Γιζέριχος

Ο Γιζέριχος, Γεζέριχος ή Γενσέριχος (γερμ. Ge(i)seric/Gaiseric, 389 - 25 Ιανουαρίου 477) ήταν βασιλιάς των Βανδάλων και των Αλανών (428-477).^[1] Ο Γιζέριχος εγκαθίδρυσε το κράτος των Βανδάλων και έγινε ένας από τους κύριους υπαίτιους των αναταραχών στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τον 5ο αιώνα. Η δολοφονία του δυτικού αυτοκράτορα Ουαλεντιανού Γ΄ του οποίου την κόρη Ευδοκία είχε μνηστευθεί ο γιος του Ονώριχος οδήγησε τον Γιζέριχο σε μεγάλη εκστρατεία στην Ιταλία. Με την εκστρατεία αυτή ο Γιζέριχος κατέκτησε και λεηλάτησε την Ρώμη τον Ιούνιο του 455. Οι Ρωμαίοι στρατηγοί Μαϊοριανός (460) και Βασιλίσκος (468) προσπάθησαν να ανακαταλάβουν την Αφρική αλλά γνώρισαν την συντριβή. Το αποτέλεσμα ήταν οι Ρωμαίοι να εγκαταλείψουν όλες τις προσπάθειες εναντίον του και να κλείσουν ειρήνη. Ο Γιζέριχος πέθανε υπέργηρος στην Καρχηδόνα (477) και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ονώριχος. Κατά τη διάρκεια της πενηντακονταετούς ηγεσίας του, μετέτρεψε μία σχετικά ασήμαντη Γερμανική φυλή σε κύρια δύναμη της Μεσογείου, η οποία μετά το τέλος του βρέθηκε σε ταχεία παρακμή και τελικά κατέρρευσε.

Γιζέριχος
Αρχηγός των Βανδάλων
Περίοδος	428-477
Προκάτοχος	Γουνδέριχος
Διάδοχος	Ονώριχος
Γέννηση	π. 389 λίμνη Μπάλατον, Ουγγαρία
Θάνατος	25 Ιανουαρίου 477 (88 ετών) Καρχηδόνα
Επίγονοι	Ονώριχος Γκέντο
Πατέρας	Γοδίγιζελ
Θρησκεία	Αρειανισμός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Άνοδος στον θρόνο

Ο πατέρας του Γοδίγιζελ έπεσε σε μάχη εναντίον των Φράγκων στην Διάβαση του Ρήνου και τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος ετεροθαλής αδελφός του Γουνδέριχος, ο ίδιος ο Γιζέριχος έγινε ο δεύτερος σε ισχύ άντρας στο βασίλειο.^[2] Ο ιστορικός Ιορδάνης ο Αλανός περιγράφει τον Γιζέριχο με τον παρακάτω τρόπο:

"Ο Γιζέριχος ήταν ένας άνθρωπος μέτριου ύψους και χωλός λόγω πτώσης από το άλογό του. Ήταν άνθρωπος με βαθιά σκέψη και λίγα λόγια, περιφρονώντας την πολυτέλεια, έξαλλος στο θυμό του, άπληστος για κέρδη, οξυδερκής στο να νικήσει τους βαρβάρους και ικανός στο να σπέρνει τους σπόρους της διχόνοιας για να προκαλέσει εχθρότητα."^[3]

Με τον θάνατο του Γουνδέριχου (428) ο Γιζέριχος τον διαδέχθηκε στον θρόνο των Βανδάλων, συνέχισε με πιο έντονο τρόπο τους πολέμους που είχε ξεκινήσει ο αδελφός του και προσπάθησε με κάθε μέσο να αυξήσει την ισχύ του.^[4] Οι Βάνδαλοι και μερικοί Αλανοί βρίσκονταν τότε στην Ισπανική Βαιτική, στην νότια Ισπανία, οι Βησιγότθοι Φοιδεράτοι τους έκαναν αμέτρητες στρατιωτικές επιθέσεις. Ο Γιζέριχος αποφάσισε να εγκαταλείψει την Ισπανία στους αντιπάλους του και να δημιουργήσει βασίλειο στην Αφρική, είχε ξεκινήσει κατασκευή στόλου για τον σκοπό αυτό πριν την άνοδο του στον θρόνο. Οι Σουάβοι υπό την ηγεσία του Ερεμιγάριου επιτέθηκαν και προσπάθησαν να καταλάβουν την Λουζιτανία. Ο Γιζέριχος ωστόσο τους συνέτριψε στην "μάχη της Μέριδα", ο αρχηγός τους πνίγηκε στον ποταμό Γουαδιάνα ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει.^[5] Αφού εξουδετέρωσε τον Σουηβικό κίνδυνο ο Γιζέριχος μετακινήθηκε με ολόκληρο τον στρατό του περίπου 80.000 άτομα στην Βόρειο Αφρική (428). Ορισμένοι ιστορικοί θεωρούν ότι είναι υπερβολικός αυτός ο αριθμός στρατιωτών και τον κατεβάζουν στις 20.000.^[6] Ο ίδιος αριθμός Βανδάλων είχε κληθεί από τον Ρωμαίο σφετεριστή Βονιφάτιο να τον βοηθήσει στην μάχη που έδωσε με τον αυτοκρατορικό στρατό του Φλάβιου Αέτιου.^[7] Ο Γιζέριχος προκάλεσε σημαντικές καταστροφές κατά την μετακίνησή του από το στενό του Γιβραλτάρ (428) κατά μήκος της Αφρικής. Νίκησε τον Ρωμαίο κυβερνήτη Βονιφάτιο το 430, και το 435 νίκησε τους ενωμένους στρατούς της Ανατολικής και της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Με τη συνθήκη που ακολούθησε, διατήρησε τη Μαυριτανία και μέρος της Νουμιδίας ως ομόσπονδες περιοχές της Ρώμης. Με αιφνιδιαστική κίνηση, Ο Γιζέριχος κατέλαβε την Καρχηδόνα τις 19 Οκτωβρίου 439. Το 440 κατέλαβε τη Σικελία και αργότερα τις Βαλεαρίδες, τη Σαρδηνία, την Κορσική και τη Μάλτα, ελέγχοντας με τον στόλο του το μεγαλύτερο τμήμα της δυτικής Μεσογείου. Το 442, σε συνθήκη με τη Ρώμη, οι Βάνδαλοι αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητοι ηγέτες της Βυζακηνής και μέρους της Νουμιδίας.

Κατάκτηση της Αφρικής

Το Βασίλειο των Βανδάλων την εποχή του Γιζέριχου

Ο στρατός του Γιζέριχου με Βανδάλους και Αλανούς διέσχισε το Στενό του Γιβραλτάρ και εισήλθε στην Αφρική.^[8] Ο Γιζέριχος έδωσε πολλές νικηφόρες μάχες απέναντι στις διαλυμένες Ρωμαϊκές δυνάμεις, νίκησε τον Ρωμαίο κυβερνήτη Βονιφάτιο (430, 435) και κατέλαβε γρήγορα το Μαρόκο και την βόρεια Αλγερία. Οι Βάνδαλοι πολιόρκησαν την πόλη Βασιλική Ιππώνος στην οποία επίσκοπος ήταν τότε ο περίφημος Αυγουστίνος Ιππώνος, πέθανε κατά την διάρκεια της πολιορκίας.^[9] Μετά από μια σκληρή μάχη που κράτησε 14 μήνες ο Γιζέριχος μπόρεσε να καταλάβει ολόκληρο το εσωτερικό της Νουμιδίας.^[10] Οι μάχες έληξαν με την σύναψη ειρήνης μεταξύ Βανδάλων και Ρωμαίων, ο Ουαλεντιανός Γ΄ αναγνώρισε τον Γιζέριχο σαν βασιλιά των Αφρικάνικων κατακτήσεων του και ο Γιζέριχος θα πλήρωνε φόρο υποτέλειας και θα σταματούσε τις επιθέσεις του.^[11] Ο γιος του Γιζέριχου Ουνέριχος θα μεταφερόταν όμηρος στην Ρώμη.^[12] Η Συνθήκη είχε προβλέψει επίσης ότι οι Βανδάλοι της Μαυριτανίας και της Νουμιδίας θα υπηρετούσαν ως Φοιδεράτοι στον Ρωμαϊκό στρατό.^[13] Σε μια αιφνίδια κίνηση την εποχή που οι Ρωμαίοι ήταν απασχολημένοι με την Γαλατία ο Γιζέριχος καταλαμβάνει την Καρχηδόνα και συντρίβει τον αυτοκρατορικό στρατό (19 Οκτωβρίου 439) ^[13] Ο ιστορικός Στιούαρτ Ίρβιν Όοστ παρατηρεί "ήταν ο βασικός του στόχος από την ημέρα που εισήλθε στην Αφρική".^[14] Ο ιστορικός Κρίστοφερ Γουίκαμ παρατηρεί αντίστοιχα ότι η κατάκτηση της Καρχηδόνας επέφερε την κατάρρευση των Ρωμαίων.^[15] Οι Ρωμαίοι ήταν ανίκανοι να απαντήσουν και ο Γιζέριχος κατέλαβε ολόκληρο τον αυτοκρατορικό στόλο που είχε αράξει στο λιμάνι της Καρχηδόνας. Ο Καθολικός επίσκοπος εξορίστηκε στην Νάπολη και ο Γιζέριχος διέταξε όλους τους επισκόπους να ασπαστούν τον Αρειανισμό. Ο Γιζέριχος ωστόσο δεν διέκοψε το πολύτιμο για τους Ρωμαίους εμπόριο σιτηρών με την Αφρική, αντίθετα για να έχει οικονομικό κέρδος πούλησε όλο το σιτάρι στον αυτοκράτορα.^[16] Η νέα του πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην Καρχηδόνα.^[17]

Οι μεγάλοι φόροι που έλαβε από τα νέα του εδάφη του επέτρεψαν να δημιουργήσει έναν τεράστιο στόλο ο οποίος θα μπορούσε να συναγωνιστεί επάξια τον αυτοκρατορικό στην Μεσόγειο.^[17] Ο Γιζέριχος κυβερνούσε ένα μεγάλο μείγμα λαών από Αλανούς, Βανδάλους, Γότθους και Ρωμαίους, η μορφή της διακυβέρνησης του έγινε αυτοκρατορική.^[18] Η λογοτεχνία και τα γράμματα αναπτύχθηκαν σε σημαντικό βαθμό στην βασιλεία του.^[19] Ο Γιζέριχος πολιόρκησε το Παλέρμο στην Σικελία αλλά αποκρούστηκε.^[20] Οι Ούννοι εν τω μεταξύ επιτέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη από τον Δούναβη. Αυτό ανάγκασε τους Ρωμαίους να αποσύρουν τον στρατό τους από την Σικελία και να αναγνωρίσουν τον Γιζέριχο ως ανεξάρτητο βασιλιά της Βυζακηνής και τμήματος της Νουμιδίας.^[21] Ο Γιζέριχος κατέκτησε τις Βαλεαρίδες, την Σαρδηνία, την Κορσική και την Μάλτα ελέγχοντας όλη την δυτική Μεσόγειο (455). Την ίδια χρονιά ο σφετεριστής Πετρόνιος Μάξιμος δολοφόνησε τον αυτοκράτορα Ουαλεντιανό Γ΄ με τον οποίο είχε κλείσει ο Γιζέριχος ειρήνη, σφετερίστηκε τον θρόνο και παντρεύτηκε με την βία την χήρα του. Η Λικινία Ευδοξία της οποίας η κόρη Ευδοκία είχε δοθεί ως σύζυγος στον διάδοχο του Γιζέριχου τον κάλεσε σε βοήθεια.^[22] Η πράξη αυτή ήταν η αφορμή για τον Γιζέριχο να σπάσει την ειρήνη που είχε κλείσει με τον αυτοκράτορα και να ετοιμαστεί για επίθεση στην Ιταλία.^[23]

Λεηλασία της Ρώμης

Η λεηλασία της Ρώμης (έργο του 19ου αιώνα)

Ο Γιζέριχος εξέπλευσε από την Καρχηδόνα έφτασε στην Ρώμη και λεηλάτησε την πόλη με τον ίδιο τρόπο που είχε κάνει τον περασμένο αιώνα ο βασιλιάς των Γότθων Αλάριχος Α΄ (410).^[24] Ο ιστορικός Μίχαελ Κουλικόφσκι σημειώνει ότι σε αντίθεση με τον Αλάριχο που έδρασε άτακτα ως αρχηγός νομάδων ο Γιζέριχος είχε έναν ισχυρό και οργανωμένο στρατό μεγάλου βασιλείου που θα μπορούσε να επιφέρει ανεπανόρθωτα πλήγματα.^[25] Ο ιστορικός Μιχαέλ Γκράντ αναφέρει με την σειρά του ότι με την επίθεση του ο Γιζέριχος συνέβαλε στην "κατάρρευση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον άνδρα".^[26] Ο Πάπας Λέων Α΄ τον συνάντησε έντρομος στις πύλες της Ρώμης και τον παρακάλεσε να μην καταστρέψει την πόλη και να μην σφάξει τους κατοίκους. Ο Γιζέριχος συμφώνησε, άνοιξαν οι πύλες της Ρώμης και εισήλθε ο Γιζέριχος με τους άνδρες του.^[27] Ο Γιζέριχος κράτησε την υπόσχεση του, λεηλάτησε ωστόσο όλους τους ναούς από ασήμι και χρυσό και συνέλαβε στην αιχμαλωσία όλους τους επιφανείς κατοίκους, η απελευθέρωση των αιχμαλώτων θα είναι πολλά χρόνια το κύριο σημείο διαπραγμάτευσης.^[28] Οι συνεχείς επιδρομές των Βανδάλων στις Ιταλικές ακτές ήταν το κύριο χαρακτηριστικό που είχε υπερισχύσει τα περασμένα χρόνια μέχρι την τελική επίθεση του Γιζέριχου.^[29] Ο Πετρόνιος Μάξιμος ο οποίος με τον φόνο του Ουαλεντιανού Γ΄ στάθηκε αφορμή για την επίθεση του Γιζέριχου προτίμησε να δραπετεύσει και να μην τον πολεμήσει.^[30] Παρά το γεγονός ότι οι λεηλασίες του Γιζέριχου παρέμειναν για πάντα στο μέλλον με την κακόφημη λέξη Βανδαλισμός φαίνεται δεν ήταν τόσο μεγάλες, περιορίστηκαν μόνο στην κλοπή του χρυσού από τους ναούς. Ο Γιζέριχος πήρε επίσης μαζί του την αυτοκράτειρα Ευδοξία και τις δύο της κόρες Ευδοκία και Πλακιδία. Η λεηλασία του Γιζέριχου ήταν τεράστιο πλήγμα για τους Ρωμαίους και παρέλυσε ολοκληρωτικά την αυτοκρατορική διακυβέρνηση.^[25] Με την επιστροφή στην Καρχηδόνα η Ευδοκία παντρεύτηκε τον γιο του Γιζέριχου Ονώριχο.^[31] Ο γιος τους Χιλδέριχος θα παίξει σημαντικό ρόλο αργότερα, την εποχή που ο βασιλιάς των Ρωμαίων Ιουστινιανός Α΄ θα ανακαταλάβει από τους Βανδάλους την βόρεια Αφρική.^[24]

Τελευταία χρόνια

Η συνάντηση του πάπα Λέων Α΄ με τον Γιζέριχο (μικρογραφία του 1475)

Σε λίγα χρόνια (460) ο αυτοκράτορας Μαϊοριανός συγκέντρωσε στόλο με προορισμό να επιτεθεί εναντίον των Βανδάλων.^[32] Ο Γιζέριχος έμαθε τους στόχους του, έστειλε πλοία από την Καρχηδόνα στην Νέα Καρχηδόνα για να καταστρέψουν όλες τις Ρωμαϊκές εγκαταστάσεις ώστε "κανένα αυτοκρατορικό πλοίο να πλησιάσει ούτε από την ανατολή, ούτε από την δύση".^[33] Στις αρχές του 462 ο Γιζέριχος έστειλε στην Κωνσταντινούπολη την αυτοκράτειρα Ευδοξία με τις κόρες της Ευδοκία και Πλακιδία, ο στόχος του ήταν να διατηρήσει καλές σχέσεις με τους Ρωμαίους για να διατηρηθεί ο γάμος του γιου του.^[33] Με την ρητορική που επικρατούσε εκείνη την εποχή μεταξύ "Ρωμαίων" και "βαρβάρων" οι πληθυσμοί της Ιταλικής χερσονήσου προτιμούσαν να τους διοικούν ο Θεοδώριχος ο Μέγας και ο Γιζέριχος επειδή αισθάνονταν με αυτούς μεγαλύτερη ασφάλεια.^[34] Το βασίλειο των Βανδάλων έγινε ξανά στόχος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Βασιλίσκου.^[24] Ο Γιζέριχος έστειλε έναν στόλο με 500 πλοία Βανδάλων, έχασε τα 340 αλλά στην δεύτερη μάχη κατέστρεψε 600 Ρωμαϊκά πλοία.^[35] Η καταστροφική ήττα του Ρωμαϊκού στόλου είχε επίσης τεράστιο κόστος για τα αυτοκρατορικά ταμεία, κόστισε 60.000 λίρες χρυσού και 70.000 λίρες ασημιού.^[36] Οι Ρωμαίοι εγκατέλειψαν από τότε κάθε προσπάθεια μέχρι τον θάνατο του Γιζέριχου, ο ίδιος παρέμεινε κυρίαρχος σε όλη την ζώνη από το Στενό του Γιβραλτάρ μέχρι την Τριπολίτιδα.^[37] Μετά την ήττα των Ρωμαίων οι Βάνδαλοι στράφηκαν στην κατάκτηση της Πελοποννήσου, επιτέθηκαν στην Καινήπολις της Μάνης αλλά οι Μανιάτες τους συνέτριψαν.^[38] Οι Βάνδαλοι οργίστηκαν σε τέτοιο βαθμό που πήγαν στην Κεφαλλονιά, συνέλεξαν 300 ομήρους και τους κομμάτιασαν, πέταξαν τα μέλη τους στην θάλασσα στον δρόμο τους για την Καρχηδόνα.^[38] Ο Γιζέριχος έκλεισε τελικά ειρήνη με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα των Ανατολικών Ρωμαίων Ζήνωνα (474).^[39] Τα υπόλοιπα χρόνια βασίλευσε με ειρήνη, πέθανε υπέργηρος (477) και τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος γιος του Ωνόριχος. Ο γιος του θα αποδειχτεί κατώτερος του πατέρα του με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η παρακμή για το βασίλειο των Βανδάλων. Η ειρήνη με τους Ανατολικούς Ρωμαίους θα διατηρηθεί για πολλά χρόνια ακόμα μέχρι την εποχή που θα την σπάσει ο κορυφαίος αυτοκράτορας Ιουστινιανός και ξεκινήσει τις ανακατακτήσεις (530).^[40]

Οικογένεια

Είχε δύο γιούς:

• Ονώριχος απεβ. 484, βασιλιάς των Βανδάλων στη Βόρειο Αφρική.
  • Χιλδέριχος δεκαετία του 460-533, βασιλιάς των Βανδάλων.
• Γκέντο απεβ. 477, πρίγκιπας των Βανδάλων. Είχε τέκνα:
  • Γουνθαμούνδος π.450-496, βασιλιάς των Βανδάλων.
  • Θρασαμούνδος 450-523, βασιλιάς των Βανδάλων.
  • Γελάριος, πατέρας του Γελίμερου 480-553, βασιλιά των Βανδάλων.

Παραπομπές

1. Early 2015, σ. 116
2. Merrills & Miles 2010, σσ. 49–50
3. Jordanes 1915, σ. 98
4. Kulikowski 2019, σ. 196
5. Schwarcz 2004, σ. 50
6. Merrills & Miles 2010, σσ. 52–54
7. Merrills & Miles 2010, σσ. 52–55
8. Pohl 2004, σ. 38
9. Pohl 2004, σ. 39
10. Kulikowski 2019, σ. 197
11. Pohl 2004, σ. 40
12. Hodgkin 1880, σσ. 251–252
13. Lee 2013, σ. 116
14. Oost 1968, σ. 259
15. Wickham 2005, σ. 87
16. Kulikowski 2019, σσ. 204-205
17. Kulikowski 2019, σ. 205
18. Kulikowski 2019, σ. 267
19. Kulikowski 2019, σ. 268
20. Bury 1923, σ. 254
21. Lee 2013, σ. 117
22. Lançon 2001, σ. 40
23. Bury 1923, σσ. 283-290
24. Lee 2013, σ. 121
25. Kulikowski 2019, σ. 215
26. Grant 1978, σ. 432
27. Bury 1923, σσ. 284–290
28. Merrills & Miles 2010, σσ. 116–117
29. Merrills & Miles 2010, σ. 116
30. Kulikowski 2019, σσ. 214-215
31. Bury 1923, σσ. 287–290
32. Kulikowski 2019, σσ. 219–220
33. Kulikowski 2019, σ. 220
34. Kulikowski 2019, σ. 221
35. Lee 2013, σσ. 121–122
36. Kulikowski 2019, σ. 241
37. Gordon 1966, σ. 120
38. Greenhalgh & Eliopoulos 1986, σ. 21
39. Conant 2012, σ. 32
40. Kulikowski 2019, σ. 244

Πηγές

• Diesner, Hans-Joachim (1966). Das Vandalenreich. Aufstieg und Untergang. Stuttgart: Kohlhammer.
• Antiquité Tardive - L'Afrique vandale et byzantine. Turnhout: Brepols. 2002–2003.
• Miles &, Merrills (2010). The Vandals. Chichester: Wiley-Blackwell.
• Conant, Jonathon (2012). Staying Roman. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bunson, Matthew (1995). A Dictionary of the Roman Empire. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Bury, J.B. (1923). History of the Later Roman Empire: From the Death of Theodosius I to the Death of Justinian. Vol. I. New York: Macmillan.
• Conant, Jonathon (2012). Staying Roman: Conquest and Identity in Africa and the Mediterranean, 439–700. Cambridge; New York: Cambridge University Press.
• Duval, Noël (2003). L'Afrique vandale et byzantine. Turnhout: Brepols.
• Early, Joseph (2015). A History of Christianity. Nashville, TN: B & H Academic.
• Gordon, Colin D. (1966). The Age of Attila: Fifth Century Byzantium and the Barbarians. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press.
• Grant, Michael (1978). History of Rome. New York: Scribner.
• Greenhalgh, Peter; Eliopoulos, Edward (1986). Deep into Mani: Journey to the Southern Tip of Greece. London: Faber and Faber.
• Heather, Peter (2012). Empires and Barbarians: The Fall of Rome and the Birth of Europe. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Hodgkin, Thomas (1880). Italy and Her Invaders. Vol. II. Oxford: Clarendon Press.
• Jordanes (1915). The Gothic History of Jordanes. Translated by Charles C. Mierow. London: Oxford University Press.
• Kulikowski, Michael (2019). The Tragedy of Empire: From Constantine to the Destruction of Roman Italy. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Lançon, Bertrand (2001). Rome in Late Antiquity: AD 312–609. New York: Routledge.
• Lee, A.D. (2013). From Rome to Byzantium, AD 363 to 565: The Transformation of Ancient Rome. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Lucas de Heere. "Théâtre de tous les peuples et nations de la terre avec leurs habits et ornemens divers, tant anciens que modernes, diligemment depeints au naturel par Luc Dheere peintre et sculpteur Gantois[manuscript]". lib.ugent.be.
• Merrills, Andy; Miles, Richard (2010). The Vandals. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
• Oost, Stewart (1968). Galla Placidia Augusta: A Biographical Essay. Chicago and London: University of Chicago Press.
• Pohl, Walter (2004). "The Vandals: Fragments of a Narrative". In A.H. Merrills (ed.). Vandals, Romans and Berbers: New Perspectives on Late Antique North Africa. Burlington, VT: Ashgate Publishing.
• Schwarcz, Andreas (2004). "The Settlement of Vandals in North Africa". In A.H. Merrills (ed.). Vandals, Romans and Berbers: New Perspectives on Late Antique North Africa. Burlington, VT: Ashgate Publishing.
• Wickham, Chris (2005). Framing the Early Middle Ages: Europe and the Mediterranean, 400–800. Oxford; New York: Oxford University Press.

Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος Γουνδέριχος	Βασιλιάς των Βανδάλων 407 - 418	Διάδοχος Ονώριχος