From Wikipedia, the free encyclopedia
Οι σπόροι τσία ή κία (chia), προέρχονται συνήθως από τη Σάλβια την ισπανική (Salvia hispanica) της οικογένειας των Χειλανθών (Lamiaceae). Άλλα φυτά που αναφέρονται ως "chia", περιλαμβάνουν το "χρυσό τσία" (Salvia columbariae) και το ανθοφόρο ποώδες, πολυετές (perennial)[Σημ. 1] Salvia polystachya, το οποίο σπάνια καλλιεργείται και δεν χρησιμοποιούνται οι σπόροι του. Οι σπόροι της Salvia columbariae χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς και ως τρόφιμο.[1]
O Κώδικας Μεντόζα (Codex Mendoza)[Σημ. 2] του δέκατου έκτου αιώνα, παρέχει αποδεικτικά στοιχεία ότι καλλιεργούνταν από τους Μάγια και τους Αζτέκους[2] στην προ-Κολομβιανή εποχή και οι ιστορικοί της οικονομίας λένε ότι μπορεί να ήταν το ίδιο σημαντικοί ως καλλιεργούμενο τρόφιμο, όπως και ο αραβόσιτος.[3]
Είχαν δοθεί ως ετήσιος φόρος υποτελείας από τον λαό προς τους άρχοντες, σε 21 από τα 38 επαρχιακά συμβούλια των Αζτέκων.[3] Οι σπόροι κία (chia) χρησίμευσαν ως βασική τροφή στον πολιτισμό των Νάουατλ (Αζτέκων) στο Κεντρικό Μεξικό. Ιησουίτες χρονικογράφοι τοποθέτησαν το τσία (chia) ως την τρίτη πιο σημαντική καλλιέργεια στον πολιτισμό των Αζτέκων, ακολουθώντας το καλαμπόκι, τα φασόλια και προ του αμάραντου. Οι προσφορές προς τους Αζτέκους ιερείς, συχνά ήταν σε κία (chia).
Τριμμένοι ή ολόκληροι, οι σπόροι τσία (chia) εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στην Παραγουάη, Βολιβία, Αργεντινή, Μεξικό και τη Γουατεμάλα για θρεπτικά ποτά και στα τρόφιμα.[4][5] Σήμερα, το κία (chia) καλλιεργείται και καταναλώνεται εμπορικά σε μικρή κλίμακα στην προγονική του πατρίδα, στο κεντρικό Μεξικό και τη Γουατεμάλα, ενώ, καλλιεργείται εμπορικά στην Αργεντινή, Βολιβία, Ισημερινό, Εκουαδόρ, Νικαράγουα και την Αυστραλία.[Σημ. 3][6]
Το τσία (chia) καλλιεργείται για εμπορικούς σκοπούς, για το σπόρο του, μια τροφή πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, δεδομένου ότι οι σπόροι αποδίδουν 25-30% εκχυλίσιμα έλαια, συμπεριλαμβάνοντας το α-λινολενικό οξύ. Η σύνθεση του λίπους του ελαίου, μπορεί να είναι 55% ω-3, 18% ω-6, 6% ω-9 και 10% κορεσμένα λιπαρά.[7]
Συνήθως, οι σπόροι κία (chia) είναι μικροί, οβάλ, με διάμετρο περίπου 1 mm (0,039 in). Είναι διάστικτοι με χρώμα καφέ, γκρι, μαύρο και λευκό. Οι σπόροι είναι υδρόφιλοι, απορροφώντας όταν εμποτιστούν 9[8] έως και 12 φορές το βάρος τους σε υγρό. Κατά τον εμποτισμό τους, οι σπόροι αναπτύσσουν μια κολλώδη επίστρωση, η οποία δίνει στα ποτά με βάση το τσία (chia), μια διακριτική υφή γέλης.
Το κία (chia ή chian ή chien), έχει ως επί το πλείστον αναγνωριστεί ως Salvia hispanica L. Νέες κατοχυρωμένες -με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας- ποικιλίες τσία (chia), έχουν αναπτυχθεί στο Κεντάκι, για την καλλιέργεια στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη των Ηνωμένων Πολιτειών.[9]
Η απόδοση των σπόρων, ποικίλλει ανάλογα με τις ποικιλίες, τον τρόπο καλλιέργειας και τις συνθήκες καλλιέργειας ανά γεωγραφική περιοχή. Για παράδειγμα, σε εμπορικούς αγρούς στην Αργεντινή και την Κολομβία, η απόδοση διαφέρει και κυμαίνεται από 450 έως 1.250 kg/ha.[10][11] Μια μικρής κλίμακας μελέτη σε τρεις ποικιλίες που καλλιεργήθηκαν στις εσωτερικές κοιλάδες των Άνδεων του Ισημερινού, παρήγαγαν αποδόσεις έως και 2.300 kg/ha, υποδεικνύοντας ότι το ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης και η ποικιλία, αλληλεπίδρασαν στην παραγωγή τόσο υψηλών αποδόσεων.[12] Το γονότυπο έχει μεγαλύτερη επίδραση στην απόδοση από την περιεκτικότητα στην πρωτεΐνη, περιεκτικότητα σε έλαια, λιπαρά οξέα ή φαινολικές ενώσεις, ενώ η υψηλή θερμοκρασία μειώνει την περιεκτικότητα σε έλαιο και το βαθμό ακορεστότητας και αυξάνει την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.[12]
Τσία (σπόρος) | |
---|---|
(Διατροφική δήλωση ανά 100 γραμμάρια) | |
Ενέργεια | 436 kcal |
Νερό | 5,80 g. |
Μακροθρεπτικά Συστατικά | |
Λιπαρά | 30,74 g. |
Κορεσμένα | 3,330 g |
Μονοακόρεστα | 2,309 g |
Πολυακόρεστα | 23,665 g |
ω-3 | {{{ω-3}}} g |
ω-6 | {{{ω-6}}} g |
Υδατάνθρακες | 7,72 g. |
Σάκχαρα | {{{σάκχαρα}}} g |
Πρωτεΐνες | 16,54 g. |
Βιταμίνες | |
Βιταμίνη Α | 54 I.U. |
Βιταμίνη D | ~ I.U. |
Βιταμίνη Ε | 0,5 mg. |
Βιταμίνη Κ | ~ mg. |
Βιταμίνη Β1 | 0,62 mg. |
Βιταμίνη Β2 | 0,17 mg. |
Βιταμίνη Β3 | 8,83 mg. |
Bιταμίνη Β5 (παντοθενικό οξύ) | ~ mg. |
Bιταμίνη Β6 | ~ mg. |
Bιταμίνη Β7 (βιοτίνη) | ~ mg. |
Φυλλικό οξύ | 49 mg. |
Βιταμίνη Β12 (κυανοκοβαλαμίνη) | ~ mg. |
Βιταμίνη C | 1,6 mg. |
Ιχνοστοιχεία: Μέταλλα | |
Ασβέστιο | 18 mg. |
Σίδηρος | 7,72 mg. |
Μαγνήσιο | 335 mg. |
Κάλιο | 407 mg. |
Νάτριο | 16 mg. |
Ψευδάργυρος | 4,58 mg. |
Χαλκός | ~ mg. |
Μαγγάνιο | 2,723 mg. |
Φώσφορος | 860 mg. |
Άλλα | |
Καφεΐνη | ~ mg. |
Θεοβρωμίνη | ~ mg. |
Τέφρα | 4,80 g. |
*με το σύμβολο ~ δηλώνεται έλλειψη στοιχείων στην εγκυκλοπαίδεια | |
πηγή άντλησης πληροφοριών: Full Link to USDA Database entry |
Μια μερίδα σπόρων τσία (chia) των 100 γραμμαρίων είναι μια πλούσια πηγή των βιταμινών Β, θειαμίνης και νιασίνης (54% και 59%, αντίστοιχα, της Ημερήσιας Αξίας (ΗΑ (DV)) και μια καλή πηγή των βιταμινών Β, ριβοφλαβίνης και φυλλικού οξέος (14% και 12%, αντίστοιχα). Η ίδια ποσότητα των σπόρων τσία (chia) είναι επίσης μια πλούσια πηγή (48–130% DV) διαιτητικών μετάλλων ασβεστίου, σιδήρου, μαγνησίου, μαγγανίου, φωσφόρου και ψευδαργύρου (περισσότερο από 20% DV) (βλ. σχετ. πίνακα).
Οι σπόροι κία (chia) μπορούν να προστεθούν σε άλλα τρόφιμα ως γαρνιτούρα ή να τοποθετηθούν σε smoothies, δημητριακά πρωινού, μπάρες ενέργειας, μπάρες δημητριακών, γιαούρτια, tortillas και ψωμιά. Το 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τους σπόρους τσία (chia) ως νέο τρόφιμο, επιτρέποντας το τσία (chia) να είναι το 5% από τη συνολική ύλη των προϊόντων άρτου.[13]
Οι σπόροι κία (chia) (tokhm-e-sharbatī, που σημαίνει: «το αφέψημα του σπόρου») χρησιμοποιούνται στο Ιράν για την προετοιμασία ενός sharbat (κρύο αφέψημα). Επίσης, μπορούν να γίνουν σε μια σαν-γέλη ουσία ή καταναλώνονται ωμοί.[14][15][16][17]
Η γέλη από τους τριμμένους σπόρους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντικαταστήσει έως και το 25% της περιεκτικότητας των κέικ σε αυγό και λάδι, ενώ, παρέχει και άλλα θρεπτικά συστατικά.[18]
Οι αρχαίοι ελαιούχοι σπόροι τσία (chia), που χρησιμοποιούνταν από τους Μάγια και τους Αζτέκους ως τρόφιμο, είναι μια φυσική πηγή των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων (α-λινολενικό οξύ), διαλυτών και αδιάλυτων ινών, πρωτεϊνών και επιπλέον των άλλων σημαντικών θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμίνες, ανόργανα άλατα και φυσικά αντιοξειδωτικά.[2] Το κία (chia) μπορεί να θεωρηθεί ως «λειτουργική τροφή», διότι εκτός από το να συμβάλλει στην ανθρώπινη διατροφή, βοηθά μεταξύ άλλων, στην αύξηση του δείκτη κορεσμού, την πρόληψη των καρδιαγγειακών ασθενειών, των φλεγμονωδών διαταραχών, των διαταραχών του νευρικού συστήματος και του διαβήτη.[2] Σήμερα, οι σπόροι τσία (chia) μεταξύ άλλων, προσφέρουν ένα τεράστιο δυναμικό στις βιομηχανίες υγείας, τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα φαρμακευτικά προϊόντα και τα φαρμακευτικά προϊόντα διατροφής, λόγω των λειτουργικών συστατικών τους. Ωστόσο, η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα αυτού του φαρμακευτικού τροφίμου ή φυσικού προϊόντος, πρέπει να επικυρωθεί από την επιστημονική έρευνα.[2] In vivo και κλινικές μελέτες σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των σπόρων κία (chia), είναι ακόμη περιορισμένη.[2]
Στο Νοσοκομείο του Αγίου Μιχαήλ (St. Michael's Hospital) του Τορόντο, υπολόγισαν ότι 100 γραμμάρια σπόρων Salvia hispanica περιέχουν:[19]
Είχε μετρηθεί το αίμα σε 20 διαβητικούς για μια ποικιλία αλλαγών. Οι ερευνητές σημείωσαν:[19]
Ενώ η μελέτη δεν βρήκε αρνητικές συνέπειες σε οποιονδήποτε από τους 20 ασθενείς που εξετάστηκαν, προειδοποιεί ότι, λόγω της ικανότητάς των σπόρων κία (chia) της Salvia hispanica στην αραίωση του αίματος, εκείνοι που λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα και άλλα φάρμακα για την πίεση του αίματος, θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό τους, πριν από τη λήψη των σπόρων.[19]
Οι σπόροι κία (chia), έχουν εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά και το ασβέστιο τα καθιστά ιδιαίτερα θρεπτικά για την καθημερινή κατανάλωση. Εκτός από αυτό, οι σπόροι τσία (chia) περιέχουν επίσης πρωτεΐνες, μαζί με διαφορετικές βιταμίνες και μέταλλα. Όλα αυτά τα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στους σπόρους κία (chia), αξίζει να καταναλώνονται από άτομα όλων των ηλικιακών ομάδων, κυρίως, αυτών που πάσχουν από διατροφικές ελλείψεις. Εκτός από το να είναι θρεπτικοί, οι σπόροι κία (chia) συνδέονται με πολλά άλλα οφέλη για την υγεία.[8]
Η καθημερινή κατανάλωση δύο κουταλιών (της σούπας) των σπόρων τσία (chia), σε οποιαδήποτε μορφή, βοηθά στη διατήρηση της υγείας και της φυσικής κατάστασης. Όμως, πριν συμπεριληφθούν οι σπόροι τσία (chia) στη διατροφή κάποιου, καλό είναι να συμβουλεύεται τον γιατρό του, καθώς λίγα άτομα έχουν συναντήσει διάφορες παρενέργειες των σπόρων κία (chia), όπως, γαστρεντερικά προβλήματα, αλλεργίες[Σημ. 6] και διαταραχές της αρτηριακής πίεσης. Έγκυες και θηλάζουσες μητέρες, άτομα υπό φαρμακευτική αγωγή, ασθενείς με αδιαθεσία κλπ., θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους α π α ρ α ι τ ή τ ω ς, πριν τους καταστήσουν ως μέρος της καθημερινής τους διατροφής. Αλλά αν οι σπόροι τσία (chia) ταιριάζουν το σύστημα κάποιου, τότε, μπορούν να προστεθούν στις συνταγές του, είτε πρόκειται για χυμό φρούτων, σάντουιτς ή πράσινη σαλάτα και είναι βέβαιο ότι θα του παρέχουν καλή υγεία και ζωτικότητα, βελτιώνοντας το ανοσοποιητικό του σύστημα.[8]
Οι οργανικοί σπόροι τσία (chia) είναι συνήθως θαυμάσιες αποθήκες αντιοξειδωτικών, πρωτεϊνών, ινών και των διαφόρων φλαβονοειδών. Τους έχει δοθεί η αναγνώριση της ύπαρξής τους ως τροφίμου από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration - FDA) των ΗΠΑ και τους έχει, επίσης, δοθεί οριστικά η σφραγίδα ότι δεν έχει καθόλου δηλητηριώδεις τάσεις. Ακόμη και η American Heart Association (ΑΗΑ), έχει αναγορεύσει ότι οι ασθενείς με στεφανιαία, θα πρέπει να καταναλώνουν καθημερινά, τους σπόρους κία (chia), όπως υπαγορεύει το δημόσιο συμφέρον, υποστηριζόμενοι από μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Αλλά παρ 'όλα αυτά, το γεγονός παραμένει ότι δεν έχουν διεξαχθεί αρκετές μελέτες, σχετικά με αυτούς τους μικροσκοπικούς, ωοειδείς με στίγματα σπόρους και ως εκ τούτου, τόσο τα οφέλη όσο και οι παρενέργειες αυτών των σπόρων, δεν έχουν γίνει ακόμη πλήρως γνωστοί.[8]
Προγενέστερες παρατηρήσεις και η περιορισμένη μελέτη των σπόρων τσία (chia), επέτρεψαν σε ορισμένους εμπειρογνώμονες να σημειώσουν κάποιες ανεπιθύμητες παρενέργειες.[8]
Αν και η προκαταρκτική έρευνα δείχνει πιθανά οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση των σπόρων τσία (chia), αυτή η εργασία παραμένει κατακερματισμένη και ασαφής.[20] Σε μια συστηματική ανασκόπηση του 2015, στις περισσότερες από τις μελέτες, δεν προκύπτει στατιστικά, σημαντική επίδραση στην κατανάλωση των σπόρων κία (chia) από τους ανθρώπους, σε παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου.[21]
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η κατανάλωση των σπόρων τσία (chia) έχει αρνητικές επιπτώσεις ή ότι αλληλεπιδρά με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα.[20]
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 στις Ηνωμένες Πολιτείες, το πρώτο μεγάλο κύμα στις πωλήσεις των σπόρων τσία (chia) ήταν συνυφασμένο με τα κατοικίδιο τσία (chia pets).[Σημ. 7] Αυτά τα «κατοικίδια ζώα» έρχονται με τη μορφή αργιλώδους σχήματος και χρησιμεύουν ως βάση για μια κολλώδη πάστα από σπόρους τσία (chia)· εν συνεχεία, τα στοιχεία ποτίζονται και οι σπόροι φυτρώνουν σε μια μορφή η οποία υποδηλώνει μια γούνα που καλύπτει το ειδώλιο. Σε ένα χρόνο πωλούνται στις ΗΠΑ 500.000 περίπου κατοικίδια ζώα κία (chia pets), ως καινοτομίες ή οικιακά φυτά.[22]
Μελέτες έχουν δείξει ότι η προσθήκη σπόρων τσία (chia) στην ζωοτροφή των κοτόπουλων μπορεί να βελτιώσει την θρεπτική αξία των προϊόντων του κοτόπουλου με την αύξηση της περιεκτικότητας σε ωμέγα-3 και μειώνοντας την περιεκτικότητα σε χοληστερόλη του κρέατος και των αυγών.[23] Σήμερα, οι σπόροι κία (chia) καλλιεργούνται για τις πολύτιμες ιδιότητές τους ως συνδετικό υλικό σε βιομηχανικές ενώσεις, όπως βερνίκια, χρώματα και καλλυντικά.[19]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.