Αμπελάκι Ρεθύμνης

Το Αμπελάκι (επίσημο: το Αμπελάκιον) είναι ορεινό χωριό της κοινότητας Καρές του Δήμου Ρεθύμνης^[1] στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011 ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 111 μόνιμους κατοίκους^[2]. Έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός της Ελλάδας.

Αμπελάκι
Άποψη του χωριού
Αμπελάκι Αμπελάκι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κρήτης
Περιφερειακή Ενότητα	Ρεθύμνης
Δήμος	Δήμος Ρεθύμνης
Δημοτική Ενότητα	Ρεθύμνης
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Κρήτη
Νομός	Ρεθύμνης
Υψόμετρο	520 μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	100
Έτος απογραφής	2021
δεδομένα

Γενικά και ιστορικά στοιχεία

Το Αμπελάκι είναι κτισμένο σε υψόμετρο 520 μέτρων^[3] πάνω σε βραχώδες ύψωμα^[4][5] και απέχει 19 χλμ^[6] νότια από την πρωτεύουσα του νομού, Ρέθυμνο. Ιστορικά το Αμπελάκι αναφέρεται ήδη από βενετικές απογραφές του 16ου και του 17ου αιώνα^[7]. Αργότερα, επί τουρκοκρατίας, ο οικισμός αποτέλεσε πεδίο συγκρούσεων κατά τις κρητικές επαναστάσεις του 1867 και του 1878^[8].

Το ίδιο έτος υπήχθη στον οθωμανικό δήμο Χρωμοναστηρίου^[9] ενώ η απογραφή του 1881 βρήκε στο Αμπελάκι 232 κατοίκους^[9], από τους οποίους οι 141 ήταν Τουρκοκρητικοί και οι 91 Έλληνες^[10]. Το 1894, σύμφωνα με εκτίμηση του αξιωματικού του ελληνικού στρατού, Νικόστρατου Καλομενόπουλου, στο χωριό ζούσαν τριάντα τουρκικές οικογένειες και είκοσι ελληνικές^[11].

Η απογραφή της Κρητικής Πολιτείας που διενεργήθηκε το 1900 βρήκε στο χωριό (το οποίο πλέον υπαγόταν στον δήμο Βρυσιναίων) 167 κατοίκους^[9], με τους Έλληνες να αποτελούν πια την πλειοψηφία του πληθυσμού (109 έναντι 58 Τούρκων)^[12].

Μετά την ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος, το Αμπελάκι εντάχθηκε στην κοινότητα Καρέ της επαρχίας Ρεθύμνης ενώ το 1997, μετά τις αλλαγές που επέφερε το σχέδιο Καποδίστριας στην τοπική αυτοδιοίκηση υπήχθη στον δήμο Ρεθύμνης^[3]. Από το 2011 ανήκει στον διευρυμένο δήμο Ρεθύμνης, όπως αυτός διαμορφώθηκε με βάση το σχέδιο Καλλικράτης^[2].

Αξιοθέατα

Στα δυτικά του Αμπελακίου βρίσκονται τα υπολείμματα πύργου και πολεμιστρών καθώς και υπολείμματα πύργων της βενετικής περιόδου που χρησίμευαν ως παρατηρητήρια^[5][13]. Άλλα αξιοθέατα του οικισμού είναι ο αναγεννησιακού ρυθμού ναός της Παναγίας που κτίστηκε επί βενετοκρατίας και διαθέτει καμπαναριό του 1808 και ο ναός του Δεσπότη Χριστού^[13].

Απογραφές πληθυσμού

Απογραφή	1881	1900	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	232[10]	167[12]	201[3]	243[3]	248[3]	206[3]	145[3]	131[3]	108[3]	111[14]	111[2]

Παραπομπές

1. «Τοπική Κοινότητα Καρές | Καρές | Δήμος». www.rethymno.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2022.
2. «Αμπελάκι (το) Δήμου Ρεθύμνης Τοπική Κοινότητα Καρές. Ρέθυμνο – Κρήτη». dhmos.gr. Δήμοι, πόλεις και χωριά Ελλάδας. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2017.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
3. Μιχαήλ Σταματελάτος, Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α΄ τόμος, σελ. 66.
4. Αργίνη Γ. Φραγκούλη, Νοτιοανατολικά - Νοτιοδυτικά ρεθυμνιώτικα χωριά του θρύλου και της Ιστορίας, εκδόσεις Ομίλου Βαρδινογιάννη, Αθήνα 1996, σελ. 30.
5. «Αμπελάκι». rethymno.gr. Δήμος Ρεθύμνης. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2017.
6. «Αμπελάκι - Ρέθυμνο». greece.terrabook.com. Terrabook. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2017.
7. Φραγκούλη, 1996, σελ. 32.
8. Φραγκούλη, 1996, σελ. 35.
9. Φραγκούλη, 1996, σελ. 36.
10. Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Ένθετο εφημερίδας Πατρίς, Φεβρουάριος 2008, τόμος Β', σελ. 134.
11. Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία, Β΄, 2008, σελ. 148.
12. Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία, Β΄, 2008, σελ. 166.
13. Φραγκούλη, 1996, σελ. 37.
14. «Απογραφές 1991 και 2001». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2006.

Βιβλιογραφία

• Μιχαήλ Σταματελάτος, Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α΄ τόμος.
• Αργίνη Γ. Φραγκούλη, Νοτιοανατολικά - Νοτιοδυτικά ρεθυμνιώτικα χωριά του θρύλου και της Ιστορίας, εκδόσεις Ομίλου Βαρδινογιάννη, Αθήνα 1996.
• Συλλογικό, Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία, Ένθετο εφημερίδας Πατρίς, Β΄ τόμος, Φεβρουάριος 2008.