Ο Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής[4] (Κωνσταντινούπολη, 1401 – Κέρκυρα, 1480) ήταν Βυζαντινός αξιωματούχος, διπλωμάτης και ιστορικός συγγραφέας, που έγραψε το χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, ο μόνος από τους τέσσερις ιστορικούς της που την έζησε σαν αυτόπτης μάρτυρας, στενός φίλος και συνεργάτης του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου.
| Γεώργιος Σφραντζής | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 30 Αυγούστου 1401[1] Κωνσταντινούπολη |
| Θάνατος | 1477 Κέρκυρα[2] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιστορικός συγγραφέας[3] |
Πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 30 Αυγούστου του 1401. Ο πατέρας του, ήταν στην υπηρεσία του Θωμά Παλαιολόγου, γιού του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, έτσι βρέθηκε από μικρός μέσα στην παράδοση του Ιερού Παλατιού[5]. Καταγόταν από αριστοκρατική ελληνική οικογένεια της Λήμνου και σε νεαρή ηλικία φαίνεται ότι έχασε τους γονείς του από επιδημία πανώλης το 1416 μ.Χ. ή κατά άλλους το 1417 μ.Χ., οπότε την επιμέλεια του ανέλαβε η ίδια αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων, με πρωτοβουλία καθώς φαίνεται του ίδιου του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄[5].
Στην Πάτρα με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο
Νεαρός συνόδευσε τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο, ως θαλαμηπόλος (πρωτοβεστιάριος), όταν αυτός επισκέφτηκε τους αδερφούς του στην Πελοπόννησο στις 26 Δεκεμβρίου του 1427.[6] Διατηρούσε στενές σχέσεις με τον δεσπότη του Μυστρά και μετέπειτα αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, και όσο ήταν στην αυλή του πήρε μέρος την άνοιξη του 1429 στην εκστρατεία εναντίον των Πατρών, που τότε διοικούσε ο Κεντυρίων Ζαχαρίας. Κατά τη διάρκειά της έσωσε τη ζωή του Κωνσταντίνου αλλά πιάστηκε ο ίδιος αιχμάλωτος[7]. Έπειτα από 40 μέρες τον απελευθέρωσε με σημαντικά ανταλλάγματα ο Κωνσταντίνος. Ο Σφραντζής έγινε εκπρόσωπος του Δεσποτάτου στις διαπραγματεύσεις με τον Μουράτ Β'. Έπειτα διοίκησε για μερικά χρόνια την Πάτρα.
Οικογένεια
Η φιλία του με την οικογένεια των Παλαιολόγων απέκτησε και πνευματικό δεσμό καθώς ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος έγινε ανάδοχος των παιδιών του[8]. Ο Σφραντζής νυμφεύθηκε πριν από το 1438 την Ελένη, "κόρη του Αλεξίου Παλαιολόγου του Τζαμπλάκωνος"[7]. Μαζί απέκτησαν το 1439 έναν γιο, τον Ιωάννη και το 1442 μια κόρη που ονομάστηκε Θάμαρ. Το 1441 γεννήθηκε ο γιος του Αλέξιος, που και πάλι βάφτισε ο Κωνσταντίνος, αλλά το βρέφος πέθανε από ασθένεια μόλις συμπλήρωσε ένα μήνα[7].
Διπλωματικές και διοικητικές αποστολές
Την ίδια χρονιά (1441) μεσολάβησε στον άρχοντα της Λέσβου Ντορίνο Α' Γκατιλούζιο για το γάμο της κόρης του Αικατερίνης με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, κατι που πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη στις 27 Ιουλίου 1442[7]. Επίσης στις 20 Οκτωβρίου 1441 διαπραγματεύτηκε με το σουλτάνο Μουράτ Β, ως απεσταλμένος του Κωνσταντίνου την ανταλλαγή των εδαφών του τελευταίου στην Πελοπόννησο με αυτά του αδελφού του Δημήτριου στη Μεσημβρία, επειδή ο Κωνσταντίνος ήθελε να ναι πιο κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε[7].
Την 1η Μαρτίου 1443 τοποθετήθηκε διοικητής στη Σηλυβρία, μια νευραλγικής σημασίας επαρχία της ανατολικής Θράκης ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και την πρωτεύουσα των Οθωμανών Αδριανούπολη[7]. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους όμως ακολούθησε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο στο Μυστρά, όπου ανέλαβε Δεσπότης, μετά την παραίτηση του αδελφού του Θεόδωρου Β Παλαιολόγου. To 1444 έλαβε μέρος στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα, πιθανότατα στην Αδριανούπολη, ανάμεσα στους Οθωμανούς, τους εκπροσώπους του σταυροφορικού στρατού υπο το Λαδίσλαο Ε' της Ουγγαρίας και τους Βυζαντινούς. Η συνθήκη που υπεγράφη έμελλε να καταπατηθεί τον ίδιο Οκτώβρη με το καταστροφικό αποτέλεσμα της μάχης της Βάρνας(10 Νοεμβρίου 1444). Το Σεπτέμβρη του 1446 τοποθετήθηκε διοικητής της Σπάρτης[7].
Στην Άλωση
Όταν ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας το 1448, πήρε το Σφραντζή στην αυλή του στην Κωνσταντινούπολη με το υψηλό αξίωμα του Μεγάλου Λογοθέτου. Ο Κωνσταντίνος συνέχισε να τον στέλνει σε λεπτές διπλωματικές αποστολές όπως στην Ιβηρία και την Τραπεζούντα για τη σύναψη συνοικεσίου, που τελικά δεν ευοδώθηκε.
Το 1453 λίγο πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης τάχθηκε να καταμετρήσει και να στρατολογήσει όλους όσοι μπορούσαν να φέρουν όπλο, διασώζοντας με ακρίβεια ότι ήταν μόλις 4.773 (έναντι περίπου 150.000-200.000 Τούρκων). Κατά τη διάρκεια της μάχης υπερασπίστηκε τα βόρεια τείχη προς τον Κεράτιο και πιάστηκε αιχμάλωτος ζωντανός, έχασε τα παιδιά του κι αναγκάστηκε να υπηρετήσει το σουλτάνο ως ιπποκόμος. Την ελευθερία του όμως εξαγόρασε (πιθανώς με οικονομική βοήθεια από την Άννα Νοταρά), όπως και της συζύγου στις αρχές του 1455. Κατέφυγαν αρχικά στο Μυστρά κοντά στον Θωμά Παλαιολόγο έως το 1460 και τελικά στην Κέρκυρα.
Τελευταία χρόνια στην Κέρκυρα
Στις 6 Σεπτεμβρίου του 1461 εγκαταστάθηκε στο κάθισμα του Αγίου Ηλία πλησίον του άστεως. Ο ίδιος εξιστορεί στο Χρονικό πως, προκειμένου να βρίσκεται πιο κοντά στον πνευματικό και φίλο του Δωρόθεο, ηγούμενο της μονής των Αγίων Αποστόλων Ιάσονος και Σωσιπάτρου, μετοίκησαν μαζί με τη σύζυγό του Ελένη, στις 15 Μαρτίου του 1462 στο κάθισμα, όπως αναφέρει, του Αγίου Νικολάου το επωνομαζόμενον του Ταρχανιώτου, που του παραχώρησε το Ιερό Τάγμα. Στο κάθισμα αυτό, όπου διέμενε μετά των εμών τον Αύγουστο του 1468 μας πληροφορεί ότι "των κοσμίων μου φορεμάτων διαλυθέντων ιερά ερασοφορήσαμεν… και αντί Γεώργιος, Γρηγόριος μετωνομάσθην, αντί δε Ελένη η εμή σύνευνος Ευπραξία". Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 27 Ιουλίου του 1472, την ημέρα της εορτής του Αγίου Παντελεήμονος, εξιστορεί ότι "περιέπεσα εν ασθενεία τοσαύτη, ώστε και εγεγόνειν τέλειος μοναχός του μεγάλου σχήματος μη εννοήσας το τυχόν...".
Εκεί, στο κάθισμα του Αγίου Νικολάου, με την προτροπή τινών ευγενών Κερκυραίων, συνέγραψε το περίφημο Χρονικό της Άλωσης σε δέκα βιβλία, που έφτασαν στις μέρες μας σε δυο μορφές, τη Minus και τη Maius, και -όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Σπυρίδων Παπαγεώργιος - "εκεί αποθανών ετάφη" περί το 1478 ως 1480.
Σχετικά με τις δυο μορφές του Χρονικού της Αλώσεως, το Maius το συνέγραψε ο Μακάριος Μελισσηνός ή Μελισσουργός με τους συνεργάτες του, έναν αιώνα μετά τον θάνατο του Γ. Σφραντζή, στη Νάπολη της Ιταλίας. Μέχρι το 1930 το Minus εθεωρείτο ως επιτομή του Maius, οπότε ο Jean Falier Papadopoulos συνειδητοποίησε ότι το Maius είναι συρραφή διαφόρων χρονικών, από διαφορετικές γλώσσες, με αρκετές προσθήκες του Μελισσηνού.
Το παλαιότερο σωζόμενο Minus είναι του 1570-80 : Neap. Bibl. Nat. XVI A.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
