Στανίσουαφ Αύγουστος Πονιατόφσκι
βασιλιάς της Πολωνίας & μεγάλος δούκας της Λιθουανίας / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Στανίσουαφ Β΄ Αύγουστος (γεννημένος Στανίσουαφ Αντόνι Πονιατόφσκι, πολωνικά: Stanisław Antoni Poniatowski, 17 Ιανουαρίου 1732 - 12 Φεβρουαρίου 1798), γνωστός επίσης με τον βασιλικό λατινικό όνομα Στανισλάους Β΄ Αουγκούστους (λατινικά: Stanislaus II Augustus) ή Στανίσλαος Β΄ Αύγουστος, ήταν Βασιλιάς της Πολωνίας και Μεγάλος Δούκας της Λιθουανίας από το 1764 έως το 1795 και ο τελευταίος μονάρχης της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας.
Ο Πονιατόφσκι γεννήθηκε σε πλούσια αριστοκρατική οικογένεια της Πολωνίας και έφτασε ως διπλωμάτης στη Ρωσική Αυτοκρατορική Αυλή στην Αγία Πετρούπολη το 1755 σε ηλικία 22 ετών[11] και ενεπλάκη ρομαντικά με τη μελλοντική Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄. Με τη συνεργασία της, εξελέγη βασιλιάς της Πολωνίας από την Πολωνική Δίαιτα τον Σεπτέμβριο του 1764,[12][13][14] μετά το θάνατο του Αυγούστου Γ΄. Αντίθετα με τις προσδοκίες, ο Πονιατόφσκι προσπάθησε να μεταρρυθμίσει και να ενισχύσει τη μεγάλη αλλά προβληματική Κοινοπολιτεία. Οι προσπάθειές του συνάντησαν εξωτερική αντιπολίτευση από τη γειτονική Πρωσία, τη Ρωσία και την Αυστριακή Αυτοκρατορία, όλες δεσμευμένες να διατηρήσουν την Κοινοπολιτεία αδύναμη. Από το εσωτερικό αντιτάχθηκε από συντηρητικά συμφέροντα, τα οποία θεωρούσαν τις μεταρρυθμίσεις ως απειλή για τις παραδοσιακές τους ελευθερίες και προνόμια που είχαν χορηγηθεί αιώνες νωρίτερα.
Η καθοριστική κρίση της πρώιμης βασιλείας του ήταν ο Πόλεμος της Συνομοσπονδίας του Μπαρ (1768-1772) που οδήγησε στον πρώτο διαμελισμό της Πολωνίας (1772). Το τελευταίο μέρος της βασιλείας του είδε τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν από το Μείζων Σέιμ (1788-1792) και το Σύνταγμα της 3ης Μαΐου 1791. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις ανατράπηκαν από τη Συνομοσπονδία της Ταργκοβίτσα του 1792 και από τον Πόλεμο Πολωνίας-Ρωσίας του 1792, οδηγώντας απευθείας στο δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας (1793), στην Εξέγερση του Κοστσιούσκο (1794) και στον τελικό και τρίτο διαμελισμό της Πολωνίας (1795), σηματοδοτώντας το τέλος της Κοινοπολιτείας. Στερημένος από κάθε ουσιαστική δύναμη, ο Πονιατόφσκι παραιτήθηκε το Νοέμβριο του 1795 και πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως αιχμάλωτος στο Μαρμάρινο Παλάτι της Αγίας Πετρούπολης.
Ο Πονιατόφσκι θεωρείται ένας αμφιλεγόμενος χαρακτήρας στην ιστορία της Πολωνίας και επικρίνεται κυρίως για την αποτυχία του να αντισταθεί αποφασιστικά και να αποτρέψει τους διαμελισμούς, οι οποίοι οδήγησαν στην καταστροφή του πολωνικού κράτους. Από την άλλη πλευρά, μνημονεύεται ως ένας μεγάλος προστάτης των τεχνών και των επιστημών που έθεσε τα θεμέλια για την Επιτροπή Εθνικής Παιδείας, το πρώτο ίδρυμα του είδους του στον κόσμο, και χρηματοδότησε πολλά αρχιτεκτονικά αξιοθέατα.