άτομο που ζει σε απομόνωση από την κοινωνία From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο ερημίτης, γνωστός (στη χριστιανική παράδοση) και ως αναχωρητής, είναι ένας άνθρωπος που ζει με τη θελησή του μόνος του, σε κάποια απομονωμένη τοποθεσία - ερημικό τόπο, από όπου και η ετυμολογία της λέξεως.[1][2][3] Αυτή η εθελοντική απομόνωση ενός ανθρώπου από τους συνανθρώπους του ενέχει σημαντική θέση σε διάφορες θρησκείες, συνδεόμενη με την καταπίεση των σαρκικών επιθυμιών και την επίτευξη ανώτερης πνευματικής ασκήσεως. Η λέξη ασκητής έχει κάπως ευρύτερη έννοια, αφού μπορεί να σημαίνει και τον μοναχό που ζει (εγκαταβιώνει) σε μονή ή σκήτη μαζί με άλλους μοναχούς. Από την άλλη, με την ευρύτερη έννοια, η λέξη «ερημίτης» σημαίνει τον μοναχικό άνθρωπο, που έχει αποτραβηχθεί από την κοινωνία για οποιονδήποτε λόγο, ακόμα και αν ζει μέσα σε πόλη.
Στον Χριστιανισμό ο όρος αρχικά χρησιμοποιήθηκε για Χριστιανούς που ζούσαν ερημική ζωή από θρησκευτική πεποίθηση, δηλαδή τη «θεολογία της ερήμου» της Παλαιάς Διαθήκης, σύμφωνα με την οποία τα 40 χρόνια περιπλανήσεων των Εβραίων στην έρημο προορίζονταν να επιφέρουν μια «αλλαγή καρδιάς».
Η ερημιτική ζωή[4] υπήρξε έτσι στη νέα αυτή θρησκεία μια πρώιμη μορφή μοναστικής ζωής, που προηγήθηκε της μοναστικής ζωής σε κοινόβια (μοναστήρια). Στο πρώτο κεφάλαιό του, ο Κανόνας του Αγίου Βενέδικτου θεωρεί τους ασκητές ως ένα από τα τέσσερα είδη μοναχών. Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, εκτός από τους ασκητές που είναι μέλη θρησκευτικών ιδρυμάτων, το Ρωμαιοκαθολικό Κανονικό Δίκαιο (Κανόνας 603) αναγνωρίζει τους λεγόμενους «επισκοπικούς ασκητές», που ζουν μοναχικά υπό την καθοδήγηση του επισκόπου τους.
Συχνά, τόσο στη θρησκευτική όσο και στην κοσμική βιβλιογραφία, ο όρος «ερημίτης» χρησιμοποιείται πιο χαλαρά, για κάθε Χριστιανό που ζει μια απομονωμένη ζωή, εστιασμένη στην προσευχή. Άλλες θρησκείες, ιδίως ο Βουδισμός και ο Ινδουισμός, και κατά δεύτερο λόγο το Ισλάμ (Σουφισμός) και ο Ταοϊσμός, παρέχουν παραδείγματα ερημιτών με τη μορφή οπαδών τους που ζουν έναν ασκητικό τρόπο ζωής.
Στην κοινή χριστιανική παράδοση, ο πρώτος γνωστός ερημίτης ήταν ο Παύλος ο Θηβαίος στην Αίγυπτο (3ος-4ος αι. μ.Χ.). Ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας (3ος-4ος αιώνας), που συχνά αναφέρεται ως «ο βασιλιάς/νικητής της ερήμου», είναι ίσως ο πιο διάσημος από όλους τους πρώτους Χριστιανούς ερημίτες, εξαιτίας και της βιογραφίας του από τον Άγιο Αθανάσιο Αλεξανδρείας. Ως προηγούμενο για τον αιγυπτιακό ερημιτισμό μπορεί να θεωρηθούν οι Σύροι ihidaya (= «μοναχικοί») ή bar qəyāmā (= «γιοι της Διαθήκης»).[5] Σχετικώς με τα αίτια που προκάλεσαν αρχικώς τον χριστιανικό ερημιτισμό, διατυπώθηκε η άποψη ότι οι διωγμοί της νέας θρησκείας από τους Ρωμαίους Αυτοκράτορες υποχρέωσαν πολλούς Χριστιανούς να καταφύγουν σε ερημικούς τόπους. Αλλά η τάση προς τον μοναχικό βίο ενυπάρχει στη χριστιανική ηθική, καθώς και σε ιδιάζουσες θρησκευτικές αντιλήψεις που εισχώρησαν στη χριστιανική παράδοση ήδη από την αρχαιότητα. Οι διωγμοί απλώς πολλαπλασίασαν τους ερημίτες/αναχωρητές.
Οι Χριστιανοί ερημίτες στο παρελθόν ζούσαν συχνά σε απομονωμένα κελιά ή ερημητήρια, είτε φυσικά σπήλαια, είτε χτισμένες κατοικίες, που βρίσκονταν στην έρημο ή στο δάσος. Οι άνθρωποι μερικές φορές τους αναζητούσαν για πνευματική καθοδήγηση και συμβουλές. Μερικοί απέκτησαν τελικά τόσους πολλούς μαθητές, ώστε δεν είχαν πλέον την επιθυμητή για τον εαυτό τους μοναξιά. Μερικοί πρώιμοι Χριστιανοί πατέρες της ερήμου έπλεκαν καλάθια για να τα ανταλλάξουν με ψωμί.
Στους μεσαιωνικούς χρόνους, ερημίτες βρίσκονταν επίσης εντός ή κοντά σε πόλεις, όπου μπορούσαν να κερδίζουν τα προς το ζην ως φύλακες πυλών ή περαματάρηδες. Τον 11ο αιώνα η ζωή του ερημίτη κέρδισε αναγνώριση ως μια νόμιμη ανεξάρτητη οδός προς τη σωτηρία της ψυχής. Πολλοί ερημίτες τον ίδιο και τον επόμενο αιώνα άρχισαν να θεωρούνται άγιοι.[6] Από τον Μεσαίωνα και μέχρι τους νεότερους χρόνους, ο ερημιτικός μοναχισμός ασκήθηκε επίσης στο πλαίσιο θρησκευτικών ιδρυμάτων στη χριστιανική Δύση.
Ο όρος «αναχωρητής» (από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ἀναχωρέω, που είχε τη σημασία «αποχωρώ», «αποσύρομαι») χρησιμοποιείται από τις πρώτες ήδη γραπτές πηγές και ανά τους αιώνες μέχρι σήμερα ως συνώνυμο του ερημίτη.[7] Στη Δύση έλαβε ωστόσο και έναν ειδικότερο χαρακτήρα, αυτού που εγκαταβίωνε σε ένα «αναχωρητήριο», συνήθως μια μικρή καλύβη ή κελί κτισμένο σε μεσοτοιχία με έναν ναό.[8] Η θύρα του αναχωρητηρίου αυτού συνήθως κτιζόταν με τούβλα σε μια ειδική τελετή που γινόταν από τον τοπικό επίσκοπο μετά την εγκατάσταση του αναχωρητή σε αυτό. Σώζονται μεσαιωνικοί ναοί με ένα μικρό παραθυράκι («θυρίδα») στη μεσοτοιχία, κοντά στο ιερό του ναού, ώστε ο αναχωρητής να συμμετέχει δια της ακοής στη Θεία Λειτουργία και να δέχεται τη Θεία Κοινωνία. Υπήρχε και ένα άλλο παράθυρο, που έβλεπε προς τον έξω κόσμο, από το οποίο ο αναχωρητής λάβαινε τροφή ως δωρεά από τους γείτονες και μπορούσε να δίνει πνευματικές συμβουλές σε όσους επιθυμούσαν.[9]
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία και τις Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες οι ερημίτες ζουν έναν βίο προσευχής και μετανοίας. Ειδικότερα στη ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχει η παράδοση των poustinik, που είναι ερημίτες οι οποίοι, εκτός από την προσευχή, είναι διαθέσιμοι για βοήθεια σε οποιονδήποτε την έχει ανάγκη, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Παραπλήσιος του ερημίτη είναι ο μοναχός που βιώνει μια ημι-ερημιτική ζωή μέσα σε μία ανδρική μονή ή (κυρίως) σε μία σκήτη. Η παράδοση της σκήτης αρχίζει από την αιγυπτιακή έρημο στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ιδίως στο Άγιο Όρος. Καθαρώς ερημιτική ζωή βιώνεται στις καλύβες και (για απόλυτη απουσία επαφής με ανθρώπους) στα ερημητήρια του Αγίου Όρους.
Οι Ρωμαιοκαθολικοί που επιθυμούν να ζήσουν μοναστικά ως ερημίτες έχουν να επιλέξουν μεταξύ δύο πολύ συγκεκριμένων επιλογών:
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μεταξύ των πιστών άγαμοι λαϊκοί, που ακολουθούν ανεπισήμως έναν μοναχικό τρόπο ζωής, με λιγοστές επαφές με άλλους ανθρώπους, κάτι που επίσης είναι απόλυτα επιτρεπτό από την Εκκλησία.[10]
Παρά την αντίθεση του Προτεσταντισμού στον μοναχισμό, πολλές αναγνωρισμένες θρησκευτικές κοινότητες που ανήκουν στην Αγγλικανική Κοινωνία έχουν την πρόβλεψη για ορισμένα μέλη τους να ζουν ως ερημίτες, χρησιμοποιώντας τον όρο solitaries (= μοναχικοί). Μία τουλάχιστον κοινότητα της Εκκλησίας της Αγγλίας, η Εταιρεία του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή, έχει σήμερα μόνο solitaries στο βρετανικό εκκλησίασμά της.[11] Ο Αγγλικανισμός έχει επιπλέον την επιλογή για άνδρες και γυναίκες που αποζητούν να ζήσουν έναν άγαμο βίο αφιερωμένο στον Θεό να δώσουν σχετικούς όρκους ενώπιον του τοπικού επισκόπου τους.[12] Το Handbook of Religious Life, της αγγλικανικής Συμβουλευτικής επιτροπής επί των σχέσεων Επισκόπων και θρησκευτικών κοινοτήτων, περιέχει ένα παράρτημα σχετικώς με την επιλογή, την αναγνώριση και τη διαχείριση των solitaries που ζουν εκτός των αναγνωρισμένων θρησκευτικών κοινοτήτων.[13]
Από θρησκευτικής απόψεως το ίδιο το γεγονός ότι ο ερημίτης ζει με ελαχιστοποιημένη την επαφή με άλλους ανθρώπους είναι μια μορφή ασκήσεως, μέσα από την οποία ο ερημίτης αποκηρύσσει στην πράξη τις εγκόσμιες μέριμνες και ηδονές. Αυτό γίνεται για διάφορους λόγους, αναλόγως της θρησκείας, όπως: για να έλθει κάποιος εγγύτερα στη θεότητα που λατρεύει ή ευσεβείται, για να αφιερώσει όλη του την ενεργητικότητα στην αυτοαπελευθέρωση από τη σαμσάρα, και άλλα. Ο ερημιτισμός εμφανίζεται σε αρχαίες παραδόσεις με τη μορφή της σραμάνα, στον Βουδισμό, τον Ινδουισμό, τον Τζαϊνισμό και τον σουφισμό, ενώ και ο Ταοϊσμός έχει μια μακρά παράδοση ασκητών και ερημιτών. Στη μοναξιά ο ερημίτης αποζητεί την ηρεμία για διαλογισμό, προσευχή, αυτοσυνειδησία και προσωπική ανάπτυξη του νου και της ψυχής, χωρίς τις αποσπάσεις που επιφέρει η επαφή με την ανθρώπινη κοινωνία και η ανάγκη να διατηρεί συνεχώς τα κοινωνικώς αποδεκτά στάνταρ στην καθαριότητα, την ένδυση ή την επικοινωνία. Η άσκηση μπορεί επίσης να περιλαμβάνει λιτότητα ή νηστεία στη διατροφή, καθώς και χειρωνακτική εργασία για την επιβίωση.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
