Οι Λετονοί (λετονικά: latvieši, λιβονικά: lețlizt) είναι Βαλτική εθνότητα και έθνος που κατάγεται από τη Λετονία και τις χώρες της Βαλτικής. Είναι γνωστοί και ως Λέτες,[1][2] αν και αυτός ο όρος γίνεται παρωχημένος. Οι Λετονοί μοιράζονται μια κοινή γλώσσα, πολιτισμό και ιστορία.
Μια φιννικόφωνη φυλή, οι Λιβονοί, ζούσαν μαζί με τους Λετονούς και δημιούργησαν το όνομα "Λάτβις", που σημαίνει καθαριστές των δασών, όνομα που πέρασε και στους μεσαιωνικούς Γερμανούς και Τεύτονες αποίκους και αναφέρονταν με αυτό το όνομα στους λαούς. Οι Γερμανοί άποικοι αναφέρονταν στους ντόπιους ως Λέτες και στην περιοχή τους ως Λέτλαντ, ονομάζοντας την αποικία τους Λιβονία ή Λίβλαντ.
Η λατινική μορφή του ονόματος, Λιβονία, ως όρος, σταδιακά επεκτάθηκε για να αναφερθεί στην επικράτεια της σημερινής Λετονίας και της νότιας Εσθονίας, η οποία είχε ελάχιστη γερμανική επιρροή. Η λετονική και η λιθουανική είναι οι μόνες επιζούσες γλώσσες του βαλτικού κλάδου των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.
Οι πατρικές απλοομάδες R1a και N1a1-Tat είναι οι συχνότερες απλοομάδες που απαντώνται στους Λετονούς, με ποσοστά παρουσίας 39.9% έκαστος.[3] Η R1a προέρχεται από την ανατολική Ευρώπη και σχετίζεται με τη διάδοση των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Το R1a των Λετονών είναι κατά κύριο λόγο M558 και σε σύγκριση με άλλες εθνότητες οι Λετονοί έχουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση του M558 στο R1a. Η παραλλαγή N1a1-Tat προέρχεται από την Ανατολική Ασία και διαδόθηκε μέσω των Ουραλίων στην Ευρώπη όπου εμφανίζεται συχνότερα στους φιννοουγγρικούς και βαλτικούς λαούς. Οι Λετονοί και Λιθουανοί έχουν κατά κύριο λόγο τον κλάδο L550 της παραλλαγής N1a1-Tat.
Επιδράσεις
Οι Λετονοί έχουν κοινή γλώσσα και μοναδικό πολιτισμό με παραδόσεις, αργίες, έθιμα και τέχνες. Ο πολιτισμός και οι θρησκευτικές παραδόσεις έχουν δεχτεί επιδράσεις από γερμανικές, σκανδιναβικές και ρωσικές παραδόσεις. Οι Λετονοί έχουν αρχαίο πολιτισμό με στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχει από το 3000 π.Χ. Έχουν διατηρήσει σημαντική επαφή και εμπορικούς δεσμούς με τους γείτονες τους. Οι πρώτες ενδείξεις κατοίκησης του λετονικού εδάφους από ανθρώπους χρονολογούνται περίπου στο 9000 π.Χ., που σημαίνει ότι πιθανώς οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν κυνηγοί που παρέμειναν στην περιοχή σχεδόν αμέσως μετά τον τέλος της Εποχής των Παγετώνων. Γρήγορα κατέφθασαν άποικοι από το νότο, ενώ όσο οι πάγοι έλιωναν πολλοί μετακινήθηκαν βορειότερα ή ανατολικότερα στη Ρωσία, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία.
Ο Ρωμαίος συγγραφέας Τάκιτος αναφέρει μια εθνότητα, τους Αέστιους, λατ. "Aestii", ως κατοίκους της σύγχρονης Βαλτικής, υποστηρίζοντας ότι ήταν τρομερός, αλλά ειρηνικός και φιλόξενος λαός. Οι Λετονοί παρέμειναν γενικά αδιατάρακτοι μέχρι την παπική παρέμβαση μέσω του γερμανικού τευτονικού τάγματος που αποίκισε την Κουρζέμε (Κουρλάνδη), ξεκινώντας στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα. Τα παπικά διατάγματα διέταξαν το Τευτονικό Τάγμα να διαδώσει το Ευαγγέλιο και τη Λέξη του Κυρίου στις "απολίτιστες" παγανικές γαίες. Οι προσπάθειες εκχριστιανισμού του πληθυσμού απέτυχαν, και το Τευτονικό Τάγμα μετακινήθηκε προς τα νότια, στην Ανατολική Πρωσία.
Η νοτιοανατολική Λετονία, γνωστή ως Λατγαλία, διατηρεί πολλές ρωσικές επιρροές, μιας και εκεί ζει μεγάλη ρωσική μειονότητα, όπως και στη Ρίγα και τα περίχωρα της.
Θρησκεία
Ο παγανισμός ήταν η κύρια θρησκεία της Λετονίας πριν την εισβολή του χριστιανικού Τευτονικού Τάγματος. Οι Λετονοί γιορτάζουν παραδοσιακές εορτές μέχρι σήμερα (ηλιοστάσια). Η ντιεβτουρίμπα είναι ένα νεοπαγανιστικό κίνημα που υποστηρίζει ότι είναι η σύγχρονη αναβίωση της εθνικής θρησκείας των Λετονών πριν τον εκχριστιανισμό τους τον 13ο αιώνα.
Το μεγαλύτερο μέρος των Χριστιανών Λετονών ανήκει στην Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία, αλλά στη Λατγαλία και τον δήμο Αλσούνγκα κυριαρχεί η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Υπάρχει μια μικρή μειονότητα Λετονών Ορθόδοξων και Λετονών που ανήκουν σε άλλες εκκλησίες.[4] Στα τέλη του 18ου αιώνα υπήρχε μια μικρή αλλά ζωντανή Χερνχούτια κίνηση η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της λετονικής λογοτεχνικής ζωής, πριν απορροφηθεί από το κύριο λουθηρανικό δόγμα.
Γλώσσες
Η προγονική γλώσσα των Λετονών είναι τα λετονικά, τα οποία έχουν γραπτή λογοτεχνία από τον 16ο αιώνα τουλάχιστον.[5] Μέχρι τον 9ο αιώνα η λετονική γλώσσα είχε ήδη εξελιχθεί σε μια ξεχωριστή γλώσσα. Μαζί με τα λιθουανικά ανήκουν στον βαλτικό κλάδο των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.
Άλλες γλώσσες που ομιλούνται στη Λετονία είναι τα λιβονικά που ανήκει στον βαλτοφινλανδικό κλάδο της ουραλικής γλωσσικής οικογένειας, η οποία προστατεύεται από το νόμο. Η λατγαλιανή διάλεκτος επίσης προστατεύεται από το νόμο ως ιστορική παραλλαγή της λετονικής γλώσσας.
Ακόμη, τα ρωσικά και τα αγγλικά είναι οι κύριες ξένες γλώσσες των Λετονών, λόγω της μεγάλης ρωσόφωνης μειονότητας (το 34,6% των κατοίκων της Λετονίας τη μιλά ως μητρική γλώσσα το 2017) και του σοβιετικού παρελθόντος της χώρας, αλλά και λόγω της διείσδυσης της αγγλικής. Υπάρχουν επίσης Λετονοί που μιλούν γερμανικά, γαλλικά ή άλλες γλώσσες.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
