Με τον όρο Αρ Νουβό, Αρ Νουβώ, Αρτ Νουβό ή Αρτ Νουβώ (γαλλικά Art Nouveau, σημαίνει Νέα Τέχνη) αναφερόμαστε στο διεθνές καλλιτεχνικό κίνημα, στην αρχιτεκτονική και στις εφαρμοσμένες τέχνες, κυρίως τη διακόσμηση, που αναπτύχθηκε μεταξύ του 1890 και του 1910. Ως αντίδραση στην τέχνη του 19ου αιώνα, η Αρ Νουβό εμπνεύστηκε από τη μορφή και τη δομή της φύσης και ιδιαίτερα από τις γραμμές των φυτών και των λουλουδιών.
Ο όρος σχετίζεται με τα κινήματα που αναπτύχθηκαν σε χώρες της Ευρώπης και έλαβαν ένα ίδιο όνομα: στην Αυστρία ως Secession stil κατά τον Wiener Secession; στην Ισπανία και στην Καταλονία ως Μοντερνισμός; στην Τσεχία ως Secese; στη Δανία ως Skønvirke ή Jugendstil; στη Γερμανία ως Jugendstil ή Reformstil; στην Ουγγαρία ως Szecesszió; στην Ιταλία ως Art Nouveau, Stile Liberty ή Stile floreale; στη Λιθουανία ως Modernas; στη Νορβηγία ως Jugendstil; στην Πολωνία ως Secesja; στη Σλοβακία ως Secesia; στην Ουκρανία και στη Ρωσία ως Модерн (Μοντέρνος); στη Σουηδία και στη Φινλανδία ως Jugend. Στην Αμερική χρησιμοποιήθηκε ο όρος Μοντέρνο Στυλ. Το Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιεί τον γαλλικό όρο Αrt Νouveau, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε επίσης στη Γαλλία και το Βέλγιο και στα ελληνικά αποδίδεται ως Νέα Τέχνη.
Το Αρ Νουβό είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που καλύπτει μια ευρεία γκάμα των καλών τεχνών, συμπεριλαμβανομένων της αρχιτεκτονικής, της διακόσμησης, της ζωγραφικής, της γραφιστικής, της κεραμικής τέχνης και της τέχνης του γυαλιού αλλά και των κοσμημάτων, των επίπλων και των υφασμάτων. Επηρέασε μεταγενέστερες τάσεις στη Μοντέρνα τέχνη.
Το 1910, το Αρ Νουβό θεωρούνταν ήδη ξεπερασμένο. Αντικαταστάθηκε από το αρχιτεκτονικό και διακοσμητικό κίνημα που κυριαρχούσε ήδη στην Ευρώπη και ήταν αρχικά γνωστό ως Αρ Ντεκό και αργότερα ως Μοντερνισμός.
Το ύφος της Αρ Νουβό θεωρείται πως άρχισε να διαμορφώνεται στη δεκαετία του 1880 αλλά η περίοδος σημαντικής ακμής του τοποθετείται χρονικά στο διάστημα 1892-1902. Μετά το 1905 συναντούμε περιορισμένες και μεμονωμένες εκφράσεις του. Αποτέλεσε κίνημα με διεθνή χαρακτηριστικά, καθώς αναπτύχθηκε σε πολλές διαφορετικές χώρες μεταξύ των οποίων η Αμερική, η Αγγλία, η Ολλανδία και η Σκανδιναβία.
Η ονομασία Art Nouveau χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από σύγχρονους κριτικούς τέχνης στο Βέλγιο και αργότερα αποτέλεσε την ονομασία της γκαλερί του ΠαρισιούMaison de l'Art Nouveau, υπό τη διεύθυνση του Σάμουελ Μπινγκ (Samuel Bing) και η οποία ειδικευόταν σε σύγχρονα έργα Αρ Νουβό καλλιτεχνών. Εκεί εκτίθενται έργα καλλιτεχνών που θεωρούνται σήμερα ως οι πατέρες του κινήματος, όπως ο Έντβαρτ Μουνκ (Edvard Munch) ή ο γλύπτηςΡοντέν.
Παρά την καλλιτεχνική δραστηριότητα της πόλης του Παρισιού, η Αρ Νουβό φαίνεται πως εξελίχθηκε ακόμα περισσότερο στο Νανσύ, τόσο ώστε να δημιουργηθεί και η αντίστοιχη Σχολή της. Καταλυτικό όμως ρόλο στην εξέλιξη της Αρ Νουβό θεωρείται πως διαδραμάτισε η Διεθνής Έκθεση του 1900 στο Παρίσι, όπου το πρωτοποριακό νέο ύφος κυριάρχησε.
Siegfried Bing invited artists to show modern works in his new Maison de l'Art Nouveau (1895)
The Maison de l'Art Nouveau gallery of Siegfried Bing (1895)
Poster by Félix Vallotton for the new Maison de l'Art Nouveau (1896)
Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κινήματος είναι η επιτήδευση της μορφής, κυρίως για στοιχεία που αντλούνται από τη φύση καθώς και η στενή συσχέτιση του με το κίνημα του συμβολισμού. Η Αρ Νουβό συνδέθηκε ακόμα με την ιαπωνική και τη γοτθική τέχνη. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι ιαπωνικές επιρροές εντείνονταν διαρκώς, όπως το μαρτυρά η δημοσίευση του περιοδικού Καλλιτεχνική Ιαπωνία (1881-1991) από τον Σάμουελ Μπινγκ, καθώς και οι εκθέσεις ιαπωνικής τέχνης που οργανώνονταν από την Κεντρική Ένωση Διακοσμητικών Τεχνών (1893) και τη Σχολή Καλών Τεχνών (1890). Η ιαπωνική τέχνη προσέφερε στην Αρ Νουβό τη μίμηση των φυσικών μορφών αλλά και την αναζήτηση περίπλοκων διακοσμητικών θεμάτων.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της Αρ Νουβό, είναι η διάθεση των καλλιτεχνών να καταργήσουν τις αποστάσεις μεταξύ των διαφορετικών μορφών της τέχνης, τις οποίες και προσπαθούν να ενοποιήσουν. Για το λόγο αυτό θεωρείται και ένα συνολικό ύφος που συνδέθηκε με κάθε είδους σχέδιο, στην αρχιτεκτονική, στην εσωτερική διακόσμηση, στη γλυπτική, στην επιπλοποιία, στα κοσμήματα, στη βιοτεχνία και αλλού.
Στην αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση, το ύφος της Αρ Νουβό δανείστηκε αρκετά στοιχεία από την τέχνη της Βικτωριανής εποχής, προσθέτοντας παράλληλα σύγχρονες ιδέες στα περισσότερο αφηρημένα στοιχεία του μπαρόκ ύφους.
Τα νέα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά της Αρ Νουβό θεωρείται πως προετοίμασαν τα μεταγενέστερα πρωτοποριακά κινήματα του 20ού αιώνα, όπως ήταν η Αρ Ντεκό (Art Deco), ο εξπρεσιονισμός, ο κυβισμός και ο υπερρεαλισμός.
The interior of the Hôtel Tassel by Victor Horta (1893–1894)
Bloemenwerf house in Brussels, by Henry Van de Velde (1895)
Bloemenwerf chair made by Henry Van de Velde for his residence (1895)
Gateway of the Castel Béranger by Hector Guimard (1895–1898)
Main entrance to the Paris 1900 Exposition universelle
The Bigot Pavilion, showcasing the work of ceramics artist Alexandre Bigot
Entrance to the Austrian exhibit
The German Pavilion by Bruno Möhring
Paris metro station entrance at Abbesses designed by Hector Guimard for the 1900 Exposition universelle
Salon Modern-Style, Πρότυπο:Interlanguage link multi (c.1900)
Gustave Rives, staircase in the Πρότυπο:Interlanguage link multi, Paris (1905)
Le Train bleu at the Gare de Lyon (1900)
Doorway of the Lavirotte Building by Jules Lavirotte, 29 avenue Rapp, Paris (1901)
Cupola of the headquarters of Société générale at 29 boulevard Haussmann, by Jacques Hermant (1905–11)
The glass cupola of the department store Galeries Lafayette (1912)
The Villa Majorelle in Nancy by Henri Sauvage (1901–02)
The jewellery shop of Georges Fouquet at 6 rue Royale, Paris, designed by Alphonse Mucha, now in the Carnavalet Museum (1901)
Βέλγιο, Ολλανδία και Ελβετία
House of architect Paul Hankar in Brussels (1893)
Chair by Henry Van de Velde (1896)
Poster by Theophile-Alexandre Steinlen for the cabaret Le Chat noir (1896)
Bed and mirror by Gustave Serrurier-Bovy (1898–99), now in the Musée d'Orsay, Paris
Vase by Philippe Wolfers (1900)
Bust Maleficia by Philippe Wolfers, made of porphyry, ivory and amethyst (1896)
Κίνημα Μοντερνισμού και Glasgow School στο Ηνωμένο Βασίλειο
Cover design by Arthur Mackmurdo for a book on Christopher Wren (1883)
Ceiling of the Palau de la Música Catalana, by Lluis Domenech i Montaner (1905-08)
Buffet from casa Lleo Morera by the Catalan designer Gaspar Homar (1904)
The Livraria Lello bookstore in Porto, Portugal (1906)
Το Jugendstil στη Σκανδιναβία
VIking dragon-head chair and tapestry by Gerhard Munthe of Norway (1898)
Graphic design by Gerhard Munthe (1914)
Viking-Art Nouveau Chair by Norwegian designer Lars Kinsarvik (1900)
Interior of Tampere Cathedral in Finland by Lars Sonck (1902–1907)
Chair by Eliel Saarinen (1907–1908)
Helsinki railway station by Eliel Saarinen (1909–1919)
Περιοδικό World of Art στη Ρωσία
An Art Nouveau Fabergé egg made as an Easter gift from Czar Nicholas II of Russia to his wife (1898))
Illustration of the Firebird by Ivan Bilibin (1899)
Set for Nikolai Rimsky-Korsakov's ballet Scheherazade by Leon Bakst (1910)
Program design for "Afternoon of a Faun" by Leon Bakst for Sergei Diaghilev's Ballets Russes, (1912)
The interior of the Vitebsk Railway Station in Saint Petersburg (1904)
Façade of the Hotel Metropol in Moscow, with mosaic by Mikhail Vrubel (1899–1907)
Το Tiffany Style στις Ηνωμένες Πολιτείες
Transportation Building at the 1893 World's Columbian Exposition in Chicago by Louis Sullivan
Tiffany Chapel from the 1893 Word's Columbian Exposition, now in the Charles Hosmer Morse Museum of American Art in Winter Park, Florida.
Glass vase by Louis Comfort Tiffany now in the Cincinnati Art Museum (1893–96)
Lily lamp by Louis Comfort Tiffany (1900–1910)
Tiffany window in his house at Oyster Bay, New York
The Flight of Souls Window by Louis Comfort Tiffany won a gold medal at the 1900 Paris Exposition
Ως καλλιτεχνικό κίνημα, η Αρ Νουβό έχει συσχετιστεί με κινήματα της προ-Ραφαήλ εποχής και με κινήματα του συμβολισμού αλλά και με καλλιτέχνες όπως ο Όμπρεϊ Μπίρντσλι, ο Αλφόνς Μυσά, ο Edward Burne-Jones, ο Γκούσταφ Κλιμτ και ο Jan Toorop. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη ζωγραφική του συμβολισμού, το Αρ Νουβό έχει μια ιδιαίτερη εμφάνιση; και, σε αντίθεση με το κίνημα χειροτεχνίας, οι καλλιτέχνες του Αρ Νουβό χρησιμοποίησαν νέα υλικά, κατεργασμένες επιφάνειες και αφαιρετικά στοιχεία προκειμένου να προβάλουν τον καθαρό σχεδιασμό των αντικειμένων.
Το Αρ Νουβό χρησιμοποίησε μηχανές, όπως ακριβώς έκανε και το κίνημα χειροτεχνίας. Για τη γλυπτική, τα βασικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν το γυαλί και ο σφυρήλατος σίδηρος με αποτέλεσμα να βλέπουμε χαρακτηριστικά της γλυπτικής ακόμα και στην αρχιτεκτονική. Κεραμικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν, επίσης, για τη δημιουργία γλυπτών από καλλιτέχνες όπως ο Αύγουστος Ροντέν.
Η αρχιτεκτονική της Αρ Νουβό χρησιμοποίησε τεχνολογικές καινοτομίες στα τέλη του 19ου αιώνα, ιδιαίτερα τον κατεργασμένο σίδηρο και τα μεγάλα ακανόνιστου σχήματος κομμάτια γυαλιού. Με την έναρξη όμως του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η τυποποιημένη φύση των σχεδίων του Αρ Νουβό άρχισε να χάνει έδαφος από έναν πιο εξορθολογισμένο, ευθύγραμμο μοντερνισμό - ο οποίος πιστεύεται ότι είναι πιο πιστός στην εξελιγμένη βιομηχανική αισθητική που αργότερα ονομάστηκε Art Deco.
Οι τάσεις της Αρ Νουβό απορροφήθηκαν, επίσης, στις τοπικές καλλιτεχνικές δημιουργίες. Στη Δανία, για παράδειγμα, η Αρ Νουβό ήταν μια πτυχή της Skønvirke ("Αισθητική Δουλειά"), η οποία συνδέεται με το κίνημα της χειροτεχνίας. Παρομοίως, οι Πολωνοί καλλιτέχνες υιοθέτησαν πολλά από τα φυτικά και οργανικά μοτίβα της Αρ Νουβό στην υφαντουργία. Η Młoda Polska περιλάμβανε και άλλα καλλιτεχνική κινήματα και μια ευρύτερη προσέγγιση της τέχνης, της λογοτεχνίας και του τρόπου ζωής.
Γραφιστική
The Peacock Skirt, by Aubrey Beardsley, (1892)
First issue of The Studio, with cover by Aubrey Beardsley (1893)
Poster for the dancer Loie Fuller by Jules Chéret (1893)
Poster for Grafton Galleries by Eugène Grasset (1893)
Divan Japonais lithograph by Henri de Toulouse-Lautrec (1892–93)
The Inland Printer magazine cover by Will H. Bradley (1894)
Poster for The Chap-Book by Will H. Bradley (1895)
Biscuits Lefèvre-Utile by Alphonse Mucha (1896)
Zodiac Calendar by Alphonse Mucha (1896)
Motocycles Comiot by Théophile-Alexandre Steinlen from Les Maîtres de l'affiche (1899)
Ver Sacrum illustration by Koloman Moser (1899)
illustration from Ver Sacrum by Koloman Moser (1900)
Ζωγραφική
Le Chahut by Georges Seurat (1889-90)
Le Corsage rayé by Édouard Vuillard (1895), National Gallery of Art
The Passenger in Cabin 54 by Henri de Toulouse-Lautrec (1896)
Watercolor of Loie Fuller Dancing, by Koloman Moser (1902)
Adele Bloch-Bauer by Gustav Klimt (1907)
Τέχνη του γυαλιού
Cup Par une telle nuit by Émile Gallé, France, (1894)
Lampe aux ombelles by Émile Gallé, France, (about 1902)
Rose de France cup by Émile Gallé, (1901)
Daum vase, France, (1900)
Lamp by Daum, France (1900)
Henri de Toulouse-Lautrec, Louis Comfort Tiffany, Au Nouveau Cirque, Papa Chrysanthème, c.1894, stained glass, Musée d'Orsay
Stained glass window Veranda de la Salle by Jacques Gruber (France)
Blown glass with flower design by Karl Koepping, Germany, (1896)
Glass designed by Otto Prutscher (Austria) (1909)
Window for the House of an Art Lover, by Margaret Macdonald Mackintosh (1901)
Lily lamp by Louis Comfort Tiffany (1900-1910)
Iridescent vase by Louis Comfort Tiffany (1904)
Jack-in-the-pulpit vase, Louis Comfort Tiffany, U.S. (1913)
Stained glass window Architecture by John La Farge U.S. (1903)
Τέχνη του μετάλλου
Balcony of Castel Béranger in Paris, by Hector Guimard (1897-98)
Railings by Louis Majorelle for the Bank Renauld in Nancy
Tulip candelabra by Fernand Dubois (1899)
Table Lamp by François-Raoul Larche in gilt bronze, with the dancer Loïe Fuller as model (1901)
Entrance grill of the Villa Majorelle in Nancy (1901-02)
Light fixture by Victor Horta (1903)
Cast iron Baluster by George Grant Elmslie (1899-1904)
Lamp by German architect Friedrich Adler (1903-4)
Lamp by Ernst Riegel made of silver and malachite (1905)
Gate of the Palais Stoclet by Josef Hoffmann, Brussels (1905-1911)
Κοσμήματα
Carved horn decorated with pearls, by Louis Aucoc (circa 1900)
Translucent enamel flowers with small diamonds in the veins, by Louis Aucoc (circa 1900)
"Flora" brooch by Louis Aucoc (circa 1900)
A corsage ornament by Louis Tiffany (1900)
Dragonfly Lady brooch by René Lalique, made of gold, enamel, chrysoprase, moonstone, and diamonds (1897–98)
Brooch with woman by René Lalique
Necklace by Charles Robert Ashbee (1901)
Brooch of horn with enamel, gold and aquamarine by Paul Follot (1904–09)
Αρχιτεκτονική
The Hôtel Tassel in Brussels, by Victor Horta (1893-4)
"Majolikahaus" in Vienna, by Otto Wagner (1898)[1]
Casa Fenoglio-Lafleur in Turin, by Pietro Fenoglio (1902)
22, Rue du Général de Castelnau in Strasbourg, by Franz Lütke and Heinrich Backes (1903)
Bouillon, Jean-Paul, Journal de L'Art Nouveau, Paris, Skira, 1985.
Duncan, Alastair, Art Nouveau, World of Art, New York: Thames and Hudson, 1994.
Heller, Steven, and Seymour Chwast, Graphic Style from Victorian to Digital, new ed. New York: Harry N. Abrams, Inc., 2001. pp.53–57.
Huyges, René, L'Art et le monde moderne, Volume 1, Librarie Larousse, Paris, 1979.
Lahor, Jean, L'Art nouveau, Baseline Co. Ltd., originally published 1901, adapted version 2007 (στα γαλλικά).
Plum, Gilles (2014). Paris architectures de la Belle Époque. Éditions Parigramme.}.
Renault, Christophe and Lazé, Christophe, les Styles de l'architecture et du mobliier, Éditions Jean-Paul Gisserot, 2006 (στα γαλλικά).
Riley, Noël (2004). Grammaire des Arts Décoratifs (στα Γαλλικά). Flammarion.
Sterner, Gabriele, Art Nouveau, an Art of Transition: From Individualism to Mass Society, 1η αγγλική έκδοση (τίτλος πρωτοτύπου: Jugendstil: Kunstformen zwischen Individualismus und Massengesellschaft), μετάφραση από τον Frederick G. Peters και την Diana S. Peters, εκδότης Woodbury, N.Y.: Barron's Educational Series, 1982.
Texier, Simon (2012). Paris- Panorama de l'architecture. Parigramme.
Art Nouveau Grange Books, Rochester, England 2007.
William Craft Brumfield. The Origins of Modernism in Russian Architecture (Berkeley: University of California Press, 1991).
Debora L. Silverman, Art Nouveau in Fin-de-siècle France: Politics, Psychology, and Style, 1992.
Leora Auslander, Taste and Power: Furnishing Modern France, University of California Press, Jun 4, 1996.
L'Art appliqué: le style moderne, revue internationale, Éditeur: H. Laurens (Paris) 1903-04, Bibliothèque nationale de France.
Modern'style (Art Nouveau): Le Dictionnaire Pratique de Menuiserie - Ebénisterie - Charpente, Par J. Justin Storck, édition de 1900.
French Art Deco, Thames & Hudson and Metropolitan Museum of Art, 4 November 2014.