Remove ads
Η Μετάφραση Νέου Κόσμου είναι μια σύγχρονη μετάφραση της Αγίας Γραφής. Εκδίδεται από τους Χριστιανούς Μάρτυρες του Ιεχωβά.
 | |
| Γλώσσα | Αγγλικά |
|---|---|
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Το πλήρες όνομα της μετάφρασης αυτής είναι Η Αγία Γραφή—Μετάφραση Νέου Κόσμου και συντομογραφείται ως ΜΝΚ ή, διεθνώς, NW. Ως τον Ιανουάριο του 2020 είχε μεταφραστεί ολόκληρη η εν μέρει σε περισσότερες από 193 γραπτές γλώσσες και σε επτά νοηματικές γλώσσες, ενώ είχε εκτυπωθεί σε περισσότερα από 227 εκατομμύρια αντίτυπα.[1][2]
Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, αναγνωρίζοντας το πολύτιμο έργο πολλών ετερόδοξών τους λογίων, χρησιμοποιούν στα έντυπα και στη μελέτη τους δεκάδες αναγνωρισμένες μεταφράσεις από όλο το φάσμα του χριστιανικού κόσμου, και μάλιστα κάποιες από αυτές τις εξέδωσαν και τις προώθησαν μέσω της Εταιρίας Σκοπιά.[3] Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, οι περισσότεροι Μάρτυρες του Ιεχωβά γαλουχήθηκαν πνευματικά κυρίως με τη Νεοελληνική Μετάφραση (περ. 1850) του αρχιμανδρίτη Νεoφύτου Βάμβα, αλλά και με την Καινή Διαθήκη των Τεσσάρων Καθηγητών (1967) της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Εντούτοις, επειδή α) έχει σημειωθεί πρόοδος στην ανεύρεση παλαιών χειρογράφων που βελτιώνουν την εικόνα για το γνήσιο κείμενο της Γραφής, β) έχει αυξηθεί η κατανόηση γύρω από τις βιβλικές γλώσσες και γ) όπως είναι φυσιολογικό, οι σύγχρονες γλώσσες συνεχίζουν να εξελίσσονται, η μετάφραση της Βίβλου δεν παύει να αποτελεί ανάγκη. Επιπρόσθετα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θεώρησαν ότι οι υπάρχουσες μεταφράσεις της Βίβλου, σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό, είναι επηρεασμένες από θρησκευτικές παραδόσεις όπως αυτές διαμορφώθηκαν αρκετά μετά την ολοκλήρωση της συγγραφής της Αγίας Γραφής. Το πιο χαρακτηριστικό έρεισμα αυτής της θεώρησης είναι το ότι οι περισσότερες μεταφράσεις δεν αναφέρουν καθόλου το προσωπικό όνομα του Θεού, δηλαδή Ιεχωβά ή Γιαχβέ, το οποίο τεκμηριωμένα απαντά περίπου 7.000 φορές στα αρχαία κείμενα της Γραφής.[4] Όλοι αυτοί οι λόγοι ώθησαν τον τότε πρόεδρο της Εταιρίας Σκοπιά Νάθαν Νορ να αναθέσει σε μια επιτροπή την εκπόνηση μιας νέας μετάφρασης της Αγίας Γραφής.
Πρώτα άρχισαν οι εργασίες για τη μετάφραση των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών (Καινή Διαθήκη) στα Αγγλικά, οι οποίες διήρκεσαν από τον Δεκέμβριο του 1947 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1949. Η μετάφραση αυτή εκδόθηκε το 1950, ενώ ταυτόχρονα είχαν αρχίσει οι εργασίες για την απόδοση των Εβραϊκών Γραφών (Παλαιά Διαθήκη) στα Αγγλικά. Αυτές αρχικά κυκλοφόρησαν τμηματικά, αλλά το 1960 παρουσιάστηκε η μονότομη έκδοση όλου του έργου.
Έκτοτε η εργασία στράφηκε προς μια νέα κατεύθυνση, τη διάδοση της μετάφρασης σε γλώσσες πέραν της Αγγλικής. Οι υπόλοιπες, όμως, μεταφράσεις ήταν αδύνατο να γίνουν απευθείας από τα αρχαία κείμενα, αλλά αντιθέτως επρόκειτο να βασιστούν στην πρότυπη αγγλική μετάφραση. Ωστόσο, προς αποφυγή των αναμενόμενων προβλημάτων που φέρνει η «μετάφραση της μετάφρασης», έγινε μέριμνα προκειμένου οι μεταφραστές των άλλων γλωσσών να εφοδιαστούν με κατάλληλα εργαλεία που θα τους επέτρεπαν να συμβουλεύονται τα αρχαία κείμενα, ώστε να κάνουν προσαρμογές σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των δικών τους γλωσσών. Αυτή η τακτική ακολουθήθηκε και στη νεοελληνική έκδοση της ΜΝΚ, η οποία κυκλοφόρησε ολόκληρη το 1997.
Ταυτόχρονα με αυτό το έργο έγιναν ορισμένες αναθεωρήσεις στην αγγλική ΜΝΚ, με τελευταία αυτή του 1984, αναθεωρήσεις οι οποίες λήφθηκαν υπόψη στις μετέπειτα εκδόσεις σε άλλες γλώσσες. Επίσης, το 1969 και το 1985 κυκλοφόρησαν οι Χριστιανικές Γραφές (Καινή Διαθήκη) σε διάστιχη έκδοση (παραβολή αρχαίου κειμένου με κατά λέξη μετάφραση) για τους πιο απαιτητικούς μελετητές.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας να γίνει διαθέσιμη σε ανθρώπους με προβλήματα ανάγνωσης, η MNK κυκλοφόρησε σε τετράτομη έκδοση με πολύ μεγάλα γράμματα, στο σύστημα Μπράιγ (για τυφλούς), σε κασέτες και CD. Για τους χρήστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών κυκλοφόρησε αρχικά σε δισκέτες και πρόσφατα σε CD-ROM και στο ίντερνετ στα Αγγλικά, τα Γερμανικά, τα Γαλλικά και άλλες γλώσσες.[5]
Κατά την ετήσια συνεδρίαση της Εταιρίας Σκοπιά στις 5 Οκτωβρίου 2013, ανακοινώθηκε η κυκλοφορία μιας σημαντικά αναθεωρημένης έκδοσης της αγγλικής μετάφρασης. Η εταιρία κυκλοφόρησε επίσης μια ηλεκτρονική εφαρμογή της νέας έκδοσης[6]. Από τότε, η αναθεωρημένη έκδοση έχει κυκλοφορήσει και σε άλλες γλώσσες. Στις 21 Οκτωβρίου 2017 εκδόθηκε και στα ελληνικά[7].
Remove ads
 |
 |
Όπως φαίνεται και στους πίνακες, οι Εβραϊκές Γραφές έχουν μεταφραστεί με βάση το επεξεργασμένο εβραϊκό κείμενο της Biblia Hebraica (Μπίμπλια Χεμπράικα) του Ρούντολφ Κίτελ (7η, 8η και 9η έκδοση), ενώ οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές με βάση το κριτικό κείμενο The New Testament in the Original Greek (Η Καινή Διαθήκη στην Πρωτότυπη Ελληνική) από τους Γουέστκοτ (B.F. Westcott) και Χορτ (F.J.A. Hort), άλλα έχουν ληφθεί υπ' όψιν και άλλα αξιόπιστα κείμενα. Ως εκ τούτου, στις υποσημειώσεις της μετάφρασης παρουσιάζονται οι σπουδαιότερες από τις διαφορές που εμφανίζονται στα αρχαία και στα κριτικά κείμενα.
Remove ads
Η ΜΝΚ έχει ως κύριο στόχο της την ακρίβεια και την πληρότητα της μετάδοσης του νοήματος των αρχαίων εβραϊκών, αραμαϊκών και ελληνικών κειμένων της Αγίας Γραφής, ακόμη και αν αυτό απαιτεί να θυσιαστεί η γλαφυρότητα ή η ροή της απόδοσης.
Προς την επίτευξη αυτού του στόχου έχουν ακολουθηθεί οι εξής τακτικές:
- Αποφυγή στη μετάφραση απαρχαιωμένων ή εξεζητημένων λέξεων και σχημάτων λόγου, αλλά χρήση λεξιλογίου της καθομιλουμένης. Είναι πολλοί αυτοί που έχουν θεωρήσει κατάλληλο να αποδοθεί η Γραφή με αρχαιότροπο ύφος γραφής, με τη σκέψη ότι κάτι τέτοιο προσδίδει κύρος στο ιερό κείμενο. Οι μεταφραστές της ΜΝΚ είναι της σχολής όσων υποστηρίζουν ότι, εφόσον τα πρωτότυπα κείμενα της Γραφής είναι στην καθομιλουμένη εκείνης της εποχής, προφανώς για να είναι κατανοητά από όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες,[8] έτσι πρέπει να συμβαίνει και με τη μετάφραση της Γραφής στις σύγχρονες γλώσσες.
- Την κυριολεκτικότερη δυνατή απόδοση του κειμένου. Αυτό περιλαμβάνει δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά στη συνεπή χρήση μίας ξεχωριστής απόδοσης (όσο το επιτρέπει το λεξιλογικό εύρος της γλώσσας) για κάθε κύριο όρο του πρωτότυπου κειμένου της Γραφής. Έτσι, στη ΜΝΚ ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τη διαφορά του πρωτότυπου κειμένου ανάμεσα στον «τάφο», τον «λάκκο», το «μνήμα», το «μνημείο», τον «Άδη», τη «Γέεννα» και τον «Τάρταρο»—κάτι που σε πολλές μεταφράσεις είναι αδύνατο. Το δεύτερο σκέλος αφορά στις φραστικές δομές του πρωτότυπου κειμένου, για τις οποίες γίνεται προσπάθεια, όπου αυτό είναι εφικτό, να διατηρηθούν στη μετάφραση, παρά να αποδοθούν με μια ριζική ανασύνταξη.—Βλέπε Τυπική ισοδυναμία.
- Περιφραστικές αποδόσεις όταν αυτό απαιτείται για την πλήρη απόδοση της σημασίας είτε μεμονωμένων λέξεων είτε φράσεων. Πολλές λέξεις του βιβλικού κειμένου έχουν τόσο πλούσια ή ειδική σημασία, που είναι αδύνατο να αποδοθούν με μία και μόνο σύγχρονη λέξη, και σε τέτοιες περιπτώσεις οι μεταφραστές της ΜΝΚ αναζήτησαν τη λύση στην περίφραση. Λόγου χάρη, οι Εβραίοι διαθέτουν αρκετά πλούσιο λεξιλόγιο σε σχέση με τα λιοντάρια. Έτσι, η ΜΝΚ δείχνει στο εδάφιο Κριτές 14:5 ότι αυτό που επιτέθηκε στον Σαμψών δεν ήταν «λιονταράκι» ή «σκύμνος», αλλά «νεαρό χαιτοφόρο λιοντάρι» (εβρ. «κεφίρ»), δηλαδή ένα νεαρό ζώο πλήρως ανεπτυγμένο. Χρήσιμες θεωρήθηκαν πολλές φορές οι περιφραστικές αποδόσεις των ρημάτων του αρχαίου κειμένου, επειδή οι χρόνοι των Εβραϊκών και των αρχαίων Ελληνικών διαφέρουν από τους χρόνους πολλών σύγχρονων γλωσσών. Έτσι, διαβάζουμε στο εδάφιο Γένεση 2:2 ότι ο Θεός «άρχισε να αναπαύεται» την έβδομη ημέρα, η οποία έχει διάρκεια χιλιάδων ετών, και στο εδάφιο Εβραίους 11:17 ότι ο Αβραάμ δεν προσέφερε αλλά «αποπειράθηκε να προσφέρει» τον Ισαάκ ως θυσία.[9]
- Ελεύθερες αποδόσεις όταν η κατά λέξη απόδοση μπορεί να εμποδίσει την κατανόηση ή και να παροδηγήσει τους αναγνώστες. Μια τέτοια περίπτωση απαντά στη φράση «μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι». (Ματθαίος 5:3) Η λέξη «πτωχός» στα αρχαία Ελληνικά κατά βάση σημαίνει τον απολύτως ενδεή και, κατ’ επέκταση, τον ζητιάνο, δηλαδή το άτομο που αναγνωρίζει ότι εξαρτάται από τους άλλους για την επιβίωσή του. Λαμβάνοντας υπόψη τον δεύτερο ορισμό, καθώς και το συγκείμενο του εδαφίου, στο οποίο ενθαρρύνεται η έρευνα και όχι η άγνοια, η φράση αποδίδεται κυριολεκτικά σε υποσημείωση της ΜΝΚ ως: «Ευτυχισμένοι είναι οι ζητιάνοι ως προς το πνεύμα», ενώ στο κυρίως σώμα της μετάφρασης υπάρχει η απόδοση: «Ευτυχισμένοι είναι εκείνοι που έχουν συναίσθηση της πνευματικής τους ανάγκης».
Τα χαρακτηριστικά της ΜΝΚ μπορεί να κάνουν έναν καινούργιο αναγνώστη να μη διαβάζει σε μερικά σημεία την Αγία Γραφή το ίδιο ευχάριστα όπως θα συνέβαινε με άλλες μεταφράσεις που πληρούν τα σύγχρονα λογοτεχνικά πρότυπα, όπως π.χ. συμβαίνει στην Ελλάδα με τη Νέα Μετάφραση της Βίβλου της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας. Ωστόσο, η ΜΝΚ προσπαθεί να κάνει τους αναγνώστες της να εξοικειωθούν με τον τρόπο που οι βιβλικοί συγγραφείς χρησιμοποιούσαν τις λέξεις και να επιτρέψει τη μέγιστη δυνατή επικοινωνία του αναγνώστη με το αρχαίο κείμενο. Στόχος αυτής της τεχνοτροπίας είναι οι αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τις αρχαίες γλώσσες να μην εγκλωβίζονται στην κατανόηση που είχε ο μεταφραστής για το αρχαίο κείμενο, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που αυτό θα συνέβαινε με μια λογοτεχνική μετάφραση της Βίβλου.
Remove ads
Στην τελευταία έκδοση της ΜΝΚ (1984) υπάρχουν 125.000 παραπομπές που έχουν στόχο τη διασταύρωση σχετιζόμενων εδαφίων. Επιπλέον, στις κεφαλίδες των σελίδων υπάρχουν τίτλοι που βοηθούν τους αναγνώστες να εντοπίζουν το σημείο της Γραφής όπου βρίσκονται. Στο τέλος υπάρχει παράρτημα το οποίο τεκμηριώνει μερικές από τις μεταφραστικές επιλογές της ΜΝΚ, επίσης συντετμημένο ταμείο λέξεων, ένας κατάλογος από θρησκευτικά θέματα με αντίστοιχες βιβλικές παραπομπές και, τέλος, μερικοί χάρτες. Στις εκδόσεις της ΜΝΚ με το αρχαίο ελληνικό κείμενο (The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures [Διάστιχη Μετάφραση της Βασιλείας των Ελληνικών Γραφών]) καθώς και σε αυτή με το κριτικό υπόμνημα (Μετάφραση Νέου Κόσμου με Υποσημειώσεις) το παράρτημα είναι πιο εκτεταμένο.
Το κριτικό υπόμνημα της Μετάφρασης Νέου Κόσμου με Υποσημειώσεις (1984) περιέχει 11.000 περίπου υποσημειώσεις που παρέχουν πληροφορίες για εναλλακτικές εκδοχές μετάφρασης. Επίσης, αναφέρουν τις κατά λέξη αποδόσεις του αρχαίου κειμένου όταν στο σώμα της μετάφρασης υπάρχει ελεύθερη απόδοση, επισημαίνουν ενδιαφέρουσες γλωσσικές πληροφορίες για το αρχαίο κείμενο και, τέλος, παρουσιάζουν συγκρίσεις ανάμεσα στα αρχαία κείμενα, ιδίως στις περιπτώσεις όπου υπάρχουν αμφιβολίες για την πατρότητα μιας λέξης ή φράσης του κριτικού κειμένου. Παραδείγματος χάρη, παρ’ όλο που η μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών στηρίζεται στο επεξεργασμένο μασοριτικό κείμενο, με τις υποσημειώσεις καθίσταται δυνατή η πληροφόρηση για σημαντικές διαφορές αυτού του κειμένου με τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα.
Remove ads
Εκτεταμένες κριτικές και σχόλια έχουν γίνει για την αγγλική ΜΝΚ, η οποία, κατά το HarperCollins Bible Dictionary (Βιβλικό Λεξικό εκδόσεων Χάρπερ Κόλινς), συγκαταλέγεται στις κύριες αγγλικές μεταφράσεις της Γραφής του δεύτερου ημίσεως του 20ού αιώνα.[10] Οι κριτικές για τη ΜΝΚ είναι σε ορισμένες περιπτώσεις αντιφατικές.
Στη Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια το κριτικό υπόμνημα της Μετάφρασης Νέου Κόσμου με Υποσημειώσεις (1984) αποκαλείται «εντυπωσιακό». Το έργο χαρακτηρίζεται εν γένει ως «έξοχο, εκτός των περιπτώσεων που η επιστημονική γνώση έρχεται σε σύγκρουση με τα αποδεκτά δόγματα του κινήματος», και στη συνέχεια η εκγυκλοπαίδεια αναφέρει συγκεκριμένα τις 237 περιπτώσεις εισαγωγής του ονόματος Ιεχωβά στην ΚΔ καθώς και τις αποδόσεις στα εδάφια Ματθαίος 26:26 και Κολοσσαείς 1:16-17.[11] Σε δύο κριτικές του για τη Μετάφραση των Χριστιανικών Γραφών (1950), ο καινοδιαθηκολόγος Μπρους Μέτζερ επίσης κατέκρινε ως αβάσιμη τη χρήση του ονόματος Ιεχωβά στην ΚΔ καθώς και θεολογικά απαράδεκτες τις αποδόσεις των εδαφίων Ιωάννης 1:1, Λουκάς 23:43 και Κολοσσαείς 1:16-17, αλλά έγραψε πως από το έργο «γενικά κανείς παίρνει μια σχετικά καλή εντύπωση για την επιστημοσύνη των μεταφραστών».[12]
Για την ίδια έκδοση, ο θεολόγος Τσαρλς Φράνσις Πότερ έχει σχολιάσει: «Πέρα από ορισμένες σημασιολογικές εκκεντρικότητες, όπως η απόδοση της λέξης σταυρός ως "πάσσαλος", και τη συχνά αιφνιδιαστική χρήση σχημάτων λόγου της καθομιλουμένης και της δημώδους, οι ανώνυμοι μεταφραστές έχουν ασφαλώς κάνει μετάφραση από τα καλύτερα χειρόγραφα, ελληνικά και εβραϊκά, με λογιοσύνη και οξύνοια».[13] Ο καθηγητής κλασικών σπουδών Τόμας Γουίντερ, σε σχετική κριτική του, επαίνεσε τη Διάστιχη Μετάφραση της Βασιλείας των Χριστιανικών Γραφών ως «ιδιαίτερα χρήσιμη για την άρτια εκμάθηση της κοινής (και της κλασικής) Ελληνικής» και χαρακτήρισε τη μετάφραση ως «πλήρως ενημερωμένη και απαρέγκλιτα ακριβή».[14] Αντιθέτως, ο κληρικός και καθηγητής θεολογίας Γουίλιαμ Μπάρκλεϊ κατέκρινε γενικά το τμήμα της ΚΔ στη ΜΝΚ ως «ηθελημένη διαστρέβλωση της αλήθειας».[15] Διαφορετική άποψη φαίνεται να έχει ο καινοδιαθηκολόγος Έντγκαρ Γκούντσπιντ, ο οποίος, σε επιστολή του που δημοσιεύτηκε στη Σκοπιά, έγραψε για την ΚΔ της ΜΝΚ: «Είμαι […] πολύ ευχαριστημένος με την ελεύθερη, ειλικρινή και ζωντανή μετάφραση. Μπορώ να επιβεβαιώσω ότι επιδεικνύει ένα ευρύ φάσμα σοβαρής γνώσης».[16]
Ο Δρ. Σάμιουελ Χάας, σε κριτική του για τον πρώτο τόμο της Μετάφρασης Νέου Κόσμου των Εβραϊκών Γραφών (1953), δήλωσε ότι «το έργο μαρτυρεί μεγάλη προσπάθεια και περίσκεψη καθώς και αξιόλογη επιστημοσύνη, αλλά δυστυχώς η θρησκευτική προκατάληψη έχει χρωματίσει αρκετά χωρία».[17] Για τον ίδιο τόμο, ο Δρ. Χάρολντ Ρόουλι κατέκρινε συγκεκριμένα το γλωσσικό ιδίωμα του μεταφράσματος ως «ξύλινο» και «σκληρό» και κατέληξε λέγοντας: «Από την αρχή μέχρι το τέλος αυτός ο τόμος αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα ως προς το πώς η Αγία Γραφή δεν πρέπει να μεταφράζεται».[18] Από την άλλη μεριά, ο Εβραίος ακαδημαϊκός Μπέντζαμιν Κένταρ είπε το 1989: «Στη γλωσσολογική μου έρευνα σε σχέση με την Εβραϊκή Βίβλο και τις μεταφράσεις, συχνά ανατρέχω στην αγγλική έκδοση της που είναι γνωστή ως Μετάφραση Νέου Κόσμου. Όποτε το κάνω αυτό, βρίσκω τον εαυτό μου να πείθεται ξανά και ξανά για το ότι αυτό το έργο αντανακλά μια έντιμη προσπάθεια να κατανοηθεί το κείμενο με τον ακριβέστερο δυνατό τρόπο. [...] Σε καμιά περίπτωση δεν έχω διαπιστώσει ότι η Μετάφραση Νέου Κόσμου, λόγω προκατειλημμένων ιδεών, αλλοιώνει σκόπιμα κάποιο σημείο του κειμένου».[19]
To 2003 ο επίκουρος καθηγητής θρησκειολογίας Τζέισον Μπιντούν εξέδωσε μελέτη που περιελάμβανε σημεία της ΚΔ για τα οποία είχε κατακριθεί η ΜΝΚ από θεολογικούς και αντιαιρετικούς κύκλους, όπως το Ιωάννης 1:1 και το Κολοσσαείς 1:15-17. Συγκρίνοντας σε αυτά τα σημεία τις εννιά δημοφιλέστερες βιβλικές μεταφράσεις στα Αγγλικά, κατέληξε στο ότι η ΜΝΚ είναι «ακριβέστερη» (σ. 163) και γενικά αποτελεί «μία από τις πιο ακριβείς μεταφράσεις της ΚΔ που είναι διαθέσιμες στα Αγγλικά» (σ. 169). Ωστόσο, διαφώνησε με τη χρήση του ονόματος Ιεχωβά στην ΚΔ.[20]
Ο εκδότης της ΜΝΚ, δηλαδή η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά, έχει υπερασπιστεί τις επιλογές της ΜΝΚ που προκάλεσαν αντιδράσεις λόγω της μεγάλης δογματικής τους σημασίας, όπως τη χρήση του ονόματος Ιεχωβά στην ΚΔ,[21] την απόδοση της λέξης σταυρός «ξύλο βασανισμού» (torture stake),[22] τις αποδόσεις των εδαφίων Ιωάννης 1:1 στα αγγλικά (The Word was a god),[23] Τίτο 2:13,[24] Κολοσσαείς 3:15-17[25] και άλλα.
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads