Βορέας

Ο Βορέας ή Βορρέας κατά την Ελληνική μυθολογία ήταν σύμφωνα με διάφορες εκδοχές:

• γιος του Αιόλου και πρόγονος των Μακεδόνων
• γιος του Στρυμόνα^[1] και της Ευτέρπης
• γιος του Αστραίου και της Ηούς

θεός Βορέας
θεός του βορείου ανέμου, των καταιγίδων και του χειμώνα
Σύζυγος-οι	Ωρείθυια της Αθήνας
Σύντροφος-οι	Χιώνη, Αελλόπους και Chloris
Γονείς	Αστραίος και Ηώς
Σχετικά πολυμέσα
wikidata (π)

Ο Βορέας κατοικούσε άλλοτε:

• στο όρος Βόρας της Λυγκηστίδας στη Μακεδονία
• κοντά στο Στρυμόνα ποταμό
• σε σπήλαιο στη Θράκη, στον Αίμο

Ήταν η προσωποποίηση και θεός του Βοριά, του χειμώνα, του πάγου, του χιονιού και των καταιγίδων, ενώ κατά τον Ελλάνικο ήταν η προσωποποίηση του όρους Βόρα της Μακεδονίας. Ως προσωποποίηση του βόρειου ανέμου ήταν αδελφός του Ζέφυρου (δυτικού), του Εύρου (νοτιοανατολικού) και του Νότου (νότιου). Παρουσιαζόταν ως πολύ δυνατός άντρας και με πολύ βίαιο θυμό. Συνεχώς απεικονιζόταν ως φτερωτός νεαρός με πυκνά μαλλιά και γένια, κρατώντας ένα κοχύλι και με φουσκωτό, από τον αέρα, μανδύα. Ο Βορέας σε μια επιδρομή του στην Αθήνα ερωτεύτηκε παράφορα την κόρη του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, Ωρείθυια.^[2] Στην αρχή προσπάθησε να τη φλερτάρει και να την πείσει να τον παντρευτεί αλλά αυτή αρνήθηκε τις προτάσεις του. Έξαλλος, αποφάσισε να την πάρει με τη βία, αφού η βία του φάνηκε πιο λογική. Ενώ η Ωρείθυια έπαιζε και μάζευε άνθη στον Ιλισό την απήγαγε, την κάλυψε μέσα σε ένα μαύρο νέφος και τη βίασε. Τη μετέφερε στη Θράκη και έκανε 6 παιδιά μαζί της: τον Αίμο, τον Βούτη, τον Λυκούργο, την Κλεοπάτρα, τη Χιόνη και τους δύο Βορεάδες Αργοναύτες, τον Ζήτη και τον Καλάι.

Ο βιασμός της Ωρείθυιας από τον Βορέα, ερυθρόμορφη οινοχόη της Απουλίας, 360 π.Χ., Λούβρο.

Οι δύο γιοι του Βορέα Καλάις και Ζήτης πήραν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία ως Αργοναύτες.

Υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι στον Βορέα, στη Μεγαλόπολη, στους Θούριους, ενώ λατρευόταν και στην Αθήνα, όπου θεωρούνταν γαμπρός. Πέρα από το σπήλαιο στον Αίμο, όπου κατοικούσε, υπήρχε άντρο του στη Σκυθία και κοίτη του στον Καύκασο.

Ο Βορεας σώζει την Λητώ

Ο Απόλλωνας, η Λητώ και ο Βορέας ήταν οι προστάτες θεοί των μυθικών Υπερβορείων. Στην ιστορία της γέννησης του Απόλλωνα, ο Βορέας σώζει την έγκυο Λητώ από το τέρας Πύθωνα.

Η Λητώ γεννήθηκε σ'εκεινο το νησί της Ορτυγίας με εντολή του του Δία,"από τον άνεμο Βορέα, στο νησί την ώρα που ο Πύθωνας την κυνηγούσε και εκεί, κολλημένη σε μια ελιά, γέννησε στον Απόλλωνα και την Άρτεμις.Το νησί αυτό ονομάστηκε αργότερα Δήλος».

Όταν ο Πύθωνας ήξερε ότι η Λητώ ήταν έγκυος από τον Δία, την ακολούθησε για να τη σκοτώσει. Αλλά με εντολή του Δία ο άνεμος Βορέας, παρέσυρε τη Λητώ και την έφερε στον Ποσειδώνα που την προστάτευσε, αλλά για να μην βγάλει φωνή το διάταγμα της Ήρας, την πήγε στο νησί Ορτυγία, και σκέπασε το νησί με κύματα.

Περιγραφή

Ο Βορέας, όπως και οι υπόλοιποι θεοί του ανέμου, λέγεται ότι ήταν ο γιος της Ηώς, της θεάς της αυγής, από τον σύζυγό της Αστραίο, έναν ανήλικο θεό των αστέρων. Είναι έτσι αδελφός με τους υπόλοιπους Ανέμους (τους θεούς του ανέμου), τους πέντε αστρικούς θεούς και τη θεά της δικαιοσύνης Αστραία.Ο Βορέας συνδέθηκε στενά με τα άλογα, τις καταιγίδες, τη μοναξιά, τη μοναξιά, την απουσία, την έλλειψη, τη θλίψη, την κατάθλιψη, την ηρεμία, τη γαλήνη και τον χειμώνα. Λέγεται ότι απέκτησε δώδεκα πουλάρια, αφού πήρε τη μορφή επιβήτορα, στις φοράδες του Εριχθόνιου, βασιλιά της Δαρδανίας. Λέγεται ότι αυτά μπορούσαν να διασχίσουν ένα χωράφι με σιτηρά χωρίς να πατήσουν τα φυτά. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος σκέφτηκε ότι οι φοράδες μπορεί να στέκονται με τα οπίσθιά τους στον Βόρειο Άνεμο και να φέρουν πουλάρια χωρίς επιβήτορα. Οι Έλληνες πίστευαν ότι το σπίτι του ήταν στη Θράκη, και ο Ηρόδοτος και ο Πλίνιος περιγράφουν και οι δύο μια βόρεια γη γνωστή ως Υπερβόρεια «Πέρα από τον Βόρειο Άνεμο», όπου οι άνθρωποι ζούσαν με απόλυτη ευτυχία και είχαν εξαιρετικά μεγάλη διάρκεια ζωής.Λέγεται ότι απέκτησε τρεις γιγάντιους υπερβόρειους ιερείς του Απόλλωνα από την Χιώνη. Ο Παυσανίας έγραψε ότι ο Βορέας είχε φίδια αντί για πόδια, αν και στην τέχνη συνήθως απεικονιζόταν με φτερωτά ανθρώπινα πόδια. Στην αρχαία τέχνη, συνήθως απεικονίζεται ως γενειοφόρος ηλικιωμένος.

Μυθολογία

Ο Βορέας απαγάγει την Ωρείθυια, περίπου 500 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου.

Λέγεται ότι ο Βορέας απήγαγε την Ωρείθυια, μια Αθηναία πριγκίπισσα, από τον Ιλισό. Στον Βορέα άρεσε η Ωρείθυια και αρχικά την είχε παρακαλέσει για την εύνοια της, ελπίζοντας να την πείσει. Όταν αυτό απέτυχε, επανήλθε στη συνηθισμένη του διάθεση και την απήγαγε καθώς χόρευε στις όχθες του Ιλισού. Ο Βορέας τύλιξε την Ωρείθυια σε ένα σύννεφο, τη βίασε και μαζί της, ο Βορέας απέκτησε δύο γιους—τους Βορεάδες, Ζήτη και Καλάι, που ήταν μέρος του πληρώματος της Αργούς ως Αργοναύτες, και δύο κόρες τη Χιόνη και την Κλεοπάτρα.

Από τότε οι Αθηναίοι έβλεπαν τον Βορέα ως συγγενή από γάμο. Όταν η Αθήνα απειλήθηκε από τον Ξέρξη, οι άνθρωποι προσευχήθηκαν στον Βορέα, ο οποίος λέγεται ότι τότε προκάλεσε ανέμους να βυθίσουν 400 περσικά πλοία. Μια λατρεία ιδρύθηκε στην Αθήνα το 480 π.Χ. σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Βορέα για την καταστροφή του περσικού στόλου που πλησίαζε. Ένα παρόμοιο γεγονός είχε συμβεί δώδεκα χρόνια νωρίτερα, και ο Ηρόδοτος γράφει:

Τώρα δεν μπορώ να πω εάν αυτός ήταν ο λόγος που οι Πέρσες πιάστηκαν στην άγκυρα από τον άνεμο, αλλά οι Αθηναίοι είναι πολύ θετικοί ότι, όπως τους βοήθησε ο Βορέας πριν, έτσι και ο Βορέας ήταν υπεύθυνος για ό,τι συνέβη σε αυτήν την περίπτωση. Και όταν πήγαν σπίτι έχτισαν στον θεό ένα ιερό δίπλα στον ποταμό Ιλισό. Έχουν περιγραφεί άλλες δύο περιπτώσεις τιμής του Βορέα από ελληνικά κράτη για ανάλογη βοήθεια, στη Μεγαλόπολη (εναντίον Λακωνίας) και στους Θούριους (κατά των Συρακουσών).

Η αρπαγή της Ωρείθυιας ήταν δημοφιλής στην Αθήνα πριν και μετά τον Περσικό πόλεμο και συχνά απεικονιζόταν σε αγγειογραφία. Σε αυτούς τους πίνακες, ο Βορέας απεικονιζόταν ως ένας γενειοφόρος άνδρας με χιτώνα, με δασύτριχα μαλλιά που μερικές φορές είναι παγωμένα και αιχμηρά. Η απαγωγή δραματοποιήθηκε και στο χαμένο έργο του Αισχύλου, Ωρείθυια.

Ανάγλυφο του Βορέα στους Αέρηδες, Αθήνα.

Σε ορισμένες εκδοχές της ιστορίας του Υάκινθου, ο Βορέας αντικαθιστά τον αδελφό του Ζέφυρο ως θεός του ανέμου που έτρεφε μονόπλευρη αγάπη για τον όμορφο Σπαρτιάτη πρίγκιπα, ο οποίος προτιμούσε τον Απόλλωνα από αυτόν.

Λήκυθος από τερακότα με τον Βορέα να απαγάγει την Ωρίθυια, 400–375 μ.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Ελλάδα.

Σε άλλες ιστορίες, ο Βορέας ήταν ο πατέρας του Βούτη (από άλλη γυναίκα) και εραστής της νύμφης Πίτυς. Σε μια ιστορία, τόσο ο Παν όσο και ο Βορέας αγωνίστηκαν για την αγάπη της Πίτυς και προσπάθησαν να την κάνουν να επιλέξει μεταξύ τους. Για να την εντυπωσιάσει, ο Βορέας ξερίζωσε όλα τα δέντρα με τη δύναμή του. Ο Παν μόνο γέλασε και η Πίτυς τον διάλεξε αντί για τον Βορέα. Θυμωμένος, ο Βορέας κυνήγησε την Πίτυ και την πέταξε από έναν γκρεμό, σκοτώνοντάς την. Η Γαία, λυπούμενη το κορίτσι, μετέτρεψε το νεκρό της σώμα σε πεύκο.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της Αργούς, οι Αργοναύτες Ζήτης και Καλάις, γιοι του Βορέα, περιγράφουν τον Απόλλωνα ως «αγαπημένο του πατέρα μας», υπονοώντας ίσως μια ρομαντική σύνδεση μεταξύ των δύο θεών.

Ο βασιλιάς Εριχθόνιος της Τροίας είχε στην κατοχή του τρεις χιλιάδες φοράδες. Ο Βορέας τα ερωτεύτηκε καθώς βοσκούσαν στα λιβάδια και πήρε τη μορφή ενός επιβήτορα με σκούρα χαίτη για να ζευγαρώσει μαζί τους. Έτσι απέκτησε δώδεκα πουλάρια με αυτές τις φοράδες. Σύμφωνα με τα λόγια του Γουίλιαμ Σμιθ, αυτό «εξηγήθηκε συνήθως ως ένας απλός μεταφορικός τρόπος έκφρασης της εξαιρετικής ταχύτητας αυτών των αλόγων».

Παραπομπές

1. «Στρυμόνας». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2023.
2. «Βορέας». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023.