, μόνη στα τριάντα τέσσερα με την ανάμνηση του Κιπ.
Ο Άγγλος ασθενής κατατάσσεται στα μεταμοντέρνα μυθιστορήματα. Κατά τον Adhikari[6], το συγκεκριμένο έργο αποτελεί «λογοτεχνική ιστορία», επειδή είναι «διασταύρωση (επιστημονικής) ιστορίας και καθαρής μυθοπλασίας». Κατά τον McVey[7], ο Άγγλος ασθενής ανήκει στην κατηγορία της «ιστοριογραφικής μεταμυθοπλασίας», επειδή συνδυάζει στοιχεία ιστοριογραφίας (περιγραφές πραγματικών ή εμφανισιακά πραγματικών ιστορικών γεγονότων) με μεταμοντέρνα μυθοπλαστική δομή (ιστορίες προσώπων που πλέκονται και εξελίσσονται η μια μέσα στην άλλη με παράλληλες αφηγήσεις).
Για τον Άγγλο ασθενή, ο Οντάατζε χρειάστηκε να δουλέψει επί μία πενταετία[8]. Αποτελεί συνέχεια ενός άλλου μυθιστορήματος του ίδιου συγγραφέα με τίτλο Στο δέρμα του λιονταριού, το οποίο κυκλοφόρησε το 1987[9]. Δύο από τους τέσσερις χαρακτήρες του Άγγλου ασθενούς, η Χάνα και ο Καραβάτζιο, υπάρχουν και στο προηγούμενο βιβλίο, στο Τορόντο της εποχής του Μεσοπολέμου. Και στα δύο βιβλία, ο συγγραφέας βάζει περιθωριακούς χαρακτήρες στη δίνη κοσμοϊστορικών μεταλλάξεων. Στο πρώτο βιβλίο, οι ήρωες είναι εργάτες μετανάστες που μπλέκονται στην κοινωνική αναταραχή που φέρνει το γρήγορο χτίσιμο μιας καναδικής μεγαλούπολης, ενώ στον Άγγλο ασθενή οι ήρωες έχουν παρασυρθεί, ακούσια ή εκούσια, στην καταστροφή που έχει φέρει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος[10].
Μερικά από τα πρόσωπα του έργου βασίζονται σε πραγματικούς χαρακτήρες. Ο Ούγγρος εξερευνητής της ερήμου Λάσλο Έντε Αλμάσι (László Ede Almásy) ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Την περίοδο του πολέμου, υπηρέτησε στην υπηρεσία αντικατασκοπείας του γερμανικού Άφρικα Κορπς, αλλά δεν πέθανε εξαιτίας τραυματισμού σε αεροπορικό ατύχημα. Ήταν ένας παράτολμος ομοφυλόφιλος[11], ο οποίος πέθανε το 1951 στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας από αμοιβάδωση που είχε κολλήσει στη Μοζαμβίκη τον προηγούμενο χρόνο. Όσο για το μυθιστορηματικό ζεύγος Κλίφτον, φημολογείται πως πηγή έμπνευσης του συγγραφέα υπήρξε το ζευγάρι Ρόμπερτ και Ντόροθι Κλέιτον (Sir Robert Clayton, Lady Dorothy Clayton) που εξερεύνησαν την έρημο και που πέθαναν και οι δύο νέοι· ο πρώτος από ίωση στη Λιβύη την 1η Σεπτεμβρίου 1932 και η δεύτερη σε αεροπορικό ατύχημα στην Αγγλία στις 15 Σεπτεμβρίου 1933. Ωστόσο, ο ίδιος ο Οντάατζε δήλωσε πως δεν γνώριζε την ιστορία του ζεύγους Κλέιτον πριν την κυκλοφορία του μυθιστορήματός του.[12].
Το μυθιστόρημα Ο Άγγλος ασθενής έγινε δεκτό με ευμενή σχόλια από κριτικούς της λογοτεχνίας. Στα θετικά σημεία τού προσμέτρησαν την όμορφη και καθαρή αφήγηση[13], τη δυνατή θεατρική πλοκή[3], τα διακριτικά αντιαποικιακά μηνύματα και τα δύσκολα ερωτήματα που δημιουργεί στον αναγνώστη σχετικά με την αναζήτηση ταυτότητας[4][7][14], το «αποκαλυπτικό σοκ» για τον ατομικό βομβαρδισμό της Χιροσίμας[15], την εμμονή με τα βιβλία και την απόλαυση της ανάγνωσης[13][16]. Στα αδύνατα σημεία του, οι κριτικοί επισήμαναν μερικές στιγμιαίες μη ρεαλιστικές απεικονίσεις προσώπων ή καταστάσεων[3][17].
Το βιβλίο τιμήθηκε με το Βραβείο του Γενικού Κυβερνήτη του Καναδά το 1992. Την ίδια χρονιά, έλαβε το Βραβείο Μπούκερ εξ ημισείας με το μυθιστόρημα του Μπάρι Άνσγουορθ Ιερή πείνα. Το 2018, οι αναγνώστες το επέλεξαν ως το καλύτερο από όλα τα βιβλία που έχουν λάβει Βραβείο Μπούκερ στα 50 χρόνια του θεσμού και έτσι τιμήθηκε με το Χρυσό Βραβείο Μπούκερ[18].
Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε περισσότερα από ένα εκατομμύριο αντίτυπα και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 40 γλώσσες[19]. Η πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία του βιβλίου επέτρεψε στον συγγραφέα να συνεχίσει το γράψιμο με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο, χωρίς να φοβάται τις οικονομικές συνέπειες πιθανών εμπορικών αποτυχιών[20].
Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε στα Ελληνικά, σε μετάφραση του Γιούρι Κοβαλένκο, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη προς το τέλος του 1996. Με την απονομή του Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας για το 1996 στο ομώνυμο κινηματογραφικό έργο, η ελληνική μετάφραση του Άγγλου ασθενούς βρέθηκε στα δώδεκα ευπώλητα ξένα βιβλία του περιοδικού Διαβάζω καθ' όλη την άνοιξη του 1997. Μάλιστα, από τον Ιούνιο του 1997 και κατόπιν το εξώφυλλο της ελληνικής μετάφρασης άλλαξε με εικόνα από την ταινία.
Tο βιβλίο πέρασε μάλλον απαρατήρητο από τους Έλληνες κριτικούς της λογοτεχνίας, μέχρι την οσκαρική επιτυχία της ομώνυμης ταινίας[1][16].
Τον Ιούνιο του 2021, το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά από τις Εκδόσεις Πατάκη, σε νέα μετάφραση στα Ελληνικά από την Άννα Παπασταύρου.
Το έργο του Οντάατζε μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Βρετανό σκηνοθέτη του Άντονι Μινγκέλα. Η ταινία απέσπασε εννέα βραβεία Όσκαρ το 1997, μεταξύ των οποίων το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας της Χρονιάς 1996, το Όσκαρ Σκηνοθεσίας και το Όσκαρ β΄ Γυναικείου Ρόλου για την ηθοποιό Ζυλιέτ Μπινός.
Το σενάριο της ταινίας δεν ακολουθεί επακριβώς το μυθιστόρημα[21]. Για παράδειγμα, στην ταινία η Χάνα και ο Καραβάτζιο είναι από το Μόντρεαλ και δεν γνωρίζονται πριν να συναντηθούν στην Ιταλία. Στην ταινία, η Χάνα προβαίνει σε ευθανασία του Άγγλου ασθενούς με ισχυρή δόση μορφίνης· στο βιβλίο, αφήνεται να εννοηθεί ότι τελικά ο Άγγλος ασθενής πεθαίνει, αλλά δεν διευκρινίζεται πότε και πώς. Επίσης, στην ταινία, το αεροπλάνο με το οποίο ο Αλμάσι μεταφέρει τη σορό της Κάθριν δεν πιάνει φωτιά λόγω διαρροής καυσίμων, αλλά καταρρίπτεται από γερμανικά αντιαεροπορικά πυρά.
Παρότι η ταινία έγινε με τη βοήθεια και την έγκριση του Οντάατζε, κατά τον Τσατσούλη, το μυθιστόρημα «αποδεικνύεται κατά πολύ καλύτερο της κινηματογραφικής, χολιγουντιανών προδιαγραφών, εκδοχής του»[1]. Παρομοίως αρνητικές απόψεις έχουν εκφράσει και άλλοι κριτικοί[2][21][22][23].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
