Ελικοβακτήριο του πυλωρού

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού (επιστ. ονομ.: Helicobacter pylori), αρχικά γνωστό ως Campylobacter pylori, είναι ένα αρνητικό κατά Γκραμ μικροαερόφιλο βακτήριο που εντοπίζεται στον στόμαχο.

Ελικοβακτήριο του πυλωρού
Ανοσοϊστοχημική χρώση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού αό μια βιοψία στομάχου
Ταξινόμηση
ICD-9	041.86
DiseasesDB	5702
MedlinePlus	000229

Ταυτοποιήθηκε το 1982 από τους δρ. Μπάρι Μάρσαλ και δρ. Ρόμπιν Ουόρεν, οι οποίοι ανακάλυψαν ότι το ελικοβακτήριο του πυλωρού ήταν παρόν σε ασθενείς με χρόνια γαστρίτιδα και γαστρικά έλκη, καταστάσεις οι οποίες αρχικά δεν θεωρούνται ότι οφείλονται σε μικροβιακά αίτια. Είναι, επίσης, συνδεδεμένο με την ανάπτυξη του δωδεκαδακτυλικού έλκους και καρκίνου του στομάχου. Παρόλα αυτά, πάνω από το 80% των ατόμων τα οποία έχουν μολυνθεί με το βακτηρίδιο είναι ασυμπτωματικά και πιθανολογείται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στο φυσικό περιβάλλον του στομάχου. Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού φιλοξενεί το ελικοβακτήριο του πυλωρού στον ανώτερο γαστρεντερικό σωλήνα του. Η μόλυνση είναι πιο διαδεδομένη στις αναπτυσσόμενες χώρες, και η επίπτωση μειώνεται στις δυτικές χώρες. Το σχήμα έλικας του ελικοβακτήριου του πυλωρού (από το οποίο προέρχεται η γενική ονομασία) πιστεύεται ότι έχει εξελιχθεί για να διαπερνά την βλεννώδη εσωτερική επιφάνεια του στομάχου.

Συμπτώματα

Οι περισσότεροι άνθρωποι (πάνω από το 80%) που έχουν μολυνθεί με το ελικοβακτήριο του πυλωρού δεν εμφανίζουν συμπτώματα.^[1] Οξεία μόλυνση μπορεί να παρουσιαστεί ως οξεία γαστρίτιδα με στομαχόπονο ή ναυτία.^[2] Όταν η κατάσταση αυτή εξελίσσεται σε χρόνια γαστρίτιδα, τα συμπτώματα –αν υπάρχουν- είναι συχνά αυτά της μη ελκώδους δυσπεψίας : γαστρικοί πόνοι, ναυτία, φούσκωμα, ερυγές, και μερικές φορές εμετός.^[3][4]

Άτομα μολυσμένα με ελικοβακτήριο του πυλωρού έχουν 10-20% πιθανότητα να αναπτύξουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους πεπτικά έλκη και 1-2% πιθανότητα να αποκτήσουν καρκίνο του στομάχου. H φλεγμονή του πυλωρικού άντρου είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε δωδεκαδακτυλικά έλκη, ενώ φλεγμονή του σώματος του στομάχου είναι πιο πιθανό να δημιουργήσει γαστρικά έλκη και γαστρικό καρκίνωμα.

Μικροβιολογία

Ηλεκτρονική μικρογραφία του ελικοβακτηρίου του πυλωρού

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού είναι είναι ένα ελικοειδές, Gram(-) αρνητικό βακτήριο, 3μm μήκους με διάμετρο 0,5μm. Είναι μικροαερόφιλο, δηλαδή απαιτεί οξυγόνο σε μικρότερη συγκέντρωση από αυτήν που εντοπίζεται στην ατμόσφαιρα. Περιέχει μια υδρογενάση, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παροχή ενέργειας μέσω οξείδωσης μοριακού υδρογόνου το οποίο παράγεται από τα εντερικά βακτήρια.^[5] Παράγει οξειδάση, καταλάση και ουρεάση. Είναι ικανό να σχηματίζει βιοφίλμ^{[ασαφές]} και μπορεί να μετατραπεί από την ελικοειδή σε μια βιώσιμη αλλά μη καλλιεργήσιμη κοκκώδη μορφή.^[6] Και οι δύο μορφές πιθανόν ενισχύουν την επιβίωσή του και αποτελούν αιτιολογικούς παράγοντας στην επιδημιολογία του βακτηρίου.

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού έχει πέντε κύριες εξωτερικές μεμβρανικές πρωτεϊνικές οικογένειες.Η μεγαλύτερη οικογένεια περιλαμβάνει γνωστά και υποθετικά μόρια προσκόλλησης. Οι υπόλοιπες τέσσερις περιλαμβάνουν πορίνες, μεταφορείς σιδήρου, πρωτεΐνες συνδεόμενες με μαστίγιο, καθώς και πρωτεΐνες άγνωστης λειτουργίας. Όπως και άλλα τυπικά Gram (-) αρνητικά βακτήρια, η εξωτερική μεμβράνη του ελικοβακτηρίου του πυλωρού συνίσταται από φωσφολιπίδια και λιποπολυσακχαρίτες. Το αντιγόνο Ο του LPS μπορεί να υποστεί γλυκόλυση και μιμείται τα αντιγόνα Lewis των ομάδων αίματος που βρέθηκαν στο γαστρικό επιθήλιο. Η εξωτερική μεμβράνη περιέχει επίσης γλυκοζίτες χοληστερόλης, οι οποίοι έχουν εντοπιστεί και σε μερικά άλλα βακτήρια. Τα ελικοβακτήριο του πυλωρού έχει 4 με 6 λοφιότριχα μαστίγια. Όλα τα γαστρικά και εντεροηπατικά είδη ελικοβακτηρίου είναι ιδιαίτερα κινητικά εξαιτίας των μαστιγίων που διαθέτουν. Τα χαρακτηριστικά επενδυμένα μαστιγιακά νήματα του ελικοβακτηρίου αποτελούνται από δύο συμπολυμερισμένες μαστιγίνες (αγγλ. flagellin), τις FlaA και FlaB.

Γονιδίωμα

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού αποτελείται από μία τεράστια ποικιλία στελεχών και το γονιδίωμα τριών από αυτά τα στελέχη έχει αναλυθεί πλήρως η αλληλουχία τους. Για παράδειγμα, το γονιδίωμα του στελέχους «26695» περιέχει περίπου 1.7 εκατομμύρια ζεύγη βάσεων, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν 1.150 γονίδια. Οι γνωστές αλληλουχίες βάσεων των δύο στελεχών παρουσιάζουν τεράστιες γενετικές διαφορές (περισσότερο από το 6% των νουκλεοτιδίων διαφέρουν).

Η μελέτη του γονιδιώματος του ελικοβακτηρίου του πυλωρού έχει επικεντρωθεί σε προσπάθειες να κατανοήσουμε την παθογένεση, δηλαδή την ικανότητα αυτού του οργανισμού να προκαλεί νόσο. Περίπου 29% των γενετικών τόπων ανήκουν στην παθογενετική κατηγορία της γενωμικής βιβλιοθήκης. Τα δύο στελέχη με γνωστή αλληλουχία έχουν περίπου 40 kb κοινής γονιδιακής αλληλουχίας (η οποία πιστεύεται πως είναι υπεύθυνη για την παθογένεση), η οποία περιέχει πάνω από 40 γονίδια. Αυτές οι γονιδιακές περιοχές είναι συνήθως απούσες από τα στελέχη του ελικοβακτηρίου του πυλωρού που απομονώνονται από άτομα τα οποία είναι φορείς του βακτηριδίου αλλά παραμένουν ασυμπτωματικοί.

Παθοφυσιολογία

Μοριακό μοντέλο του ενζύμου ουρεάση του ελικοβακτηρίου του πυλωρού

Για να αποικίσει το στόμαχο το ελικοβακτήριο του πυλωρού πρέπει να επιβιώσει στο όξινο pH και να χρησιμοποιήσει το μαστίγιο του για να φωλιάσει στη βλέννα ώστε να φτάσει στον τόπο εγκατάστασης του κοντά στο επιθήλιο του στομάχου. Πολλά βακτήρια μπορούν να εντοπιστούν στη βλέννα, η οποία εκκρίνεται συνεχώς από τα βλεννοεκκριτικά κύτταρα και απομακρύνεται προς την αυλική πλευρά του στομάχου. Για να αποφύγει τη μεταφορά του στον αυλό, το ελικοβακτήριο διαισθάνεται τη βαθμίδωση του pH εντός του στρώματος της βλέννας με χημειοταξία και κολυμπά μακριά από το όξινο περιεχόμενο του αυλού προς το πιο ουδέτερο σε pH περιβάλλον της επιφάνειας των επιθηλιακών κυττάρων. Το ελικοβακτήριο εντοπίζεται επίσης στην εσωτερική επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων και περιστασιακά μέσα στα επιθηλιακά κύτταρα. Παράγει πρωτεΐνες προσκόλλησης οι οποίες δεσμεύονται σε λιπίδια και υδατάνθρακες συνδεόμενους στη μεμβράνη που το βοηθούν να παραμείνει συνδεδεμένο στα επιθηλιακά κύτταρα. Για παράδειγμα, η πρωτεΐνη προσκόλλησης Bab A δεσμεύεται στο αντιγόνο Lewis b το οποίο εμφανίζεται στην επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων του στομάχου. Το ελικοβακτήριο παράγει μεγάλες ποσότητες του ενζύμου ουρεάση μόρια της οποίας εντοπίζονται τόσο εντός όσο και εκτός του βακτηρίου. Η ουρεάση διασπά την ουρία (η οποία φυσιολογικά εκκρίνεται στο στόμαχο) σε διοξείδιο του άνθρακα και αμμωνία. Η αμμωνία μετατρέπεται σε αμμώνιο δεχόμενη ένα πρωτόνιο (H+) το οποίο ουδετεροποιεί το γαστρικό οξύ. Η επιβίωση του ελικοβακτηρίου στο όξινο περιβάλλον του στομάχου εξαρτάται από την ουρεάση. Η παραγόμενη αμμωνία είναι τοξική για τα επιθηλιακά κύτταρα και μαζί με τα άλλα παράγωγα του ελικοβακτηρίου – που περιλαμβάνουν πρωτεάσες, τη Vac A κυτοκίνη και κάποιες φωσφολιπάσες – προκαλούν ζημιά σε αυτά τα κύτταρα.

Οι διεργασίες φλεγμονής από μόλυνση με το ελικοβακτήριο επάγονται από γεφυρωμένες με δισουλφίδιο πρωτεΐνες. Οι πλούσιες σε κυστεΐνη πρωτεΐνες του ελικοβακτηρίου (Hcp), ιδιαίτερα η (Hcp A) (hp 0211) πυροδοτούν μια ανοσολογική απόκριση μέσω της διαφοροποίησης των ανθρώπινων Thp1 μονοκυττάρων σε μακροφάγα. Σε αντιδιαστολή με τις ευκαριωτικές κυτοκίνες, παρεμβάλλονται στις λειτουργίες του κυττάρου ξενιστή και αλλάζουν τη μορφολογία των μονοκυττάρων προκαλώντας την έκφραση της επιφανειακής πρωτεΐνης CD11b φαγοκυτταρική δραστηριότητα και κυτταρική προσκόλληση, ενδεικτικά της διαφοροποίησης των μονοκυττάρων σε μακροφάγα.

Ο αποικισμός του στομάχου από ελικοβακτήριο του πυλωρού έχει ως αποτέλεσμα χρόνια γαστρίτιδα, μια φλεγμονή της εσωτερικής επιφάνειας του στομάχου. Η ένταση της φλεγμονής πιθανόν αποτελεί τη βάση των ασθενειών σχετιζόμενων με ελικοβακτήριο του πυλωρού. Έλκος δωδεκαδακτύλου και στομάχου συμβαίνει, όταν λόγω των συνεπειών της φλεγμονής, επιτρέπεται στο οξύ και την πεψίνη του αυλού του στομάχου, να υπερνικήσουν τους προστατευτικούς από αυτές τις καυστικές ουσίες μηχανισμούς του βλεννογόνου του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου, δηλαδή του πρώτου τμήματος του εντέρου. Ο τύπος του έλκους που αναπτύσσεται εξαρτάται από το σημείο εντόπισης της χρόνια γαστρίτιδας, η οποία εμφανίζεται στο σημείο αποικισμού του ελικοβακτηρίου του πυλωρού. Η οξύτητα εντός του αυλού του στομάχου επηρεάζει τον αποικισμό του ελικοβακτηρίου του πυλωρού και γι' αυτό καθορίζει την εμφάνιση ενός δωδεκαδακτυλικού ή γαστρικού έλκους. Στα άτομα που παράγουν μεγάλες ποσότητες οξέως, το ελικοβακτήριο του πυλωρού αποικεί το άντρο του στομάχου για να αποφύγει τα τοιχωματικά κύτταρα του σώματος του στομάχου που εκκρίνουν οξύ. Η φλεγμονώδης απόκριση λόγω των βακτηρίων, παρακινεί τα G κύτταρα του άντρου να εκκρίνουν την ορμόνη γαστρίνη η οποία ταξιδεύει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος στο σώμα του στομάχου. Η γαστρίνη διεγείρει τα τοιχωματικά κύτταρα του σώματος στο να εκκρίνουν ακόμα περισσότερο οξύ στον αυλό του στομάχου. Χρονίως αυξανόμενα επίπεδα γαστρίνης τελικά προκαλούν αύξηση στον αριθμό των τοιχωματικών κυττάρων κλιμακώνοντας την ποσότητα του εκκρινόμενου οξέος. Το αυξημένο φορτίο οξέος προκαλεί βλάβη στο δωδεκαδάκτυλο και η εξέλκωση μπορεί να ακολουθήσει. Σε αντίθεση, γαστρικά έλκη συσχετίζονται συχνά με φυσιολογική ή μειωμένη έκκριση γαστρικού οξέος, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι προστατευτικοί μηχανισμοί του βλεννογόνου του στομάχου είναι ελαττωματικοί. Σε αυτούς τους ασθενείς το ελικοβακτήριο του πυλωρού μπορεί να αποικίσει και το σώμα του στομάχου όπου εντοπίζονται τα τοιχωματικά κύτταρα. Ωστόσο χρόνια φλεγμονή που προκαλείται από τα βακτήρια προκαλεί περαιτέρω μείωση της παραγωγής οξέος και τελικά ατροφία της εσωτερική επιφάνειας του στομάχου που μπορεί να οδηγήσει στη εμφάνιση γαστρικού έλκους και αυξάνει την πιθανότητα καρκίνου του στομάχου. Περίπου το 50 – 70% των στελεχών ελικοβακτηρίου του πυλωρού στις δυτικές χώρες φέρουν το παθογόνο “νησί” cag (cag PAI). Ασθενείς στις δυτικές χώρες που έχουν μολυνθεί με στελέχη που φέρουν το cag PAI έχουν πιο ισχυρή φλεγμονώδη απόκριση στο στόμαχο και έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν πεπτικό έλκος και καρκίνο του στομάχου από ασθενείς που μολύνθηκαν με στελέχη στα οποία απουσίαζε το cag PAI. Μετά από δέσμευση του ελικοβακτηρίου στα επιθηλιακά κύτταρα, ο τύπος IV εκκριτικού συστήματος – που εκφράζεται από το cag PAI - “εγχέει” τον μεσολαβητή φλεγμονής, μια πεπτιδογλυκάνη, από το δικό του κυτταρικό τοίχωμα στα επιθηλιακά κύτταρα. Η εγχυόμενη πεπτιδογλυκάνη αναγνωρίζεται από τον κυτταροπλασματικό υποδοχέα αναγνώρισης (αισθητήρα ανοσοποιητικού) Nod 1, ο οποίος ακολούθως διεγείρει την έκφραση κυτοκινών που προάγουν τη φλεγμονή.

Ο τύπος IV της συσκευής έκκρισης επίσης εγχέει την cag PAI-κωδικοποιημένη πρωτεΐνη cag A στα επιθηλιακά κύτταρα του στομάχου όπου διαταράσσει τον κυτταροσκελετό, την προσκόλληση σε παρακείμενα κύτταρα, την ενδοκυττάρια επικοινωνία, την πόλωση του κυττάρου και άλλες κυτταρικές δραστηριότητες. Αφού εισέλθει στο εσωτερικό του κυττάρου, η πρωτεΐνη cag A φωσφορυλιώνεται σε κατάλοιπα τυροσίνης από μια τυροσινική κινάση σχετιζόμενη με τη μεμβράνη του κυττάρου- ξενιστή. Η πρωτεΐνη cag A τότε ενεργοποιεί αλλοστερικά μια τυροσινική φωσφατάση / πρωτοογκογονίδιο Shp2. Παθογόνα στελέχη του ελικοβακτήριου του πυλωρού έχει δειχθεί οτι ενεργοποιούν τον υποδοχέα επιδερμικού αυξητικού παράγοντα EGFR, μια μεμβρανική πρωτεΐνη με ιδιότητα τυροσινικής κινάσης. Η ενεργοποίηση του EGFR από το ελικοβακτήριο του πυλωρού συνδέεται με μεταλλαγμένη μεταγωγή σήματος και γονιδιακή έκφραση σε επιθηλιακά κύτταρα ξενιστές τα οποία μπορεί να συμβάλουν στην παθογένεια. Έχει επίσης εισηγηθεί οτι μια C-τερματική περιοχή της πρωτεΐνης cag A (αμινοξέα 873-1002) μπορεί να ρυθμίσει τη μεταγραφή γονιδίων ανεξάρτητα από την τυροσινική φωσφορυλίωση πρωτεϊνών. Η γνώση της ιδιομορφίας των στελεχών του ελικοβακτηρίου του πυλωρού μπορεί να αποτελέσει και πρόβλεψη για την εξέλιξη.

Υπάρχουν δύο μηχανισμοί μέσω των οποίων το ελικοβακτήριο του πυλωρού θα μπορούσε να προκαλέσει καρκίνο, και είναι υπό διερεύνηση. Ο ένας μηχανισμός περιλαμβάνει την αυξημένη παραγωγή ελεύθερων ριζών κοντά στο ελικοβακτήριο του πυλωρού και ένα αυξημένο βαθμό μεταβολής των χαρακτηριστικών του κυττάρου ξενιστή. Ο άλλος προτεινόμενος μηχανισμός έχει αποκαλεστεί ένας “περιγεννητικός δρόμος” και περιλαμβάνει αυξημένη μετατροπή του φαινοτύπου του ξενιστή με τη βοήθεια μετατροπών σε κυτταρικές πρωτεΐνες όπως τις πρωτεΐνες προσκόλλησης. Το ελικοβακτήριο του πυλωρού έχει εισηγηθεί ότι επάγει τη φλεγμονή και τοπικά αυξημένα επίπεδα TNF-a και/ή ιντερλευκίνης 6. Σύμφωνα με τον προτεινόμενο περιγεννητικό μηχανισμό μόρια σηματοδότησης σχετιζόμενα με τη φλεγμονή όπως ο TNF-a μπορούν να τροποποιήσουν την προσκόλληση στα επιθηλιακά κύτταρα του στομάχου και να οδηγήσει στη διασπορά και μετανάστευση μεταλλαγμένων επιθηλιακών κυττάρων χωρίς τη βοήθεια επιπλέον μεταλλάξεων σε ογκοκατασταλτικά γονίδια όπως τα γονίδια που κωδικοποιούνται για τις πρωτεΐνες προσκόλλησης κυττάρων.

Διάγνωση

Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού : αποικία στην επιφάνεια του αναγεννητικού επιθηλίου (εικόνα από Warthin-Starry's silver stain)

Η διάγνωση της μόλυνσης συνήθως γίνεται μέσω ελέγχου για δυσπεπτικά συμπτώματα και διαμέσου τεστ τα οποία ταυτοποιούν την μόλυνση από ελικοβακτήριο του πυλωρού. Συνήθως, χρησιμοποιούνται : το τεστ που ανιχνεύει αντισώματα στο αίμα, το αντιγονικό τεστ κοπράνων, καθώς και το τεστ αναπνοής (στο οποίο ο ασθενής πίνει 14C- ή 13C-σημασμένη ουρία, την οποία το βακτήριο μεταβολίζει, παράγοντας σεσημασμένα μόρια διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο μπορεί να ανιχνευθεί με την αναπνοή).^[7] Παρόλα αυτά, η πιο αξιόπιστη μέθοδος για την ανίχνευση μόλυνσης από ελικοβακτήριο είναι η βιοψία κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης με ένα γρήγορο τεστ ουρεάσης, η ιστολογική εξέταση και η μικροβιακή καλλιέργεια. Υπάρχει,ακόμη, και ένα τεστ ουρίας ELISA με 96% ευαισθησία και 79% ιδιαιτερότητα. Όλες οι παραπάνω μέθοδοι έχουν πιθανότητα αποτυχίας.Ακόμα και η βιοψία εξαρτάται από τη θέση βιοψίας. Το τεστ ανίχνευσης αντισωμάτων στο αίμα, για παράδειγμα, κυμαίνεται σε ευαισθησία 76%-84%. Μερικά φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν τη δραστηριότητα της ουρεάσης και να δώσουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.

Πρόληψη

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού αποτελεί μια σημαντική αιτία νόσων του ανώτατου γαστρεντερικού. Η εξάλειψη της μόλυνσης βελτιώνει τα συμπτώματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται δυσπεψία, γαστρίτιδα, πεπτικό έλκος, και είναι πιθανό να εμποδίσει την ανάπτυξη καρκίνου του στομάχου. Η αυξανόμενη αντίσταση στα αντιβιοτικά αυξάνει την ανάγκη για μια στρατηγική πρόληψης για το βακτήριο. Εκτεταμένες μελέτες εμβολίων σε ποντικούς έχουν δείξει υποσχόμενα αποτελέσματα. Οι ερευνητές μελετούν διάφορα ανοσοενισχυτικά, αντιγόνα και δρόμους ανοσοποίησης ώστε να βρουν το καταλληλότερο σύστημα προστασίας του ανοσοποιητικού, με τις περισσότερες έρευνες μόλις πρόσφατα να μεταφέρονται από τις δοκιμές ζώων σε δοκιμές ανθρώπων. Κάποια φαγητά ίσως να είναι χρήσιμα στην πρόληψη της αποίκησης του ελικοβακτηρίου του πυλωρού, συμπεριλαμβανομένων των: πράσινο τσάι, κόκκινο κρασί, λαχανάκια Βρυξελλών, σκόρδο, προβιοτικά, φλαβονοειδή.

Εμβόλια

Ένα αποτελεσματικό εμβόλιο είναι απαραίτητο για να βελτιώσει την επιτυχία της θεραπείας ενάντια στο ελικοβακτήριο του πυλωρού. Συνεργατική δράση των κυτταρικών, χημικών και μοριακών απαντήσεων είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική προστασία εναντίον του. Εμβόλια κατά του ελικοβακτηρίου του πυλωρού μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προφυλακτικά εμβόλια για την πρόληψη της λοίμωξης ή ως θεραπευτικά εμβόλια για τη θεραπεία της λοίμωξης, τη βελτίωση της επιτυχίας εξάλειψης με τη συγκεκριμένη ρύθμιση της δίαιτας ή τη μείωση της βακτηριακής πυκνότητας στο γαστρικό βλεννογόνο και του κινδύνου για εμφάνιση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά στελέχη. Τα τελευταία χρόνια, πολλές προσπάθειες, με τη χρήση διαφόρων αντιγόνων του ελικοβακτήριου του πυλωρού, όπως ουρεάσης, CagA, HP-NAP, HSPA ή συνδυασμοί, πολλών ανοσοενισχυτικών και διαφόρων δρόμων ανοσοποίησης, έχουν γίνει για τη δημιουργία εμβολίων κατά της λοίμωξης από ελικοβακτήριο του πυλωρού. Παρά το γεγονός ότι κάποιες προσπάθειες είναι ελπιδοφόρες, κανένα αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο εναντίον του ελικοβακτήριου του πυλωρού δεν είναι σήμερα διαθέσιμο για τους ανθρώπους. Νέες κατευθύνσεις για την ανοσοποίηση με τη χρήση DNA, ζωντανών φορέων, μικροσφαιριδίων κλπ. είναι επί του παρόντος υπό αξιολόγηση. Το σχέδιο εμβολιασμού και οι ομάδες που θα έπρεπε να λάβουν το εμβόλιο δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, αλλά ο εμβολιασμός θα είναι χρήσιμος, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ένα ενδομυϊκό εμβόλιο κατά της λοίμωξης από ελικοβακτήριο του πυλωρού υποβάλλεται σε κλινικές δοκιμές Φάσης Ι και έχει δείξει μια ανταπόκριση των αντισωμάτων κατά του βακτηρίου. Η κλινική χρησιμότητά του απαιτεί περαιτέρω μελέτη.^[8]

Θεραπεία

Μόλις το ελικοβακτήριο του πυλωρού εντοπιστεί σε ασθενείς με πεπτικό έλκος, η συνήθης διαδικασία είναι να το εξαλείψουμε και να επιτρέψουμε στο έλκος να επουλωθεί. Η τυπική θεραπεία πρώτης γραμμής είναι μιας εβδομάδας «τριπλή θεραπεία» που αποτελείται από αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, όπως η ομεπραζόλη, η λανσοπραζόλη και τα αντιβιοτικά κλαρυθρομυκίνη και η αμοξυκιλλίνη. Παραλλαγές της τριπλής θεραπείας έχουν αναπτυχθεί όλα αυτά τα χρόνια, όπως η χρήση διαφορετικού αναστολέα της αντλίας πρωτονίων, όπως με παντοπραζόλη ή ραμπεπραζόλη, ή η αντικατάσταση αμοξικιλλίνης με μετρονιδαζόλη για τους ανθρώπους που είναι αλλεργικοί στην πενικιλίνη. Μια τέτοια θεραπεία έχει φέρει επανάσταση στη θεραπεία του πεπτικού έλκους, και έχει κάνει μια θεραπεία για την ασθένεια αυτή δυνατή. Προηγουμένως, η μόνη επιλογή ήταν ο έλεγχος των συμπτωμάτων με αντιόξινα, H2-ανταγωνιστές ή αναστολείς της αντλίας πρωτονίων και μόνο.

Ένας αυξανόμενος αριθμός μολυσμένων ατόμων βρίσκονται να έχουν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτηρίδια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αρχική αποτυχία της θεραπείας και απαιτεί πρόσθετους γύρους θεραπείας με αντιβιοτικά ή εναλλακτικές στρατηγικές, όπως μια τετραπλή θεραπεία, η οποία προσθέτει ένα κολλοειδές βισμούθιου κολλοειδές, όπως υποσαλικυλικό βισμούθιο. Για τη θεραπεία των ανθεκτικών στην κλαρυθρομυκίνη στελεχών του ελικοβακτηρίου του πυλωρού, προτείνεται η χρήση της λεβοφλοξασίνης ως μέρος της θεραπείας.

Ένα άρθρο στο περιοδικό American Journal of Clinical Nutrition βρήκε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι «η πρόσληψη βακτηρίων του γαλακτικού οξέος ασκεί μια κατασταλτική επίδραση στην λοίμωξη από το ελικοβακτήριο του πυλωρού σε ζώα και ανθρώπους», σημειώνοντας ότι «η συμπλήρωση με Lactobacillus και Bifidobacterium - που υπάρχουν στο γιαούρτι (AB-γιαούρτι) έδειξε να βελτιώνει τα ποσοστά εξάλειψης του ελικοβακτηρίου του πυλωρού σε ανθρώπους».

Πρόληψη

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού αποικίζει το στομάχι και προκαλεί χρόνια γαστρίτιδα, μια μακροχρόνια φλεγμονή του στομάχου. Το βακτήριο παραμένει στο στομάχι για δεκαετίες στους περισσότερους ανθρώπους. Τα περισσότερα άτομα που έχουν μολυνθεί από το ελικοβακτήριο του πυλωρού δεν πρόκειται ποτέ να βιώσουν κλινικά συμπτώματα παρά την χρόνια γαστρίτιδα. Περίπου το 10-20% αυτών στους οποίους αποίκησε το ελικοβακτήριο του πυλωρού θα αναπτύξουν τελικά γαστρικό και δωδεκαδακτυλικό έλκος. Η λοίμωξη από το ελικοβακτήριο του πυλωρού επίσης σχετίζεται με κίνδυνο 1-2% κατά τη διάρκεια ζωής για καρκίνο του στομάχου και λιγότερο από κίνδυνο 1% για γαστρικό MALT λέμφωμα. Ελλείψει θεραπείας η λοίμωξη από το ελικοβακτήριο του πυλωρού – όταν καθιερωθεί στο γαστρικό τοίχωμα - πιστεύεται ότι παραμένει για όλη τη ζωή. Στους ηλικιωμένους, ωστόσο, είναι πιθανό η λοίμωξη να εξαφανιστεί καθώς ο βλεννογόνος του στομάχου γίνεται όλο και πιο ατροφικός και αφιλόξενος για αποικισμό. Το ποσοστό των οξέων λοιμώξεων που εξακολουθούν να υπάρχουν δεν είναι γνωστό, αλλά αρκετές μελέτες που ακολούθησαν τη φυσική ιστορία σε πληθυσμούς, αναφέρουν εμφανή αυθόρμητη αποβολή. Η συχνότητα της οξέας γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, ο οισοφάγος Barrett, και ο καρκίνος του οισοφάγου έχουν αυξηθεί δραματικά.

Το 1996, ο Μάρτιν Μπλέιζερ (Martin J. Blaser) ανέπτυξε την υπόθεση ότι το ελικοβακτήριο του πυλωρού έχει μια ευεργετική επίδραση: τη ρύθμιση της οξύτητας των περιεχομένων του στομάχου. Η υπόθεση δεν είναι καθολικά αποδεκτή καθώς αρκετές τυχαίες ελεγχόμενες δοκιμές δεν κατάφεραν να αποδείξουν επιδείνωση των συμπτωμάτων της οξέας παλινδρόμησης μετά από εξάλειψη του ελικοβακτηρίου του πυλωρού. Παρ 'όλα αυτά, ο Blaser τελειοποίησε την άποψή του σχετικά με το ότι το ελικοβακτήριο του πυλωρού είναι μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του στομάχου. Αυτός θεωρεί τις αλλαγές στη φυσιολογία του στομάχου, που προκαλούνται από την απώλεια ποσότητας του ελικοβακτηρίου του πυλωρού, αιτία για την πρόσφατη αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης διαφόρων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκία και άσθμα. Η ομάδα του πρόσφατα έδειξε ότι ο αποικισμός του ελικοβακτηρίου του πυλωρού συνδέεται με χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης του παιδικού άσθματος

Επιδημιολογία

Τουλάχιστον το μισό του πληθυσμού έχει μολυνθεί από το βακτήριο, κάνοντάς το την πιο διαδεδομένη μόλυνση στον κόσμο. Τα πραγματικά στατιστικά μόλυνσης ποικίλουν από χώρα σε χώρα. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει πολύ μεγαλύτερα ποσοστά μόλυνσης από τη δύση( Δυτική Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Αυστραλία), όπου τα ποσοστά υπολογίζονται στο 25%. Οι μολύνσεις συνήθως συμβαίνουν στην παιδική ηλικία σε όλες τις χώρες. Ωστόσο, το ποσοστό μόλυνσης παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι υψηλότερο από τις βιομηχανοποιημένες χώρες, πιθανόν εξαιτίας σε φτωχές συνήθειες υγιεινής. Στις ανεπτυγμένες χώρες, είναι ασυνήθιστο να βρίσκεις μολυσμένα παιδιά, αλλά το ποσοστό μολυσμένων ανθρώπων αυξάνει με την ηλικία, με περίπου 50% μολυσμένους γι αυτούς πάνω από την ηλικία των 60, ενώ με 10% για ηλικίες ανάμεσα σε 28-30 χρονών. Η επικράτηση φαίνεται υψηλότερη στους Αφροαμερικανούς και στους ισπανόφωνους πληθυσμούς, πιθανόν εξαιτίας κοινωνικοοικονομικών παραγόντων. Το χαμηλότερο ποσοστό μόλυνσης στη Δύση οφείλεται στο υψηλότερο επίπεδο υγιεινής και στη διαδεδομένη χρήση αντιβιοτικών. Παρά το υψηλά ποσοστά μόλυνσης σε συγκεκριμένες περιοχές του κόσμου, η συνολική συχνότητα του ελικοβακτηρίου πέφτει. Όμως, αντιβιοτική αντίσταση εμφανίζεται.

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού είναι μεταδοτικό, αν και τα ακριβή αίτια μετάδοσης δεν είναι γνωστά. Άτομο σε άτομο μετάδοση πιθανότατα συμβαίνει με είτε στόμα με στόμα είτε στόμα-κόπρανα. Τα βακτήρια έχουν απομονωθεί από τα κόπρανα αλόγων, το σάλιο και την οδοντική πλάκα ορισμένων μολυσμένων ανθρώπων. Η μετάδοση συμβαίνει κυρίως ανάμεσα στις οικογένειες στις ανεπτυγμένες χώρες αλλά επίσης και στις κοινότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ιστορία

Το ελικοβακτήριο του πυλωρού πρωτοανακαλύφθηκε στο στομάχι ασθενών με γαστρίτιδα και στομαχικά έλκη το 1982 από τους Dr. Barry Marshall και Dr. Robin Warren of Perth, στη δυτική Αυστραλία. Τότε, η συμβατική θεωρία ήταν ότι κανένα βακτήριο δεν μπορεί να ζήσει στο στομάχι, αφού το στομάχι παράγει μεγάλα ποσά οξέος, παρόμοια με τα οξέα που βρίσκονται σε μία μπαταρία αυτοκινήτου. Οι Marshall και Warren ξαναέγραψαν τα κείμενα που αφορούν στο τι προκαλεί γαστρίτιδα και γαστρικά έλκη. Σε αναγνώριση της ανακάλυψης τους βραβεύτηκαν το 2005 με το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής. Γερμανοί επιστήμονες βρήκαν βακτήρια με σχήμα σπιράλ στο περίγραμμα του ανθρώπινου στομαχιού το 1875, αλλά ήταν αδύνατο να το καλλιεργήσουν και τα αποτελέσματα τελικά ξεχάστηκαν. Ο Ιταλός ερευνητής Giulio Bizzozero περιέγραψε βακτήρια παρόμοιου σχήματος στο οξύ περιβάλλον του στομάχου σκύλου. Το 1893. Ο καθηγητής Walery Jaworski ερεύνησε ιζήματα από γαστρικά ξεπλύματα ανθρώπων του 1899. Ανάμεσα στα άλλα,βρήκε βακτήρια με το χαρακτηριστικό ελικοειδές σχήμα, το οποίο ονόμασε Vibriorugula. Ήταν ο πρώτος που πρότεινε έναν πιθανόν ρόλο αυτού του οργανισμού στην παθογένεια των γαστρικών ασθενειών. Αυτή η δουλειά συμπεριλήφθηκε στο Handbook of Gastric Diseases, αλλά είχε μικρή επίδραση, καθώς ήταν γραμμένο στο Πολωνικά. Άλλες μικρές έρευνες διαδέχθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα και έδειξαν την παρουσία κυρτών ράβδων στο στομάχι πολλών ασθενών με πεπτικά έλκη και στομαχικό καρκίνο. Ενδιαφέρον για το βακτήριο, όμως, φάνηκε όταν μια αμερικάνικη έρευνα που δημοσιεύθηκε το 1954 απέτυχε να παρατηρήσει τα βακτήρια σε 1180 στομάχια από βιοψίες.

Ενδιαφέρον στην κατανόηση του ρόλου των βακτηρίων στις στομαχικές ασθένειες εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970, με την οπτική παρατήρηση των βακτηρίων σε στομάχια ασθενών με γαστρικά έλκη. Το βακτήριο επίσης παρατηρήθηκε το 1979 από τον Αυστραλό παθολόγο Robin Warren, ο οποίος έκανε εκτεταμένη έρευνα με τον Barry Marshall, η οποία ξεκίνησε το 1981. Μετά από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες καλλιέργειας των βακτηρίων, τελικά τα κατάφεραν το 1982, όταν, άθελα τους, η διαδικασία επώασης συνεχίστηκε για πέντε ημέρες στα τρυβλία Πέτρι, κατά την περίοδο των ημερών του Πάσχα. Στην αρχική τους έρευνα, οι Warren και Marshall υποστήριξαν ότι τα περισσότερα στομαχικά έλκη και η γαστρίτιδα οφείλονται στη μόλυνση από βακτήρια και όχι στο στρες ή το πικάντικο φαγητό όπως υπέθεταν παλιότερα.

Παραπομπές

1. Boyanova, L (editor) (2011). Helicobacter pylori. Caister Academic Press. ISBN 978-1-904455-84-4.
2. Butcher, Graham P. (2003). Gastroenterology: An Illustrated Colour Text. Elsevier Health Sciences. σελ. 25. ISBN 0443062153. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2011.
3. Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori)
4. Ryan, Kenneth (2010). Sherris Medical Microbiology. McGraw-Hill. σελίδες 573 and 576. ISBN 978-0-07-160402-4.
5. Olson JW, Maier RJ (November 2002). «Molecular hydrogen as an energy source for Helicobacter pylori». Science 298 (5599): 1788–90. doi:10.1126/science.1077123. PMID 12459589.
6. Chan WY, Hui PK, Leung KM, Chow J, Kwok F, Ng CS (October 1994). «Coccoid forms of Helicobacter pylori in the human stomach». Am J Clin Pathol 102 (4): 503–7. PMID 7524304. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-clinical-pathology_1994-10_102_4/page/503.
7. Stenström B, Mendis A, Marshall B (August 2008). «Helicobacter pylori - The latest in diagnosis and treatment». Aust Fam Physician 37 (8): 608–12. PMID 18704207.
8. Malfertheiner P, Schultze V, Rosenkranz B, et al. (May 2008). «Safety and Immunogenicity of an Intramuscular Helicobacter pylori Vaccine in Noninfected Volunteers: A Phase I Study». Gastroenterology 135 (3): 787–95. doi:10.1053/j.gastro.2008.05.054. PMID 18619971. https://archive.org/details/sim_gastroenterology_2008-09_135_3/page/787.