Ο Νουμάς (περιοδικό)

Νουμάς ονομαζόταν το λογοτεχνικό περιοδικό το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 2 Ιανουαρίου 1903^[1] μέχρι το 1931 (με μια διακοπή μεταξύ 1917 και 1918, καθώς και κατά την περίοδο 1924-1929).^[2] Το περιοδικό υπήρξε δηµιούργημα του ∆ηµήτρη Ταγκόπουλου.^[α]

Ο Νουμάς (περιοδικό)

Ιδρυτής	Δημήτριος Ταγκόπουλος
Ίδρυση	2  Ιανουαρίου 1903
wikidata (π • σ • ε )

Χαρακτήρας του περιοδικού

Ο Νουμάς έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στον αγώνα για την επικράτηση της δημοτικής γλώσσας. Η επιλογή του ονόματος από τον Δημήτρη Ταγκόπουλο δε σχετιζόταν με κάποιο πρόσωπο, όπως λ.χ. ο βασιλιάς και νομοθέτης της αρχαίας Ρώμης, αλλά ήταν μόνο μια καλή επιλογή για τίτλο επειδή "ήταν μια λέξη δισύλλαβη, [που] τονιζόταν στη λήγουσα κι είχε και τελικό σίγμα".^[3]

Υπήρξε πιθανώς το σημαντικότερο έντυπο των αρχών του 20ού αιώνα ανάμεσα στα άλλα λογοτεχνικά περιοδικά της περιόδου τα οποία λειτούργησαν ως όργανα μόρφωσης και πύλες επικοινωνίας ταυτόχρονα µε τα πνευματικά τεκταινόμενα στην Ευρώπη, και ως µέσα µετακένωσης των ευρωπαϊκών ρευμάτων στην Ελλάδα. Επίσης, λειτούργησαν ως βήμα για τη διατύπωση προτάσεων επί του γλωσσικού ζητήματος και όργανα αλλαγών και µεταρρυθµίσεων.

Το περιοδικό ταυτίστηκε µε τον γλωσσικό αγώνα για την επικράτηση της δηµοτικής και την εκπαιδευτική µεταρρύθµιση και έδωσε αγώνα για τη δηµοτική, καθιερώνοντάς τη σε όλες του τις στήλες. Αυτός ήταν και ο κυριότερος λόγος για τον οποίο διακρινόταν από κάθε άλλο έντυπο και τα κείμενα λογίων που υποστήριζαν τη δηµοτική χωρίς ωστόσο να γράφουν σε αυτήν. Δεχόταν συνεργασίες όποιων έγραφαν στη δηµοτική και το οπλοστάσιό του δεν αποτελούσαν µόνο θεωρητικά επιχειρήματα αλλά και διακωμωδήσεις και σκωπτικά σχόλια κατά των αντιπάλων. Στην περίοδο 1919-20 διατέλεσε αρχισυντάκτης του περιοδικού ο ποιητής και μεταφραστής Κλέανδρος Λάκωνας. Δημοσίευσε ως Κ. Καρθαίος πολλές μεταφράσεις του, αλλά και ποιήματα, διηγήματα και σημειώματα για την ευρωπαϊκή κυρίως λογοτεχνική κίνηση, στην οποία ήταν ιδιαίτερα ενημερωμένος.

Το 1908 οι δηµοτικιστές του περιοδικού Ο Νουµάς βρέθηκαν χωρισμένοι ως προς το γλωσσικό, σε δογματικούς (υπό τον Γιάννη Ψυχάρη) και µεταρρυθµιστές (Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Αλέξανδρος Δελμούζος) και ως προς το κοινωνικοπολιτικό σε σοσιαλιστές (Κώστας Χατζόπουλος) και εθνικιστές (Ίων Δραγούμης).

Την εποχή της εκπαιδευτικής µεταρρύθµισης του Εκπαιδευτικού Οµίλου, το περιοδικό αµφιταλαντεύτηκε ανάµεσα στην υποστήριξη και την αντιπολίτευσή της, διαφωνώντας µε πολλές από τις επιλογές των πρωτεργατών της και κυρίως µε τη «µεικτή» της γλώσσα με αποτέλεσμα να επιδοθεί τώρα σε ταυτόχρονο αγώνα εναντίον της καθαρεύουσας και της «µεικτής».^[β]

Πέρα από τις πιθανές προσωπικές έριδες που υπαγόρευσαν τον αρνητισµό του Νουµά προς τη µεταρρύθµιση, ενδεχοµένως η άρνηση υπαγορεύτηκε και από τις σοσιαλιστικές προτιμήσεις συντακτών του περιοδικού όπως ο Δημήτριος Γληνός, που τους ωθούσε να θεωρούν τη µεταρρύθµιση ως αστική διαδικασία. Το γεγονός πάντως της κατά τα άλλα φιλικής στάσης του και προς το φιλελεύθερο βενιζελικό πρόγραμμα, υποδεικνύει κάποια σύγχυση χαρακτηριστική μίας εποχής κατά την οποία το γλωσσικό ζήτημα είχε άμετρα συγχρωτιστεί με την πολιτική.^[γ]

Ταυτόχρονα σχεδόν με την εμφάνιση του Εκπαιδευτικού Ομίλου, μια ομάδα δημοτικιστών φοιτητών προχώρησε στην ίδρυση της Φοιτητικής Συντροφιάς, στη διοίκηση τη οποίας συμμετείχαν οι Μίλτος Κουντουράς και Βασίλης Ρώτας και η οποία δημοσίευσε το καταστατικό της στον Νουμά στις 21 Φεβρουαρίου 1910.^[4]

Ο Νουµάς κυκλοφόρησε έως το 1931 µε διακοπές (1917-1918, 1924-1929), µεταβαλλόµενος σταδιακά σε λογοτεχνική επιθεώρηση. Κατά την τελευταία πλέον περίοδο βρέθηκε στο περιθώριο από τους περισσότερους σύγχρονους διανοούµενους και λογοτέχνες, για λόγους τόσο γλωσσικούς όσο και αισθητικούς. Το 1931 έκλεισε οριστικά, έχοντας ωστόσο σημαδέψει µε την παρουσία του τον αγώνα για τη δηµοτική.

Σημειώνεται ότι από το 1949 έως το 1952 εκδόθηκε περιοδικό με το όνομα Νέος Νουμάς.

Σημειώσεις

1. Ο Δ. Ταγκόπουλος έγραφε στην Εστία με το ψευδώνυμο Νουμάς.
2. Παραμένει ωστόσο γεγονός πως υπήρξαν σημαντικές αντιστάσεις της λογοτεχνίας ως προς τη χρήση της ακραίας δημοτικής. Βλ. Νάσος Βαγενάς. «Η λογοτεχνική αντίσταση στη δημοτική». Το Βήμα (31 Ιανουαρίου 1999): Β11. http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=107651. Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2015.
3. Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει διαμεσολαβητή αυτής της σχέσης τον Δημήτρη Γληνό που έγραφε στο Νουμά ως Δ. Μήτσος. Βλ. επίσης Κώστας Θεριανός· Μαριάνθη Μπέλλα. «Δημήτρης Γληνός, ο ριζοσπάστης παιδαγωγός» (html). Κριτική Παιδαγωγική. Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2015.

Παραπομπές

1. Καλογιάννης (1984), σελ.31.
2. Καλογιάννης (1984), σελ.271.
3. Σταυρίδη-Πατρικίου (2009), σελ.135.
4. • Φοιτητική Συντροφιά. «Καταστατικό» (pdf). Ο Νουμάς 380 (21 Φεβρουαρίου 1910): 1. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-02-05. https://web.archive.org/web/20210205114743/http://xantho.lis.upatras.gr/test2_kosmo_issue.php?iss=1430. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2015.

Βιβλιογραφία

• Καλογιάννης, Γ. Χ. (1984). Ο 'Νουμάς' και η εποχή του (1903-1931): γλωσσικοί και ιδεολογικοί αγώνες. Αθήνα: Επικαιρότητα. doi:10.12681/eadd/0255. ISBN 960-205-124-8.

• Σταυρίδη-Πατρικίου, Ρένα (2000). Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα (Γ' έκδοση). Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. ISBN 960-05-0938-7.

• Σταυρίδη-Πατρικίου, Ρένα (2009). Γλώσσα, εκπαίδευση και πολιτική (Γ' έκδοση). Αθήνα: Ολκός. ISBN 960-7169-87-5.

• Καράογλου, Χ.Λ.· Ναούμ, Ιωάννα (2008). «Ο Νουμάς». Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784-1974. 3. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. σελίδες 342–344. ISBN 978-960-7916-55-6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2015.

Δικτυακοί τόποι

• «Ο Νουμάς - Αρχείο τευχών». Κοσμόπολις. Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης - Πανεπιστήμιο Πατρών. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2018.^{[νεκρός σύνδεσμος]} (Ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο των άρθρων του περιοδικού.)