Γυμνόσπερμα

Τα γυμνόσπερμα φυτά είναι η μία από τις δύο μεγάλες ομάδες φυτών που παράγουν σπόρους· η άλλη είναι τα αγγειόσπερμα.

Γυμνόσπερμα Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 370–0Ma ΠροЄ Є O Σ Δ Λ Π Τ Ι Κ Πγ Ν Δεβόνια - εώς πρόσφατα
Βελόνες της Πικέα η γλαύκη (Picea glauca)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Divisions
Πευκόφυτα (Pinophyta) - Κωνοφόρα Γκιγκόφυτα (Ginkgophyta) Κυκαδόφυτα (Cycadophyta) Γνητόφυτα (Gnetophyta) - Gnetum, Εφέδρα, Βελβίτσια

Αραουκάρια, είδος γυμνόσπερμου φυτού

Η ονομασία γυμνόσπερμο δίνει την εντύπωση ότι οι σπόροι των φυτών αυτών δεν προστατεύονται από περικάρπιο και είναι γυμνοί. Όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οι σπόροι είναι καλά καλυμμένοι μέσα σε σκληρά λέπια και δεν αφαιρούνται εύκολα. Με την πάροδο του χρόνου όταν ωριμάσουν και όταν η ατμόσφαιρα είναι ξηρή τα λέπια φεύγουν και οι σπόροι πέφτουν.

Τα γυμνόσπερμα φυτά είναι φανερόγαμα, δηλαδή είναι φυτά που η γονιμοποίηση τους γίνεται σε φανερά όργανα, όπως και τα αγγειόσπερμα, όμως η βασική τους διαφορά είναι ότι στα γυμνόσπερμα η γονιμοποίηση γίνεται αποκλειστικά με τον άνεμο, χωρίς την παρέμβαση άλλων παραγόντων όπως τα έντομα. Άλλη διαφορά είναι ότι τα γυμνόσπερμα φυτά δεν έχουν στύλους και στίγματα. Έχουν δευτερογενή και συνήθως βελονοειδή ή λεπιοειδή φύλλα, πολυετή, σπάνια δε με πλατύ έλασμα. Τα γυμνόσπερμα επίσης είναι ξυλώδη φυτά, δέντρα ή θάμνοι, ενώ τα αγγειόσπερμα είναι και ποώδη, χυμώδη φυτά.

Η ομάδα αυτή των φυτών εμφανίστηκε στη γη πρώτα από όλα τα φυτά περίπου 350 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ήταν για πολλά εκατομμύρια χρόνια τα κυρίαρχα φυτά στον πλανήτη. Στην πορεία όμως και φτάνοντας στα 50 εκατομμύρια χρόνια πριν, τα αγγειόσπερμα άρχισαν να πολλαπλασιάζονται με ταχείς ρυθμούς και ο αριθμός των γυμνόσπερμων άρχισε να μειώνεται.

Σήμερα υπάρχουν 780 είδη γυμνόσπερμων φυτών και τα περισσότερα από αυτά είναι κωνοφόρα δέντρα. Είναι τόσο σημαντικής οικονομικής σημασίας αφού δίνουν εξαιρετικής ποιότητας ξυλεία, αιθέρια έλαια, φυσικές ρητίνες, τροφή και καταφύγιο άγριων ζώων όσο και καλλωπιστικής σημασίας, αφού ομορφαίνουν κήπους, δρόμους και πάρκα.

Στα γυμνόσπερμα ανήκουν το πεύκο, το κυπαρίσσι, ο κέδρος, ο γιουνίπερος, η ελάτη και άλλα.

Ταξινόμηση

Για την πιό πρόσφατη υφιστάμενη ταξινόμηση δείτε Christenhusz. et al. (2011)^[1].

Υφομοταξία Κυκαδίδες (Cycadidae)

• Τάξη Κυκαδώδη (Cycadales)
  • Οικογένεια Κυκαδοειδή (Cycadaceae) : Κύκας (Cycas)
  • Οικογένεια Ζαμιοειδή (Zamiaceae): Δίωον (Dioon), Μποβέμια (Bowenia), Μακροζάμια (Macrozamia), Λεπιδοζάμια (Lepidozamia), Εγκεφάλαρτος (Encephalartos), Στανγέρια^[2][3] Stangeria, Κερατοζάμια (Ceratozamia), Μικροκύκας (Microcycas), Ζάμια (Zamia).

Υφομοταξία Γκιγκοίδες (Ginkgoidae)

• Τάξη Γκιγκοώδη (Ginkgoales)
  • Οικογένεια Γκιγκοειδή (Ginkgoaceae): Γκίγκο (Ginkgo)

Υφομοταξία Γνητίδες (Gnetidae)

• Τάξη Βελβιτσιώδη (Welwitschiales)
  • Οικογένεια Βελβιτσιοειδή (Welwitschiaceae): Βελβίτσια (Welwitschia)
• Τάξη Γνητώδη (Gnetales)
  • Οικογένεια Γνητοειδή (Gnetaceae)
• Τάξη Εφεδρώδη (Ephedrales)
  • Οικογένεια Εφεδροειδή (Ephedraceae): Εφέδρα (Ephedra)

Υφομοταξία Πευκίδες (Pinidae)

• Τάξη Πευκώδη (Pinales)
  • Οικογένεια Πευκοειδή (Pinaceae): Κέδρος (Cedrus), Πεύκη (Pinus), Κατάυα (Cathaya), Πικέα (Picea), Ψευδοτσούγκα (Pseudotsuga), Λάρικας (Larix), Ψευδολάρικας (Pseudolarix), Τσούγκα (Tsuga), Νοθοτσούγκα (Nothotsuga), Κετελεέρια^[4] (Keteleeria), Ελάτη (Abies)

• Τάξη Αρωκαρώδη (Araucariales)
  • Οικογένεια Αρωκαριοειδή (Araucariaceae): Αραουκάρια (Araucaria), Βολέμια (Wollemia), Αγάθης (Agathis)
  • Οικογένεια Ποδοκαρποειδή (Podocarpaceae): Φυλλόκλαδος (Phyllocladus), Λεπιδοθάμνος (Lepidothamnus), Προυμνοπίτυς (Prumnopitys), Σουνδάκαρπος (Sundacarpus), Αλόκαρπος (Halocarpus), Παρασιτάξος (Parasitaxus), Λαγαρόστροβος (Lagarostrobos), Μανοάο (Manoao), Σαχεγκοταία^[5][6] (Saxegothaea), Μικρόκαχρυς Microcachrys, Φερόσφαιρα (Pherosphaera), Ακμοπύλη (Acmopyle), Δακρύκαρπος (Dacrycarpus), Δακρύδιον (Dacrydium), Φαλκατιϕόλιον (Falcatifolium), Ρετρόφυλλον (Retrophyllum), Ναγκέια^[7] (Nageia), Αφρόκαρπος (Afrocarpus), Ποδόκαρπος (Podocarpus)
• Τάξη Κυπαρισσώδη (Cupressales)
  • Οικογένεια Σκιαδοπιτυοειδή (Sciadopityaceae): Σκιαδοπίτυς^[8] (Sciadopitys)
  • Οικογένεια Κυπαρισσοειδή (Cupressaceae): Κουνινγκάμια (Cunninghamia), Ταϊβάνια (Taiwania), Αθροτάξις (Athrotaxis), Μετασεκόια (Metasequoia), Σεκόια (Sequoia), Σεκοϊάδενδρον (Sequoiadendron), Κρυπτομέρια (Cryptomeria), Γλυπτόστροβος (Glyptostrobus), Ταξόδιο (Taxodium), Παπουάκεδρος (Papuacedrus), Αυστρόκεδρος (Austrocedrus), Λιβόκεδρος (Libocedrus), Πιλγκερόδενδρον ^[9][10] (Pilgerodendron), Βιντρινγκτόνια (Widdringtonia), Δισέλμα^[11][12] (Diselma), Φιτζρόια^[13][14] (Fitzroya), Καλλίτρις^[15] (Callitris) (incl. Ακτινόστροβος Actinostrobus), Νεοκαλλιτρόψις (Neocallitropsis), Τουγιόψις (Thujopsis), Τούγια (Thuja), Φοκιένια (Fokienia), Χαμαικυπάρισσος (Chamaecyparis), Κυπάρισσος (Cupressus), Άρκευθος (Juniperus), Καλόκεδρος (Calocedrus), Τετρακλινής (Tetraclinis), Πλατύκλαδος (Platycladus), Μικροβιότα (Microbiota)
  • Οικογένεια Ταξοειδή (Taxaceae): Αυστροτάξος (Austrotaxus), Ψευδοτάξος (Pseudotaxus), Τάξος (Taxus), Κεφαλόταξος (Cephalotaxus), Αμεντόταξος (Amentotaxus), Τορέια^[16] (Torreya)

Πηγές

1. Christenhusz, M.J.M., J.L. Reveal, A. Farjon, M.F. Gardner, R.R. Mill, and M.W. Chase (2011). A new classification and linear sequence of extant gymnosperms. Phytotaxa 19:55-70. http://www.mapress.com/phytotaxa/content/2011/f/pt00019p070.pdf
2. «Stangeria is named after William Stanger, a British surveyor general of Natal, South Africa». Horticultural Consultants (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
3. «The pronunciation of Stanger rhymes with Stranger» (PDF). Hillside Cemetery (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 28 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
4. «Keteleeria is named after Jean-Baptiste Keteleer, a French nurseryman» (PDF). PDF (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
5. «Saxegothaea is named after Prince of Saxe-Gotha (Σάξε-Γκότα), Germany» (PDF). The Names of Plants (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
6. Η λατινική κατάληξη «-aea» προέρχεται από τη ελληνική κατάληξη «-αία»
7. «Nageia has Hindi etymology». Hindi English Dictionary (Shabdkosh) (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2012.
8. «Σκιαδοπίτυς». Υγεία online. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2012.
9. «Pilgerodendron is named after German Botanist Robert Knud Friedrich Pilger». Enciclopedia de la Flora Chilena (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2012.
10. «Pilgerodendron is named after German Botanist Robert Knud Friedrich Pilger». davesgarden (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2012.
11. «Growing Native Plants». Growing australian Native Plants (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
12. «σέλμα». Greek Word Study Tool (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
13. «Fitzroya is named after Captain Fitzroy of H.M.S. Beagle». The Gymnosperm Database (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
14. «Fitzroya cupressoides». Enciclopedia de la Flora Chilena (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
15. «Callitris is from the Greek kallos (beautiful), and treis (three)». Arthur Lee Jacobson (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.
16. «Torreya is named after John Torrey». San Francisco State University (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2012.