Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (αγγλικά: Encyclopædia Britannica, λατινικός τίτλος που σημαίνει Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια) είναι αγγλόφωνη εγκυκλοπαίδεια γενικού ενδιαφέροντος που εκδίδεται από την ιδιωτική εταιρεία Encyclopædia Britannica, Inc. Τα λήμματα της Εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα απευθύνονται σε ενήλικο μορφωμένο κοινό και συγγράφονται από προσωπικό που αποτελείται από περίπου 100 συντάκτες πλήρους απασχόλησης και πάνω από 4.000 ειδικούς συνεργάτες. Θεωρείται ευρέως η πλέον ακαδημαϊκή εγκυκλοπαίδεια.[1][2] Η Μπριτάνικα είναι η παλαιότερη αγγλόφωνη εγκυκλοπαίδεια που εκδίδεται ακόμα.[3] Πρωτοεκδόθηκε μεταξύ 1768 και 1771 στο Εδιμβούργο της Σκωτίας και γρήγορα αναπτύχθηκε σε δημοτικότητα και μέγεθος. Η τρίτη της έκδοση του 1801 ξεπερνούσε ήδη τους 21 τόμους.[4][5] Το ανερχόμενο κύρος της συνέβαλε στην προσέλκυση επιφανών συνεργατών, ενώ η 9η (1875-1889) και η 11η (1911) έκδοση θεωρούνται ορόσημα εγκυκλοπαίδειας για την ευρυμάθεια και τη συγγραφική τους τεχνοτροπία.[4] Από την 11η εκδοσή της η Μπριτάνικα σταδιακά συντόμευσε και απλοποίησε τα λήμματα της με σκοπό τη διεύρυνση του κοινού της στη Βόρειο Αμερική.[4] Το 1933 η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα έγινε η πρώτη εγκυκλοπαίδεια που απέκτησε πολιτική "συνεχούς αναθεώρησης", με την οποία η εγκυκλοπαίδεια επανεκδίδεται συνεχώς και κάθε λήμμα ανανεώνεται σε τακτική βάση.[5]
 | |
| Συγγραφέας | Άντριου Μπελ |
|---|---|
| Εικονογράφος | Άντριου Μπελ |
| Τίτλος | Encyclopædia Britannica |
| Γλώσσα | Βρετανικά αγγλικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 1768 |
| Πρώτη έκδοση | Encyclopædia Britannica Inc. |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Η σημερινή 15η έκδοση διαθέτει μια μοναδική τριμερή δομή: την 12τομη Micropædia σύντομων άρθρων (που δεν ξεπερνούν γενικά τις 750 λέξεις), την 17τομη Macropædia εκτενών άρθρων (τα οποία διαθέτουν από 2 εώς 310 σελίδες) και έναν τόμο Propædia που αποσκοπεί στο να δώσει ένα ιεραρχικό διάγραμμα της ανθρώπινης γνώσης. Η Micropædia χρησιμεύει για γρήγορη αναζήτηση και ως οδηγός για τη Macropædia, ενώ συνιστάται στους χρήστες να μελετήσουν το διάγραμμα της Propædia για να κατανοήσουν το πλαίσιο ενός θέματος και για να βρουν άλλα, λεπτομερέστερα λήμματα.[6] Το μέγεθος της Μπριτάνικα έχει παραμείνει σχεδόν σταθερό τα τελευταία 70 χρόνια, με περίπου 40 εκατομμύρια λέξεις για μισό εκατομμύριο θέματα.[7] Αν και η έκδοση κυκλοφορεί από το 1901 στις ΗΠΑ, η Μπριτάνικα έχει διατηρήσει την παραδοσιακή βρετανική ορθογραφία.[1]
Στην ιστορική της πορεία η Μπριτάνικα έχει αντιμετωπίσει δυσκολίες να παραμείνει επικερδής — πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές εγκυκλοπαίδειες.[3] Τον Μάρτιο του 2012 ανακοινώθηκε η διακοπή της έντυπης έκδοσης, καθώς οι πωλήσεις της εταιρείας τα τελευταία χρόνια προέρχονταν κατά 85% από τις ηλεκτρονικές εκδόσεις.[8] Κάποια λήμματα σε συγκεκριμένες προηγούμενες εκδόσεις έχουν δεχθεί κριτική ως ανακριβή, προκατειλημμένα ή ως γραμμένα από αναρμόδιους συντάκτες.[4][9] Η ακρίβεια σε κάποια σημεία της σημερινής έκδοσης έχει επίσης αμφισβητηθεί.[1][10] αν και οι ισχυρισμοί αυτοί έχουν αμφισβητηθεί από τη διεύθυνση της Μπριτάνικα.[11] Παρ' όλες τις κριτικές αυτές, η Μπριτάνικα διατηρεί τη φήμη της ως αξιόπιστο εργαλείο έρευνας.
Ιστορία
Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μπριτάνικα έχει αλλάξει πολλές φορές, από τον σκωτσέζικο εκδοτικό οίκο A & C Black, τον Οράτιο Έβερετ Χούπερ, τον Σίαρς Ρέμπακ και τον Γουίλιαμ Μπέντον. Τωρινός ιδιοκτήτης της Encyclopædia Britannica, Inc. είναι ο Ζακί Σάφρα, Ελβετός εκατομυριούχος ηθοποιός. Η πρόσφατη πρόοδος στην τεχνολογία της πληροφορίας και η άνοδος των ηλεκτρονικών εγκυκλοπαιδειών, όπως η Microsoft Encarta και η Wikipedia έχουν ρίξει τη ζήτηση για έντυπες εγκυκλοπαίδειες.[12] Για να παραμείνει ανταγωνιστική η Encyclopædia Britannica, Inc. έχει τονίσει την φήμη και το κύρος της εγκυκλοπαίδειας, έχει μειώσει τις τιμές και το κόστος παραγωγής και έχει αναπτύξει ηλεκτρονικές εκδόσεις σε CD-ROM, σε DVD και στον παγκόσμιο ιστό. Παράλληλα, από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 έχει προωθήσει παράγωγα έργα αναφοράς.[5]
Εκδόσεις
Η Μπριτάνικα έχει εκδοθεί σε 15 επίσημες εκδόσεις με παραρτήματα πολλών τόμων στην 3η και στην 5η έκδοση (βλ. πίνακα παρακάτω). Στην ουσία η 10η έκδοση ήταν απλώς συμπλήρωση της 9ης, όπως και η 12η και η 13η ήταν συμπληρώματα της 11ης. Στην 15η έκδοση έγινε μαζική αναδιάρθρωση το 1985, εντούτοις η τρέχουσα ενημερωμένη έκδοση θεωρείται ακόμα η 15η.
Καθ' όλη την ιστορία της, η Μπριτάνικα είχε δύο σκοπούς: να είναι ένα εξαίρετο βιβλίο αναφοράς και να παρέχει εκπαιδευτικό υλικό για όσους επιθυμούν μελέτη.[3] Το 1974, η 15η έκδοση υιοθέτησε έναν τρίτο στόχο, να συστηματοποιήσει όλη την ανθρώπινη γνώση.[6] Η ιστορία της Μπριτάνικα μπορεί να χωριστεί σε πέντε κύριες περιόδους, που ορίζονται από μεγάλες αλλαγές στη διεύθυνση ή από την αναδιάρθρωση της εγκυκλοπαίδειας.
Πρώτη περίοδος
Κατά την πρώτη περίοδο (1η-6η έκδοση, 1768-1826), την Μπριτάνικα διαχειρίζονταν οι αρχικοί ιδρυτές της, ο Colin Macfarquhar και ο Άντριου Μπελ, καθώς και φίλοι και συγγενείς τους, όπως ο Τόμας Μπόναρ, ο Τζορτζ Γλέιγκ και ο Άρτσιμπαλντ Κόνσταμπλ. Η Μπριτάνικα εκδόθηκε πρώτη φορά μεταξύ 1768 και 1771 στο Εδιμβούργο ως Encyclopædia Britannica, or, A dictionary of arts and sciences, compiled upon a new plan. Θεωρούνταν συντηρητική αντίδραση στην προκλητική γαλλική Encyclopédie του Ντενί Ντιντερό (που εκδόθηκε το 1751-1766), η οποία με την σειρά της είχε επιρραστεί από την προϋπάρχουσα Chambers Cyclopaedia. Η Μπριτάνικα ήταν πρωτίστως σκωτσέζικη επιχείρηση, όπως άλλωστε συμβόλιζε το λογότυπο με το γαϊδουράγκαθο, φυτικό έμβλημα της Σκωτίας. Η ίδρυση της εγκυκλοπαίδεια είναι μία από τις πλέον διαρκείς και διάσημες κληρονομιές του σκωτσέζικου διαφωτισμού.[13] Σε αυτή την περίοδο η Μπριτάνικα εξελίχθηκε από 3τομο έργο (1η έκδοση) γραμμένο από ένα νεαρό συγγραφέα (Γουίλιαμ Σμέλι)[14] σε εικοσάτομο έργο γραμμένο από πολυάριθμους συγγραφείς. Παρόλο που αρκετές άλλες εγκυκλοπαίδειες ανταγωνίζονταν την Μπριτάνικα, όπως η Rees's Cyclopaedia και η Encyclopaedia Metropolitana του Σάμιουελ Τέιλορ Κόλριτζ, εν τέλει είτε χρεωκόπησαν είτε παρέμειναν ημιτελείς λόγω διαφωνιών ανάμεσα στους συντάκτες. Προς το τέλος της περιόδου, η Britannica είχε αναπτύξει δίκτυο επιφανών συγγραφέων.
Στη σημερινή τελευταία έκδοση της Μπριτάνικα συνέβαλαν πάνω από 4.000 συνεργάτες, μεταξύ των οποίων αναγνωρισμένοι επιστήμονες όπως οι Μίλτον Φρίντμαν, Καρλ Σαγκάν και Μάικλ ΝτιΜπάκεϋ.
Ιστορικό εκδόσεων
| Έκδοση | Χρονιά | Μέγεθος |
|---|---|---|
| 1η | 1768–1771 | 3 τομ.[15] |
| 2η | 1777–1784 | 10 τομ. |
| 3η | 1788–1797, 1801 παρ. | 18 τομ. + 2 παρ. |
| 4η | 1801–1809 | 20 τομ. |
| 5η | 1815 | 20 τομ. |
| 6η | 1820–1823, 1815–1824 παρ. | 20 τομ. + 2 παρ. |
| 7η | 1830–1842 | 21 τομ. |
| 8η | 1852–1860 | 21 τομ. + ευρετήριο |
| 9η | 1870–1890 | 24 τομ. + ευρετήριο |
| 10η | 1902–1903 | 9η έκδοση. + 9 παρ |
| 11η | 1910–1911 | 29 τομ. |
| 12η | 1921–1922 | 11η έκδοση + 3 παρ. |
| 13η | 1926 | 11η έκδοση + 6 παρ. |
| 14η | 1929–1973 | 24 τομ. |
| 15η | 1974–1984 | 28 τομ. |
| 1985– | 32 τομ. |
Η πρώτη έκδοση σε CD-ROM κυκλοφόρησε το 1994. Εκείνη την περίοδο περίπου εμφανίστηκε και η πρώτη διαδικτυακή έκδοση. Το 1999 η έκδοση αυτή έγινε προσωρινά δωρεάν. Από το 2001 η διαδικτυακή έκδοση έγινε πάλι επί πληρωμή.
Στις 16 Μαρτίου 2012 ανακοινώθηκε επίσημα ότι διακόπτεται πλέον η έντυπη έκδοση της εγκυκλοπαίδειας και παραμένει μόνον η διαδικτυακή έκδοση.[16]
Παραπομπές και σημειώσεις
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
