Έρασμος

Ο Δεσιδέριος Έρασμος Ροτεροδάμος (λατ: Desiderius Erasmus Roterodamus, 28 Οκτωβρίου 1466 – 12 Ιουλίου 1536), γνωστός ως Έρασμος ή Έρασμος του Ρότερνταμ^[19] , ήταν Ολλανδός αναγεννησιακός ανθρωπιστής, καθολικός ιερέας, δάσκαλος και θεολόγος. Ο Έρασμος ήταν κλασικός λόγιος που έγραφε σε «καθαρή» λατινική γλώσσα. Έμαθε πολύ καλά αρχαία ελληνικά που δίδαξε για ένα διάστημα στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας, ενώ ερασμιακή λέγεται και το πρότυπο προφοράς της αρχαίας ελληνικής που καθιέρωσε.

Ντεζιντέριους Έρασμος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Desiderius Erasmus Roterodamus (Λατινικά)
Γέννηση	28  Οκτωβρίου 1466 (μη καθορισμένο ημερολόγιο)[1][2][3] Ρότερνταμ[4][5][3]
Θάνατος	12  Ιουλίου 1536[6][7] Βασιλεία[8][5]
Αιτία θανάτου	δυσεντερία[9]
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Basel Minster
Κατοικία	Οικία Έρασμου (Μαΐου 1521 – Οκτώβριος 1521)
Χώρα πολιτογράφησης	Δεκαεπτά Επαρχίες
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Θρησκευτικό τάγμα	Αυγουστίνοι
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	λατινική γλώσσα
Ομιλούμενες γλώσσες	λατινική γλώσσα[10][11] Ολλανδικά Ελληνικά[12] Βιβλική Εβραϊκή[12]
Εκπαίδευση	Δόκτωρ Θεολογίας
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Παρισιού (από 1495) Queens' College Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ Πανεπιστήμιο του Τορίνο[13] Collège de Montaigu[14] City Gymnasium Κολέγιο της Σορβόννης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μεταφραστής[12] φιλόσοφος[7] θεολόγος[15][7][16] δοκιμιογράφος μεταφραστής της Βίβλου συγγραφέας[10][17] λατινιστής Λατίνος καθολικός ιερέας διδάσκων πανεπιστημίου Lady Margaret's Professor of Divinity (1510–1515)
Εργοδότης	Παλαιό πανεπιστήμιο του Λέβεν
Αξιοσημείωτο έργο	Μωρίας εγκώμιον A handbook on manners for children The Education of a Christian Prince Adagia
Επηρεάστηκε από	επικουριανισμός Μάρκος Τύλλιος Κικέρων Τζοβάννι Πίκο ντελλά Μιράντολα
Οικογένεια
Αδέλφια	Pieter Gerard[18]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Βιογραφικά στοιχεία

Πρώιμα χρόνια και σπουδές

Γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1466 στο Ρότερνταμ^[20]. Ο πατέρας του Γκέραρντ ήταν καθολικός ιερέας στην πόλη Χάουντα^[21] κι η μητέρα του Μαργκαρέτα Ρούτγκερς ήταν κόρη ιατρού^[22] . Οι γονείς του δεν ήταν παντρεμένοι. Τον αδερφό του και τον ίδιο τους μεγάλωσε η μητέρα τους στην Χάουντα. Όταν έγινε 9 χρονών (1475) έγινε δεκτός με τον αδερφό του σε ένα από τα καλύτερα σχολεία καθολικών της Ολλανδίας στην πόλη Ντέβεντερ που διοικούσε ο περίφημος λόγιος Αλεξάντερ Χέγκιους. Εκεί ξεχώρισε γρήγορα για την εξυπνάδα, τη μνήμη και την πρόοδό του. Εκεί έμαθε και τα πρώτα ελληνικά του^[23], που είχαν φέρει στο προσκήνιο η Αναγέννηση και ακόμα ελάχιστα σχολεία πρόσφεραν στους μαθητές του. Το 1483 έχασε και τους δυο γονείς του από επιδημία πανώλης. Πάμφτωχος και θλιμμένος, διέκοψε τις σπουδές του.

Στην υπηρεσία της καθολικής εκκλησίας

Το 1487 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1492 ιερέας της καθολικής εκκλησίας^[24]. Ωστόσο ποτέ δεν αισθάνθηκε ιδιαίτερα άνετα στο ρόλο του κληρικού, προτιμώντας αυτόν του μελετητή λογίου.

Χάρη στα εξαιρετικά του λατινικά σε γραπτό και προφορικό λόγο, έλαβε το 1495 από έναν επίσκοπο υποτροφία για σπουδές στο Παρίσι, όπου και σπούδασε από το 1496, συγκεκριμένα στο κολλέγιο Μοντεγκιού (Collège de Montaigu), ένα κολλέγιο περίφημο για τις σχολαστικές σπουδές του όπου όμως επίσης είχαν έρθει οι ανθρωποκεντρικές επιδράσεις της Αναγέννησης. Ταξίδεψε στην Λονδίνο, το Λέβεν του Βελγίου και την Βασιλεία στην Ελβετία. Ειδικά στην Αγγλία το 1498-1499 γνώρισε σημαντικούς λόγιους, θεολόγους και φιλοσόφους της εποχής του όπως ο Τόμας Μορ, ο Τζον Φίσερ κι ο Τόμας Λινάκρ, ενώ του προσφέρθηκε και έδρα διδασκαλίας, που αρχικά αρνήθηκε αλλά έμελλε να αποδεχτεί το 1510. Εκεί άρχισε να μαθαίνει καλύτερα αρχαία ελληνικά για να καταλάβει καλύτερα και να διδάξει το πρωτότυπο της Καινής Διαθήκης. Γύρισε στο Παρίσι και όπως έγραφε σε φίλους του διάβαζε ελληνικά μερα-νύχτα για τρία χρόνια^[25], για ένα διάστημα με δάσκαλο τον Πελοποννήσιο Γεώργιο Ερμώνυμο, μαθητή του Γεώργιου Πλήθωνα Γεμιστού.

Ταξίδι στην Ιταλία

Enchiridion militis Christiani (1503).

Το 1506 πραγματοποίησε ένα όνειρο του και ταξίδεψε έφιππος στην Ιταλία, χάρη και στην οικονομική βοήθεια φίλων από την Αγγλία, αρχικά στο Τορίνο όπου σπούδασε θεολογία. Απο κει πήγε στη Μπολόνια, την Πάντοβα και τελικά στη Ρώμη, όπου γνώρισε τον καρδινάλιο Τζιοβάνι των Μεδίκων (μετέπειτα πάπα Λέων Α'), αλλά γι αλλη μια φορά αρνήθηκε να μείνει εκεί ζώντας ως κληρικός.

Το 1509 έφτασε στη Βενετία όπου εργάστηκε ως διορθωτής για τον εκδότη λόγιο κι ουμανιστή Άλδο Μανούτιο και γνώρισε τον Κρητικό λόγιο Μάρκο Μουσούρο, για τον οποίο κάποτε έγραψε ότι είναι: «...άνδρας πολυμαθέστατος και πανεπιστήμων, κλειδοκράτωρ της ελληνικής γλώσσας και θαυμάσιος ειδήμων της λατινικής φωνής...».

Στην Αγγλία

Μετά την άνοδο στο θρόνο της Αγγλίας του Ερρίκου Η' το 1510, πήγε εκεί ελπίζοντας σε μια φιλελευθεροποίηση της κοινωνίας διδάσκοντας εκτός των άλλων για ένα διάστημα κι ελληνικά στο κολέγιο Κουίνς στο Κέιμπριτζ^[26][27]. Έγραφε ασταμάτητα διατηρώντας αλληλογραφία με εκατοντάδες ερευνητές, θεολόγους, κληρικούς, καθηγητές κ.ά., έχοντας αποκτήσει φήμη εξαιρετικά μορφωμένου κι εργατικού καθηγητή. Απογοητεύτηκε όμως από τις πολιτικές του Ερρίκου^[22] κι εγκατέλειψε οριστικά την Αγγλία το 1515. Αρχικά πήγε στη Βασιλεία της Ελβετίας για να εκδώσει τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης.

Βέλγιο και τελευταία χρόνια στην Ελβετία

Το 1517, μετακινήθηκε στο Βέλγιο για να διδάξει στο φημισμένο πανεπιστήμιο πανεπιστήμιο του Λεβέν (Leuven), όπου έμεινε 4 χρόνια. Το ίδιο έτος ο Μαρτίνος Λούθηρος δημοσίευεσε τις 95 Θέσεις του στη Βιτεμβέργη που ξεκίνησαν τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση. Αν κι ο Έρασμος, στο απόγειο τη φήμης του τότε, προσκλήθηκε να λάβει μέρος στις δημόσιες θεολογικές συζητήσεις, δεν το έκανε και διατήρησε, τουλάχιστον στη δημόσια σφαίρα, την παροιμιώδη ουδετερότητά του.

Στις 31 Μαΐου 1521 όμως εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει είχε δημιουργηθεί γι' αυτόν περιβάλλον εχθρικό και επικίνδυνο για τη ζωή του και κατέφυγε στις Βρυξέλλες, στο προάστιο Άντερλεχτ, όπου βρήκε καταφύγιο στην κατοικία ενός φίλου του, του πρεσβυτέρου του Άντερλεχτ Πίτερ Βίχμανς.

Ο 'Έρασμος είχε συμπληρώσει τα πενήντα χρόνια του, όταν έφτασε στο Άντερλεχτ, εξαντλημένος από τις ταλαιπωρίες και τα ταξίδια που έκανε έφιππος σ' όλη την Ευρώπη. Η υγεία του είχε κλονιστεί από τις ατέλειωτες επιθέσεις εναντίον του με ελονοσία και προβλήματα στα νεφρά του. Βρήκε όμως ανακούφιση στην πλούσια με σπάνια χειρόγραφα βιβλιοθήκη του κληρικού φίλου του. Ήταν απασχολημένος εκείνη την εποχή με την τρίτη έκδοση της μετάφρασης της Καινής Διαθήκης από το ελληνικό κείμενο στα Λατινικά.

Αναγκάστηκε να φύγει από το Άντερλεχτ το φθινόπωρο του 1521, αφού έμεινε στην πόλη για πέντε μήνες, προκειμένου να ξεφύγει από τους πολλαπλασιαζόμενους εχθρούς του. Ταξίδεψε πρώτα στη Λεβέν, όπου συναντήθηκε γι άλλη μια φορά με τους πρώην συναδέλφους του. Στη συνέχεια, συνοδευόμενος από στρατιωτική συνοδεία, για να προστατευθεί από τις συμμορίες που λήστευαν συχνά τους ταξιδιώτες, ταξίδεψε μέσω Μάιντς, Βορμς, Στρασβούργου και Κολμάρ και έφτασε στη Βασιλεία της Ελβετίας, δεκαεπτά ημέρες μετά την αναχώρησή του από το Άντερλεχτ. Ο φίλος του Γιόχαν Φρόμπεν του παραχώρησε το σπίτι του, όπου - παρόλη την ψυχική και σωματική του κούραση - άρχισε να εργάζεται και πάλι πάνω στη μετάφραση της Καινής Διαθήκης, η οποία τυπώθηκε τελικά το 1522.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ούτε απέκτησε παιδιά, ενώ έχουν σημειωθεί από μελετητές ενδείξεις για πιθανή ομοφυλοφιλία του^[28].

Πέθανε στις 12 Ιουλίου 1536 σε ηλικία 70 ετών στη Βασιλεία από κάποια μορφή λοιμώδους δυσεντερίας (κατ' άλλους από τύφο), περιστοιχισμένος από τους φίλους του. Πλήθος κόσμου παρακολούθησε την κηδεία του, ενώ η σορός του μεταφέρθηκε από το πανεπιστήμιο στο βαπτιστήριο του καθεδρικού ναού της Βασιλείας, όπου ενταφιάστηκε.

Έργο

Αν και ο Έρασμος παρέμεινε τυπικά Ρωμαιοκαθολικός σε όλη του τη ζωή, άσκησε στα γραπτά του δριμεία κριτική σε ζητήματα που θεωρούσε ότι αποτελούσαν υπερβολές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, μέχρι του σημείου να απορρίψει το διορισμό του ως καρδιναλίου όταν του προτάθηκε. Ποτέ όμως δεν την αποκήρυξε, ούτε καν πήγε όταν κλήθηκε το 1517/8 στις δημόσιες συζητήσεις με πρωταγωνιστή το Λούθηρο στη Γερμανία.

Στο έργο του Πραγματεία στην Προετοιμασία για τον Θάνατο (De preparatione ad mortem) έκανε ξεκάθαρη τη θέση του ότι μόνο η πίστη στην εξιλεωτική θυσία του Ιησού Χριστού αποτελεί εγγύηση για αιώνια ζωή και όχι τα ιερά μυστήρια και οι τελετουργίες της Εκκλησίας. Επίσης, κατέκρινε την εξουσία του κλήρου και την λατρεία των ιερών λειψάνων.

Εργάστηκε σκληρά στην προετοιμασία μιας νέας έκδοσης της Καινής Διαθήκης στη λατινική και στην ελληνική γλώσσα το 1516, καθώς όπως είπε ο ίδιος, «θα ήθελα να μεταφραστούν τα ιερά βιβλία σε όλες τις γλώσσες». Αν και οι πηγές στις οποίες βασίστηκε για το έργο του ήταν φτωχές και το αποτέλεσμα αντίστοιχα περιείχε ατέλειες, το κείμενο του Εράσμου αποτέλεσε αργότερα τη βάση του κειμένου της Καινής Διαθήκης το οποίο έγινε γνωστό ως Textus Receptus. Καθώς η βάση της Καινής Διαθήκης του δεν ήταν η επίσημη ρωμαιοκαθολική μετάφραση της Αγία Γραφής, η Βουλγάτα, αλλά τα αρχαιότερα και καλύτερα διαθέσιμα χειρόγραφα, αυτό προκάλεσε τις αντιδράσεις της επίσημης Εκκλησίας^[29].

Άλλα γνωστά έργα του είναι το Μωρίας Εγκώμιον (Laus stultitiae), το Εγχειρίδιο του Χριστιανού Ιππότη (Institutio principis christiani) και το Περί της Ευγενείας των Παίδων (De civilitate morum puerilium).

Το 1500 ένα απο τα πρώτα του έργα ήταν μια συλλογή παροιμιών στα ελληνικά και λατινικά με τον τίτλο Adagia.

Το σπίτι του στο Άντερλεχτ, προάστιο των Βρυξελλών, αποτελεί σήμερα μουσείο.

Δείτε επίσης

• Κείμενο του Εράσμου
• Βραβείο Εράσμους

Παραπομπές

1. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969.
2. webdept.fiu.edu/~mirandas/bios1535.htm#Erasmus.
3. Άρνολντ Χαουμπράκεν: «De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen». (Ολλανδικά) The Great Theatre of Dutch Painters, V1. Άρνολντ Χαουμπράκεν. 1718. σελ. 17.
4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10  Δεκεμβρίου 2014.
5. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 27  Φεβρουαρίου 2017.
6. Biografisch Portaal. 29366356.
7. BeWeB. 1504. Ανακτήθηκε στις 4  Αυγούστου 2020.
8. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
9. «Desiderius Erasmus (1466/69–1536)». Springer Science+Business Media. 10.1007/978-1-4419-1428-6_1015.
10. (Ιταλικά) Mirabile: Digital Archives for Medieval Culture. SISMEL – Edizioni del Galluzzo.
11. CONOR.SI. 7344995.
12. «Эразм Роттердамский» (Ρωσικά)
13. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
14. (Αγγλικά) Mathematics Genealogy Project.
15. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2015.
16. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/148799. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
17. «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
18. «Contemporaries of Erasmus» University of Toronto Press. 2003.
19. Το Erasmus ήταν το βαπτιστικό του όνομα. Το Desiderius ήταν ένα επιπλέον όνομα που υιοθέτησε ο ίδιος και το οποίο χρησιμοποιούσε από το 1496. Το Roterodamus ήταν ένα επιστημονικό όνομα που σημαίνει "από το Ρότερνταμ" αν και η λατινική γενική θα ήταν Roterdamensis.
20. Gleason, John B. (1979-04). «The Birth Dates of John Colet and Erasmus of Rotterdam: Fresh Documentary Evidence». Renaissance Quarterly 32 (1): 73–76. doi:10.2307/2859872. ISSN 0034-4338. http://dx.doi.org/10.2307/2859872.
21. Augustijn, Cornelis (31 Ιανουαρίου 1991). Erasmus. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 9781442674578.
22. «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Desiderius Erasmus». www.newadvent.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2019.
23. Nissen, Peter J. A. (Petrus Johannes Andreas), 1957- Ackermans, Gian (Johannes Elisabeth Alfons), 1963- (2004). Geloven in de Lage Landen : scharniermomenten in de geschiedenis van het christendom. Davidsfonds/Leuven. ISBN 9058262812. 67008944.
24. Erasmus, Desiderius, -1536.· Vredeveld, Harry. (1993). Poems. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 9781442678569. 647720480.
25. Jansonius, F. (1973). Johan Huizinga 1872–1972. Dordrecht: Springer Netherlands. σελίδες 53–72. ISBN 9789401502238.
26. Pade, Marianne (2005). «Paul Botley. Latin Translation in the Renaissance: The Theory and Practice of Leonardo Bruni, Giannozzo Manetti and Desiderius Erasmus. Cambridge Classical Studies. Cambridge and New York : Cambridge University Press, 2004. x + 208 pp. index. append. illus. tbls. bibl. $70. ISBN: 0-521-83717-0.». Renaissance Quarterly 58 (2): 686–688. doi:10.1353/ren.2008.0755. ISSN 0034-4338. http://dx.doi.org/10.1353/ren.2008.0755.
27. «Sleeman, Cyril Montagu, (5 July 1883–13 May 1971), Fellow of Queens’ College, Cambridge». Who Was Who (Oxford University Press). 2007-12-01. http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u159657.
28. MacCulloch, Diarmaid (2015-10). «Parliament and the Reformation of Edward VI». Parliamentary History 34 (3): 383–400. doi:10.1111/1750-0206.12165. ISSN 0264-2824. http://dx.doi.org/10.1111/1750-0206.12165.
29. «Η Καινή Διαθήκη του Εράσμου, ως κίνηση που έγινε από ένα άτομο και ως πρόκληση για την εξουσία, μπορεί να συγκριθεί για τη γενναιότητά της με τις Ενενήντα Πέντε Θέσεις του Λούθηρου. [...] Ο Έρασμος δεν ήταν προετοιμασμένος για τις επιθέσεις που ακολούθησαν [και] κάτω από πίεση επανέφερε το επονομαζόμενο Ιωάννειο κόμμα των "Τριών Ουράνιων Μαρτύρων" της Πρώτης Επιστολής του Ιωάννη [για το οποίο επέδειξε] τόλμη με τον αρχικό αποκλεισμό του». (E. Gordon Rupp & Philip S. Watson, Luther and Erasmus: Free Will and Salvation (Library of Christian Classics), New ed., Westminster John Knox Press, 1978, σελ. 6)

Βιβλιογραφία

• Καθολική Εγκυκλοπαίδεια: Λήμμα "Desiderius Erasmus", στην αγγλική.
• Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Metropolitan Museum of Art): Ελαιογραφία του Εράσμου.
• Υπεράσπιση του Εράσμου και του Textus Receptus της Καινής Διαθήκης, του Dr. John Cereghin, στην αγγλική.
• La herencia Erasmus: Presente y futuro: Πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών και καθηγητών Εράσμους.
• Κείμενα του Εράσμου, στα αγγλικά και λατινικά.

eBooks

• Έργα του/της Erasmus στο Project Gutenberg

Έντυπες εκδόσεις

• Πάντα τα Γνωμικά (Αdagia)
• Διάλογος περί της ορθής προφοράς του λατινικού και του ελληνικού λόγου Αρχειοθετήθηκε 2007-09-28 στο Wayback Machine., επιμέλεια, μετάφραση Νίκος Πετρόχειλος, Πατάκης, Αθήνα 2000.
• Μωρίας εγκώμιον Αρχειοθετήθηκε 2007-09-28 στο Wayback Machine., μετ. Στρατής Τσίρκας, εικονογράφηση Hans Holbein, Ηριδανός, Αθήνα 2005.