Το Νησί είναι οικισμός της Κεντρικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Ημαθίας,[1] το οποίο ανήκει διοικητικά στον Δήμο Αλεξάνδρειας.[2] Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 1.379 κατοίκους.[3]
| Νησί | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κεντρική Μακεδονία |
| Περιφερειακή Ενότητα | Ημαθίας |
| Δημοτική Ενότητα | Αλεξάνδρειας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονία |
| Νομός | Ημαθίας |
| Υψόμετρο | 12 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 1.226 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 593 00 |
| Τηλ. κωδικός | 2333 |
Το Νησί οφείλει την ονομασία του στη νησίδα του παραποτάμου του Αλιάκμονα στην οποία είχαν βρεθεί τα οστά των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, πάνω στην οποία αργότερα χτίστηκε το ομώνυμο μοναστήρι. Ο ναός έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο και πρόκειται "για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική που κτίσθηκε το 1813, και αποτελεί αξιόλογο δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 19ου αιώνα στην Επαρχία της Ημαθίας".[4] Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε εθνικό, θρησκευτικό και εκπαιδευτικό προπύργιο της περιοχής (Ρουμλούκι) ενώ γνώρισε μεγάλη άνθιση κυρίως τον 18ο και 19ο αιώνα. Από τα κειμήλια της περιόδου εκείνης αποδυκνείεται ο πνευματικός σύνδεσμος του μοναστηριού με την Αυτοκρατορική Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά.[5]
Επιπλέον, η ονομασία οφείλεται στο γεγονός ότι οι παλαιοί οικισμοί του ήταν χτισμένοι σε εκτάσεις, οι οποίες ήταν νησίδες της Λίμνης των Γιαννιτσών. Κατά την παράδοση, το χωριό ήταν διασκορπισμένο ανά 5-10 σπίτια σε διάφορα σημεία (όπως στην τοποθεσία «Μπάχτσι», βορείως του σημερινού χωριού). Όταν όμως βρέθηκαν τα οστά των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού (μέσα σε όστρακο χελώνας) χτίστηκε εκκλησάκι και αργότερα μοναστήρι, με αποτέλεσμα σταδιακά οι κάτοικοι των γύρω οικισμών να αρχίσουν να συγκεντρώνονται πέριξ της Μονής δημιουργώντας έναν ενιαίο οικισμό.[6] Ο συγκεκριμένος παραπόταμος υπάρχει ακόμη και σήμερα πίσω από την παλιά Μονή ως αποστραγγιστική τάφρος.
Οι κάτοικοι του ήταν αρχικά ψαράδες και μικροκαλλιεργητές. Μετά την αποξήρανση της Λίμνης των Γιαννιτσών άρχισαν να εγκαθίστανται οικογένειες από διάφορα μέρη, κυρίως σε περιοχές ανατολικώς και νοτίως της Μονής. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών εγκαταστάθηκαν στο Νησί αρκετές οικογένειες Ελλήνων της Μικράς Ασίας, ενώ αργότερα (1938-40) εγκαταστάθηκαν Βλάχοι από το Σέλι, Πόντιοι από τη Γουμένισσα Πέλλας και Δασκιώτες από το Δάσκιο Ημαθίας (1944-45).
Το Νησί συμμετείχε ενεργά στον Μακεδονικό Αγώνα, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες, τόσο με τους χωρικούς του όσο και με τους καλόγερους της Μονής των Αγίων Ανάργυρων. Από τη Σκάλα του Νησίου, τα ελληνικά ένοπλα σώματα καθοδηγούνταν από τους ντόπιους οδηγούς στη Λίμνη των Γιαννιτσών, οι οποίοι ήταν πολύ καλοί γνώστες της περιοχής του Βάλτου. Ένας από τους πιο γνωστούς οδηγούς του Καπετάν Γκόνου ήταν ο Θωμάς Καμπράνης. Στο χωριό φιλοξενήθηκαν οι περισσότερες μορφές του Μακεδονικού Αγώνα, όπως Παπατζανετέας, Δεμέστιχας, Σταυρόπουλος, Άγρας, Αναγνωστάκος, εφόσον το Νησί αποτέλεσε μία από τις ασφαλέστερες και σημαντικότερες βάσεις των Ελληνικών ένοπλων σωμάτων.
Το βράδυ της 14-15ης Μαρτίου 1906 έλαβε χώρα η πυρπόληση του χωριού με αποτέλεσμα το θάνατο πολλών κατοίκων του. Στις αρχές Μαρτίου 1906, τα ελληνικά ένοπλα σώματα επιτέθηκαν σε Βούλγαρους πράκτορες στα εξαρχικά χωριά Γκόλο Σέλο (Γυμνά), Αγία Μαρίνα και Γκολέσανη (Λευκάδια). Για αντίποινα οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, με πενήντα πέντε άνδρες και με μπουκάλια μπύρας που προμηθεύτηκαν από τη Βέροια γεμάτα πετρέλαιο και κηροζίνη (όπως οι ίδιοι ομολογούν), μπήκαν στο χωριό και το πυρπόλησαν με σκοπό να καταστραφεί, ώστε να πάψουν οι κάτοικοί του να βοηθούν τους Μακεδονομάχους. Επικράτησε πανικός και κάηκαν 27 σπίτια (σύμφωνα με τον Καπετάν Γκόνο), έγιναν ανυπολόγιστες ζημιές και πολλοί χωρικοί έχασαν τα ζώα τους τα οποία είτε κάηκαν είτε σκοτώθηκαν. Το τραγικότερο γεγονός είναι ο χαμός του εξάχρονου Θωμά Σπανού, αλλά και του Κωνσταντίνου Σπανού τους οποίους σκότωσαν οι Βούλγαροι. Η γρήγορη επέμβαση των ελληνικών σωμάτων ανάγκασε τους επιδρομείς να αποσυρθούν και να αποφύγει το χωριό τα χειρότερα.
- Μια νέα επιγραφή από το Νησί Ημαθίας Αρχειοθετήθηκε 2022-12-24 στο Wayback Machine. από τον ιστότοπο https://www.searchculture.gr/
- Νησί Ημαθίας – “Ο Θησαυρός του Βάλτου” από τον ιστότοπο https://www.pellanet.gr/
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
