Ερχία

Η Ερχία ή Έρχια^[1] ή Ερχιά^[2] ή Έρχεια ^[3] (αρχαία ελληνικά: Ἐρχία‎‎),^[4] (ο δήμος: Ερχίας) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αιγηίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Ερχία

Άγαλμα Σφίγγας σε πεντελικό μάρμαρο, η οποία βρέθηκε στα Σπάτα Αττικής. Περίπου το 570 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας.
Γενικά στοιχεία
Ονομασία	Ἐρχία
Άλλες ονομασίες	Έρχια ή Ερχιά ή Έρχεια
Κύριος οικισμός	Ερχία
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότητα	δήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμου	Δήμος Ερχίας
Ονομασία δημότη	Ερχιεύς
Φυλή	Αιγηίδα
Τριττύς	Μεσογείων
Σύστημα εξουσίας	Πόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημα	Αθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτη	δήμαρχος
Λήψη αποφάσεων	Αρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ.	6 ή 7
2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ.	11
3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ.	11
4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127	άγνωστος
5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας	άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση	508 ΠΚΕ
Λήξη	3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε από	Δήμος Σπάτων - Αρτέμιδος
Λατρευτικές παραδόσεις
Ιερά	Ιερό της Εκάτης
Μυθολογία	Έρχιος
Αρχαιολογία
Ανασκαφές	θέση Βαθύ Πηγάδι θέση Ζάγανι
Περιοχή
Αρχαία Αττική Σήμερα: Σπάτα Αττικής
Οι δήμοι της αρχαίας Αθήνας
π σ ε

Ονομασία

Ο δήμος πήρε το όνομά του, σύμφωνα με τον Στέφανο τον Βυζάντιο, από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Έρχιο, ο οποίος είχε φιλοξενήσει τη θεά Δήμητρα.^[5]

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος της Ερχίας, ήταν δήμος των Μεσογείων.^[6] Βρισκόταν στην περιοχή της Επακρίας, στα ανατολικά της αρχαίας Αθήνας, σε θέση νότια των σύγχρονων Σπάτων.^[7] Στη θέση του αρχαίου δήμου της Ερχίας, σήμερα βρίσκονται οι περιοχές, οι οποίες ανήκουν στα σύγχρονα Σπάτα Αττικής, τα οποία παλαιότερα υπάγονταν στον πρώην Δήμο Σπάτων-Λούτσας και σήμερα υπάγονται στον Δήμο Σπάτων - Αρτέμιδος.

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, πίστευε ότι η αρχαία Έρχεια βρίσκονταν στην περιοχή Καλύβια Κουβαρά.^[3]

Ανασκαφές – ευρήματα

Βαθύ Πηγάδι – Σφίγγα των Σπάτων

Στη θέση Βαθύ Πηγάδι, η οποία ανασκάφθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής του Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθερίου Βενιζέλου» βρέθηκε η Σφίγγα των Σπάτων η οποία είναι από τις πιο γνωστές αρχαϊκές Σφίγγες. Κατασκευασμένη, περίπου το 570 π.Χ., σε πεντελικό μάρμαρο, χρησιμοποιήθηκε ως επίστεψη επιτύμβιας στήλης. Εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας.^[8] Στην περιοχή αυτή των Σπάτων βρέθηκαν επίσης, εργαστήριο κεραμικής (καμίνι), ταφικοί περίβολοι και αγροικίες των ιστορικών χρόνων (9ος – 4ος αιώνας π.Χ.), καθώς και αγροικίες των παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών χρόνων.^{[8] [9]} Ευρήματα από τις ανασκαφές στο Βαθύ Πηγάδι, εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών "Ελευθέριος Βενιζέλος".^[8]

Ζάγανι

Στη θέση Ζάγανι ανακαλύφθηκε προϊστορική ακρόπολη με ισχυρό τείχος, πάνω σε ύψωμα στρατηγικής σημασίας, το οποίο ήλεγχε όλη την πεδιάδα των Σπάτων και η οποία ακρόπολη χρονολογήθηκε μεταξύ του 3.200 π.Χ. - 2.800 π.Χ. Ο οικισμός δεν διασώθηκε, λόγω της κατασκευής του Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών.^[9] Ευρήματα από τις ανασκαφές στη θέση Ζάγανι εκτίθενται επίσης στην Αρχαιολογική Συλλογή στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών "Ελευθέριος Βενιζέλος".^[8]

Επιτύμβια στήλη στα Σπάτα

Σε κτίσμα απέναντι από τον Μητροπολιτικό ναό των Σπάτων, είναι εντοιχισμένη επιτύμβια στήλη, η οποία χρονολογείται μεταξύ 430 π.Χ. - 520 π.Χ. και πιθανώς να ήταν αφιερωμένη σε γυναίκα θύμα του λοιμού, ο οποίος έπληξε την Αθήνα κατά τα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου. ^[9]

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,^[10] ως μέλος της Αιγηίδας φυλής, συμμετείχε με 6 ή 7 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 11 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι της Ερχίας

Ο δημότης της αρχαίας Ερχίας ονομαζόταν Ερχιεύς.^[5] Από την Έρχια ήταν ο Ξενοφών,^[1] ο Ισοκράτης^[11] κ.α. Το 1891 ο Clarence Hoffman Young συνέταξε ένα κατάλογο με τους ως τότε γνωστούς Ερχιείς, με πηγές από λογοτεχνικά αποσπάσματα και διάφορες επιγραφές.^[12] Στην περιοχή του δήμου είχε κτήματα και ο Αλκιβιάδης, ο οποίος διέθετε εκεί αγρούς (πιθανώς αμπελώνες ή καλλιέργειας σταριού) έκτασης περίπου 300 πλέθρων, (δηλαδή, περίπου 26,5 εκτάρια γης = 265 στρέμματα).^[13][14]

Η θέση του δήμου, νότια των σημερινώνΣπάτων, είναι γνωστή χάρη στην ανακάλυψη ενός ιερού νόμου (λατινικά: Lex Sacra, Lex Sacrata, Leges Sacratae)^[15] του δήμου.^[16] Πολλά από αυτά που είναι γνωστά για την Ερχία, προέρχονται από αυτόν το νόμο: Σε αυτόν περιλαμβάνονται 59 ετήσιες θυσίες προς 46 θεότητες (θεοί, νύμφες και ήρωες), με ένα συνολικό κόστος της τάξης μεγέθους των 547 δραχμών. Οι 21 από αυτές τις θυσίες έγιναν στον ίδιο τον δήμο και οι υπόλοιπες 38 σε άλλους γειτονικούς δήμους της αρχαίας Αθήνας.

Ο κεντρικός ρόλος της Ερχίας, εντός της Αττικής υποδεικνύεται από την ισχύ, τα πλούτη και τις δημόσιες θέσεις, τις οποίες κατείχαν πολλοί από τους κατοίκους του δήμου (του οποίου η ακμή, αν κρίνουμε από τις διαθέσιμες πληροφορίες, φαίνεται να ήταν μεταξύ περίπου του 450 π.Χ. και του 200 π.Χ.^[17]).^[18] Επίσης ο αριθμός των βουλευτών της, ο μεγαλύτερος από όλους τους άλλους δήμους της Αιγηίδας φυλής,^[19] οδηγεί στην υπόθεση ότι η Ερχία ίσως να ήταν από τους σημαντικούς δήμους της αρχαίας Αττικής.^[20]

Διασώζεται αναφορά για μια κωμωδία με τίτλο «Οι Ερχιείς», γραμμένη το πρώτο μισό του δεύτερου αιώνα π.Χ.,^[21] αλλά είναι άγνωστος ο συγγραφέας και το περιεχόμενο του έργου.^[22]

Λατρευτικές παραδόσεις

Στην περιοχή της Ερχίας υπήρχε ιερό της Εκάτης.^[23] Στα νότια των Σπάτων εντοπίστηκαν τα ερείπια ενός ναού του πέμπτου αιώνα π.Χ., ο οποίος θεωρείται ότι έπρεπε να βρίσκεται κοντά στην Αρχαία Αγορά της Ερχίας ή στο εσωτερικό της πόλης.

Προσωπικότητες από την Ερχία

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο της Ερχίας, όπως ο βουλευτής Βαθύλλος ο Ερχιεύς, ο στρατηγός Βλέπυρος ο Ερχιεύς γιος του Κλέωνος, ο Βραχύλλος ο Ερχιεύς γιος του Βραχύλλου, ο αγωνοθέτης στα Παναθήναια Δεινίας ο Ερχιεύς γιος του Δείνωνος, ο επιστάτης Δημήτριος ο Ερχιεύς, ο κληρούχος και βουλευτής Δημόξενος ο Ερχιεύς, ο Δημοφών ο Ερχιεύς, ο βουλευτής Δίογνις ο Ερχιεύς, ο Διόδωρος ο Ερχιεύς γιος του Ξενοφώντος, ο βουλευτής Διοκλής ο Ερχιεύς γιος του Αριστοφίλου, ο επιμελητής Διόφαντος ο Ερχιεύς γιος του Διοφάντου, ο Δόκιμος ο Ερχιεύς, ο επιμελητής Δρομέας ο Ερχιεύς γιος του Διοκλέους, ο επιστάτης Δωρόθεος ο Ερχιεύς κ.α.^[24] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

• Ισοκράτης, γεννήθηκε το 436 π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).
• Ξενοφών, γεννήθηκε περίπου το 430 π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).
• Αλκιβιάδης, ο οποίος διέθετε περίπου 265 στρέμματα γης στην περιοχή του δήμου.

Δείτε επίσης

• Αρχαία Αθήνα
• Αιγηίδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

1. Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 277: [...] "Έρχια, δήμος φυλής Αιγηίδος εν αγνώστω θέσει• η Έρχια ην πατρίς του Ξενοφώντος (2 = Διογ. Λαερτ. 2. 6, 48.), και ο Αλκιβιάδης είχε κτήματα εν Ερχία (3 = Πλατ. Αλκιβ. 1. σ. 123)• οι δημόται Ερχιείς". [...]
2. «Ερχιά: Δήμος της αρχαίας Αττικής, που ανήκε στην Αιγηίδα φυλή. Βρισκόταν κοντά στα σημερινά Σπάτα και φημιζόταν για την ευφορία του. Από εκεί κατάγονταν ο Αλκιβιάδης και ο Ξενοφών. Οι δημότες του ονομάζονταν Eρχιείς. Ερχιά^{[νεκρός σύνδεσμος]}.
3. Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 58-59: [...] "Έρχεια, Ερχιεύς ο δημότης• ονομαστός ην και ο δήμος ούτος και δια την εύφορίαν του καί δια τον Ξενοφώντα Ερχιέα όντα τον δήμον, και δια τον Αλκιβιάδην εχοντα ενταύθα τα τριακόσια πλέθρα γης. Φαίνεται ότι ο δήμος ούτος ήτον ο πλουσιώτερος των μεσογείων δημων της Αττικής, και δια τούτο είχε και οχύρωσιν δυνατήν, και τείχος επί του προκειμένου όρους• διότι εννέα πύργους είχε προμαχώνας, οίτινες μέχρι σημερον φαίνονται έρειπιωμένοι, και τοσαύτας εκκλησίας. Εις την κατά της Αττικης επιδρομήν των βαρβάρων ερημώθει ο τόπος ούτος, και ολίγα έτη προ της Επαναστάσεως οι κάτοικοι του Καβαρά ολίγοι παρ' ολίγους κατώκησαν τον τόπον δια την ευφορίαν του και τα ύδατά του. Και καλείται σήμερον Καλύβια Κουβαρά". [...]
4. Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891, pp. 62-63.
5. «Ερχία, δήμος της Αττικής, της Αιγηίδος φυλής, από Ερχίου του ξενίσαντος Δήμητραν. τρισυλλάβως δε τους Ερχίας φασίν. ο δημότης Ερχιεύς. και Ισοκράτης Ερχιεύς ήν. τα τοπικά Ερχιάθεν, Ερχίαζε και Ερχιάσιν.» Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839. Σελ 125.
6. [...] "Erchia: (Ἐρχία; Erchía). Attic mesogeia deme of the Aegeis phyle; the modern Spata. Seven (six) bouleutai, eleven after 307/6 BC. Xenophon (Diog. Laert. 2,48) and Isocrates (Steph. Byz. s.v. E.) were demótai of E.; Alcibiades possessed 300 plethra (c. 26.5 ha.) of land in E. The lex sacra of E. from Pussiri south of Spata (SEG 21, 541; [1-7]) lists 59 annual sacrifices at a total cost of 547 drachmas. 21 of the 46 cults are generally situated in the territory of E. (Ἐρχι, Ἐρχιᾶ, Ἐρχιᾶσιν): one on the agora of E.; nine of them ἐμ Πάγῳ, i.e. on a hill at E." [...], Lohmann, Hans (Bochum), Erchia
7. John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 127.
8. Πηγή: Το άρθρο της αρχαιολόγου Μαρίας Στάθη,με τίτλο: Αρχαιολογική Συλλογή στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών "Ελευθέριος Βενιζέλος" Αρχειοθετήθηκε 2016-11-07 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
9. Αρχαιολογικός Χάρτης Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος Αρχειοθετήθηκε 2017-04-24 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.spata-artemis.gr του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος.
10. Ερχι Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
11. Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt (Εκ των Εθνικών Στεφάνου κατά επιτομήν), Στέφανος ο Βυζάντιος, Anton Westermann B.G. Teubneri, 1839, σελ. 125
12. Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891, pp. 50-60.
13. Πλάτων, «Αλκιβιάδης μείζων», 123 c: [...] "τῷ δ' ὑεῖ αὐτῆς γῆς πλέθρα Ἐρχίασιν οὐδὲ τριακόσια, θαυμάσαι ἂν ὅτῳ ποτὲ πιστεύων ἐν νῷ ἔχει οὗτος ὁ Ἀλκιβιάδης τῷ Ἀρτοξέρξῃ διαγωνίζεσθαι". [...]
14. Τα Ελληνικά, Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, Τυπογραφείο Κωνσταντίνου Αντωνιάδου, 1853, σελ. 277. Εκεί αναφέρονται πηγές, για τον Ξενοφώντα (Διογεν. Λαερτ. 2. 6, 48) και για τον Αλκιβιάδη (Πλατ. Αλκιβ. 1, σελ. 123)
15. "Supplementum Epigraphicum Graecum", SEG 21, 541.
16. John S. Traill (1975). The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council. Attica, Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA). σελ. 41. ISBN 978-0-87661-514-0.
17. Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891, p. 47.
18. Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891, pp. 7-46.
19. John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (41, Tab. 2.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, (ISBN 978-0-87661-514-0), Tab. 2.
20. Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891, p. 45.
21. "Corpus Inscriptionum Atticarum", CIA II 975 F.
22. Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891, pp. 46-47.
23. Simon Hornblower· Antony Spawforth· Esther Eidinow (2012). Hecate, in The Oxford Classical Dictionary (4η έκδοση). Oxford: Oxford University Press. σελ. 650. ISBN 978-0-19-954556-8.
24. Δημότες της Ερχίας Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): ERXIEUS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

• Πλάτων, «Αλκιβιάδης μείζων», 123 c.
• Ελληνικές επιγραφές - IG Ερχι Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

• Plotheia, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (41, Tab. 2.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, (ISBN 978-0-87661-514-0)
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 127.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, (ISBN 3406080634), (ISBN 9783406080630)
• Eugene Vanderpool, "The location of the Attic deme Erchia", in Bulletin de correspondance hellénique, vol. 89, nº 1, 1965, pp. 21-26.
• Clarence Hoffman Young, "Erchia, a Deme of Attica", New York, E. & Y. B. Young, 1891.
• Αρχαιολογικός Χάρτης Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος Αρχειοθετήθηκε 2017-04-24 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.spata-artemis.gr του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Erkhia». www.ancientworlds.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2014.
• Δήμος Σπάτων – Αρτέμιδος Αρχειοθετήθηκε 2016-12-28 στο Wayback Machine., στην ιστοσελίδα: www.spata-artemis.gr του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος.
• Από την Ερχιά στα Σπάτα, από την ιστοσελίδα: laografia-spata.gr του Πολιτιστικού Συλλόγου Σπάτων.