Νομίσματα της Γανδάρα μετά τους Μαουρύα

Τα νομίσματα της Γανδάρα, μετά τη δυναστεία των Μαουρύα, αναφέρονται στην περίοδο κοπής νομισμάτων στην Γανδάρα, μετά την διάλυση της αυτοκρατορίας των Μαουρύα (321-185 π.Χ.). Όταν η κεντρική εξουσία των Μαουρύα εξαφανίστηκε, σχηματίστηκαν αρκετά μικρά ανεξάρτητα κρατίδια, τα οποία άρχισαν να κόβουν τα δικά τους νομίσματα, ορίζοντας μια περίοδο νομισμάτων μετά τους Μαουρύα, που τελειώνει με την άνοδο της αυτοκρατορίας των Γκούπτα τον 4ο αι. Αυτό το φαινόμενο ήταν ιδιαίτερα πρόωρο και σημαντικό στην περιοχή της Γανδάρα στη βορειοδυτική Ινδία, και ιδιαίτερα στην πόλη της Τάξιλα,^[2] στο σύγχρονο Πακιστάν.

Τοπικό νόμισμα από την Τάξιλα (220-185 π.Χ.). Αυτά τα πρώτα νομίσματα εμφανίζουν έναν λόφο από 3 αψίδες, ένα δέντρο μέσα σε κιγκλίδωμα, και ένα ναντιπάντα (ίχνος ποδιού ταύρου) επάνω από μία σβάστικα. Η πίσω όψη είναι κενή.^[1]

Τεχνολογία

Νομίσματα με σημάδια

Νομίσματα της πρώιμης Γανδάρας Τζαναπάντα: επάνω αργυρό σαταμάνα και κάτω δύο όψεις 1/8 σαταμάνα, περιοχή Τάξιλα-Γανδάρα, π. 600-300 π.Χ. Αυτό το νομίσμα κόπηκε υπό τη διοίκηση των Αχαιμενιδών στη Γανδάρα.^[3][4]

Οι πολιτικές αυτές αλλαγές συνοδεύονταν από τεχνολογικές αλλαγές στους τρόπους παραγωγής νομισμάτων. Πριν από την κατάρρευση της αυτοκρατορίας των Μαουρύα, ο κύριος τύπος νομισμάτων ήταν τα νομίσματα με σημάδια: μετά την κατασκευή ενός φύλλου από άργυρο ή κράμα με άργυρο, τα νομίσματα κόβονταν στο σωστό βάρος, και στη συνέχεια σημαδεύονταν με μικρές μήτρες. Συνήθως από 5 έως 10 χτυπήματα μπορεί να σημαδευτεί ένα νόμισμα. ^[2]

Χυτά νομίσματα με χτυπήματα μήτρας

Οι τύποι αυτοί νομισμάτων αντικαταστάθηκαν κατά την πτώση της αυτοκρατορίας των Μαουρύα από χυτά, χτυπημένα με μήτρα, νομίσματα. ^[5] Κάθε μεμονωμένο νόμισμα χυνόταν πρώτα από ένα λιωμένο μέταλλο, συνήθως χαλκό ή άργυρο, σε μια κοιλότητα που σχηματίζεται από δύο καλούπια. Αυτά στη συνέχεια χτυπιόταν με μήτρα, όταν ήταν ακόμη ζεστά, πρώτα από τη μία πλευρά, και στη συνέχεια από τις δύο πλευρές σε μια μεταγενέστερη περίοδο. Οι συσκευές παραγωγής των νομισμάτων ήταν Ινδικές, αλλά πιστεύεται ότι αυτή η τεχνολογία νομισμάτων εισήχθη από τη Δύση, πιθανότατα από το γειτονικό Ελληνο-Βακτριανό βασίλειο.

Τύποι νομισμάτων

Νομίσματα από μία μήτρα

Τα πιο αρχαία από τα χυτά νομίσματα είναι εκείνα που ήταν χτυπημένα με μήτρα μόνο από την μία πλευρά, ενώ η άλλη πλευρά παρέμενε κενή.^[2] Φαίνεται ότι ξεκινούν από το 220 π.Χ., δηλαδή ήδη στις τελευταίες δεκαετίες της αυτοκρατορίας των Μαουρύα. ^[6] Μερικά από αυτά τα νομίσματα δημιουργήθηκαν πριν από τις Ινδο-Ελληνικές εισβολές (ημερομηνία περίπου 185 π.Χ., αρχή της εποχής Γιαβάνα), ενώ τα περισσότερα άλλα δημιουργήθηκαν αργότερα. Αυτά τα νομίσματα ενσωματώνουν μια σειρά από σύμβολα, με τρόπο που θυμίζει πολύ τα προηγούμενα νομίσματα με σημάδια, εκτός από το γεγονός ότι αυτή τη φορά η τεχνολογία που χρησιμοποιείτο ήταν χτύπημα από μία μήτρα.^[7]

Νομίσματα από δύο μήτρες, πριν από τις Ινδο-Ελληνικές εισβολές (220-185 π.Χ.)

• 
  Τοπικό νόμισμα της Τάξιλα από μία μήτρα. Στήλη, λόφος από αψίδες.
• 
  Τοπικό νόμισμα της Τάξιλα από μία μήτρα. Λόφος, σωρός από πέτρες, ποτάμι κάτω, σβάστικα επάνω (220-185 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα από μία μήτρα. Σωρός από πέτρες, λόφος, ποτάμι κάτω και πουλιά πιο κάτω (220-185 π.Χ.).
• 
  Τοπικό νόμισμα της Τάξιλα από μία μήτρα (220-185 π.Χ.). ^[1]

Νομίσματα από μία μήτρα μετά τις Ινδο-Ελληνικές εισβολές (185 π.Χ.)

Το έτος 185 π.Χ. είναι η προσεγγιστική ημερομηνία, κατά την οποία οι Έλληνο-Βακτριανοί εισέβαλαν στην Ινδία. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί μια εξέλιξη στον σχεδιασμό των χυτών νομισμάτων με μία μήτρα, καθώς εισήχθησαν θεότητες και ρεαλιστικά ζώα.^[7] Την ίδια στιγμή εξελίχθηκε και η τεχνολογία κοπής νομισμάτων, καθώς άρχισαν να εμφανίζονται νομίσματα διπλής μήτρας (χαραγμένα και στις δύο πλευρές, εμπρός και πίσω). ^[7] Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν δείξει ότι αυτά τα νομίσματα, καθώς και τα νέα νομίσματα διπλής μήτρας, ήταν σύγχρονα με αυτά των Ινδο-Ελλήνων.^[7] Σύμφωνα με τον Όσμουντ Μποπεαράτσι αυτά τα νομίσματα, και ιδιαίτερα εκείνα που απεικονίζουν την θεά Λάκσμι, πιθανότατα κατασκευάστηκαν από τον Δημήτριο Α΄ της Βακτρίας μετά την εισβολή του στη Γανδάρα.

• 
  Νόμισμα της Τάξιλα με λόφο και δέντρο μέσα σε κιγκλίδωμα (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα από μία μήτρα: σωρός από πέτρες, Λάκσμι, λόφος από αψίδες (185-160 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα από μία μήτρα: λόφος από τόξα, ταύρος (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: λόφος από αψίδες, δένδρο μέσα σε κιγκλίδωμα, σβάστικα με ναντιπάντα επάνω (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: λόφος από αψίδες, σταυρός.
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: σωρός από πέτρες, Λάκσμι, λόφος από τόξα.

Νομίσματα από δύο μήτρες (185 π.Χ. και μετά)

Σόμβολο τριράτνα σε ένα νόμισμα της Τάξιλα, 185-168 π.Χ. (λεπτομέρεια).

Σταδιακά, μετά το 185 π.Χ. και την ελληνική εισβολή, τα νομίσματα ήταν χυτευμένα και στις δύο πλευρές.^[2] Αυτά τα νομίσματα είναι γενικά ανώνυμα, και μπορούν να φέρουν επιγραφές σε γραφή μπράχμι ή χαρόστι. Τα νομίσματα αυτά έχουν αρκετά συγκεκριμένους τύπους, ανάλογα κυρίως με την περιοχή όπου χτυπήθηκαν. Τα νομίσματα με παράσταση λιονταριών είναι γνωστά κυρίως από τα Τάξιλα, ενώ τα νομίσματα που έχουν άλλα σύμβολα όπως η σβάστικα ή το δένδρο Μπόντι αποδίδονται στην περιοχή της Γανδάρα.^[2] Τα νομίσματα αυτά χυτεύτηκαν κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Ινδο-Ελλήνων βασιλέων Πανταλέοντα και Αγαθοκλή στην περιοχή της Γανδάρα, και είναι γενικά σύγχρονα με εκείνα των Ινδρο-Ελλήνων ηγεμόνων.^[8][7]

Συμβολικά σχέδια

• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: τροχός, τριράτνα, και άλλα βουδιστικά σύμβολα. (185-160 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: λόφος από αψίδες, σταυρός / τριράτνα, σβάστικα (π. 180 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα (π. 180 π.Χ.): λόφος από αψίδες, σταυρός / τριράτνα, σβάστικα .
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: λόφος από αψίδες / φυτό με φλογοειδή ανθέμια και επιγραφή "το χρυσό ερημητήριο" σε γραφή χαρόστι (185-168 π.Χ.). ^[9]
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: λόφος από αψίδες, κάτω σταυρός / ανθέμιο (180-160 π.Χ.).

Σχέδια με ζώα

Η Ινδο-Ελληνική επιρροή στην απεικόνιση του ζώου, ειδικά όσον αφορά τα άλογα και τα λιοντάρια των νομισμάτων της Γανδάρα, λέγεται ότι είναι "ευδιάκριτα ελληνικά στο στυλ".^[10][11] Το άλογο εμφανίζεται με επάνω του το άστρο του ήλιου. Αυτό το σχέδιο μπορεί να βρεθεί σε ελληνικά νομίσματα, όπως σε αυτό του Οφέλλα -πρώην αξιωματούχου του Αλεξάνδρου- όταν ήταν κυβερνήτης στην Κυρήνη της Βόρειας Αφρικής.

• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: ελέφαντας / λόφος από αψίδες (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάφιλα: ελέφας / άλογο με ήλιο πιο επάνω (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα από δύο μήτρες: ελέφας / λέων (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: ελέφας και λέων (185-168 π.Χ.)
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: ίππος / ελέφας που κοιτά μπροστά (185-160 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τ¨αξιλα: ελέφας / ίππος με ήλιο επάνω του (185-168 π.Χ.)
• 
  Νόμισμα του Πουσκαλαβάτι: ελέφας / ίππος με ήλιο (185-168 π.Χ.)
• 
  Χρυσό νόμισμα της Τάξιλα: ταύρος (185-170 π.Χ.).

Ανθρωπομορφικά σχέδια ή κείμενα

• 
  Δαίμων, λόφος με αψίδες επάνω του / φυτό με ανθέμια. (185-160 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: δαίμων / φυτό. (185-168 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα της Τάξιλα: Negamā σε γραφή μπράχμι / Dojaka σε γραφή μπράχμι (185-168 π.Χ.)

Αργότερα, οι εικόνες των ελεφάντων ή των χούφων είναι γνωστές από την Αϊόθια, την Καουσάμπι, το Παντζαλά και τη Ματούρα. Τα νομίσματα της Αγιόδεια έχουν γενικά έναν καμπυλοφόρο ταύρο στην πλάτη, ενώ τα νομίσματα του Καουσάμπι εμφανίζουν ένα δέντρο με φράχτη.^[2]

Ινδική κέρμα-παράδειγμα των Ελλήνων (185 π.Χ. και μετά)

Τα πρώτα Ινδικά νομίσματα του Απολλόδοτου Α΄ χρησιμοποίησαν Ινδικά σύμβολα. Εμπρός όψη: ελέφας, το βουδιστικό chaitya (λόφος από τόξα), ήλιος, άστρο, σύμβολο με έξι βραχίονες, κάτω ένα ποτάμι / ταύρος, ναντιπάντα μπροστά του, έμβλημα νομισματοκοπείου επάνω αριστερά. Αυτά τα σύμβολα εξαφανίστηκαν σύντομα, και έμειναν μόνο ο ελέφαντας και ο ταύρος.

Οι Ινδο-Ελληνες, μετά την εισβολή τους στην Ινδική υποήπειροή γύρω στο 185 π.Χ., με τη σειρά τους άρχισαν να χυτεύουν τα δικά τους νομίσματα με το Ινδικό πρότυπο (Ινδικό βάρος, τετράγωνο σχήμα και σπάνια στρογγυλό σχήμα) με δίγλωσση επιγραφή, από τη βασιλεία του Αγκαθοκλή (190-180 π.Χ.).

Συμβολισμοί

Εκτός από τα δικά τους νομίσματα στο Αττικό πρότυπο βάρους, οι Έλληνες βασιλείς άρχισαν να κόβουν νομίσματα με επιγραφή σε δύο γλώσσες, Ελληνικά και Πράκριτ, στο ινδικό πρότυπο βάρους, συχνά περιλαμβάνοντας πολλά σύμβολα των μετα τους μαουρύα νομισμάτων της Γανδάρα, όπως το σύμβολο του λόφου από αψίδες και το δέντρο μέσα σε κιγκλίδωμα. Επίσης τη θεά Λάκσμι αρχικά, και μετέπειτα απεικονίσεις του ταύρου και του ελέφαντα.

Επιγραφές

Πολλά νομίσματα του βασιλιά Αγκαθοκλή αναγράφουν το όνομά του σε χαρόστι γραφή: "Ακαθουκρεγιάσα" στην εμπρός όψη. Στην πίσω όψη γράφουν "χιρανασάμε" (όπως σε ένα από τα νομίσματα της Τάξιλα παραπάνω), που σημαίνει "το χρυσό ερημητήριο", μια περιοχή της Τάξιλα (προτιμώμενη ερμηνεία), ή αν διαβαστεί "χιτατζασάμε" σημαίνει "που έχει καλή φήμη", μια μετάφραση του ονόματος του Αγαθοκλή (= αγαθόν κλέος) ^{[9] [12]}

• 
  Νόμισμα του Πανταλέοντα: λέων, επιγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΝΤΑΛΕΟΝΤΟΣ / χορεύτρια (η Λάκσμι;).
• 
  Νόμισμα του Αγκαθοκλή: λόφος από αψίδες, άστρο επάνω, επιγρ. σε γραφή χαρόστι "Ακαθουκρεγιάσα" ( Αγαθοκλής) / δένδρο μέσα σε κιγκλίδωμα, επιγρ. "Χιρανασάμε".^[9][12]
• 
  Νόμισμα του Αγκαθοκλή: λόφος από αψίδες (στούπα), αστέρι επάνω, επιγρ. σε χαρόστι "Ακαθουκρεγιάσα" (Αγκαθοκλής) / φυτικό ανθέμιο, επιγρ. "Χιρανασάμε" (185-168 π.Χ.). ^[9]
• 
  Ινδικό (Βακτριανό) νόμισμα του Αγαθοκλή: βουδιστικό λιοντάρι, επιγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ /Λάκσμι, επιγρ. .
• 
  Νόμισμα Αγαθοκλή:ινδουιστικοί θεοί:Βασουντέβα-Κρίσνα, επιγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ / Μπαλαράμα-Σαμκαρσάνα (βρέθηκε στο Άι-Χανούμ).
• 
  Νόμισμα του Δημήτριου Α΄. (Μητροπολικό Μουσείο Τέχνης)

Ολοκλήρωση

Χρυσό νόμισμα του Ηλιοκλή Β ́ (95-80 π.Χ.): κεφάλι με διάδημα, επιγρ.:ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΗΛΙΟΚΛΕΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ / ελέφας, επιγρ. η προηγούμενη, μεταφρασμένη σε γραφή Χαρόστι

Αργότερα, από το δεύτερο μισό της βασιλείας του Απολλόδοτου Α ́ (βασ. 180-160 π.Χ.), οι επιγραφές τυποποιήθηκαν, με απλά το όνομα και το χαρακτηριστικό του βασιλιά στα Ελληνικά στην εμπρός όψη, και στην άλλη όψη το ίδιο στα Πράκριτ με γραφή χαρόστι. Η χρήση των Ινδικών συμβόλων ήταν πολύ περιορισμένη, γενικά μόνο η εικόνα του ελέφαντα και του ζεμπού ταύρου. Υπάρχουν δύο σημαντικές εξαιρέσεις όμως: ο Μένανδρος Α΄ και ο Μένανδρος Β΄ χρησιμοποίησαν τον Ινδικό Τροχό του Νόμου (Νταρματσάκρα) σε μερικά από τα νομίσματά τους, υποδηλώντας μια σύνδεση με τον Βουδισμό, η οποία περιγράφεται επίσης στις λογοτεχνικές πηγές.

Ωστόσο, η χρήση των δύο γλωσσών θα διαρκέσει, αρχικά συνυπάρχοντας με το Αττικό πρότυπο νομισμάτων, και αργότερα θα γίνει αποκλειστική. Οι τελευταίοι Ινδο-Έλληνες βασιλείς έφτασαν ακόμη και στο σημείο να εκδώσουν κάποια νομίσματα μόνο στα Πράκριτ. Η περίοδος της Ινδο-Ελληνικής νομισματοκοπίας στη βορειοδυτική Ινδία διήρκεσε μέχρι την αρχή της εποχής μας.^[2]

• 
  Νόμισμα του Απολλοδότου Α ́: ελέφας, πειγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΠΟΛΛΟΔΟΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ / ταύρος (180-160 π.Χ.).
• 
  Νόμισμα του Μενάνδρου Α΄ (155-130 π.Χ.): κεφάλι ελέφα, επιγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ / κορύνη.
• 
  Αργυρή δραχμή του Μενάνδρου Β ́: κεφάλι με χέρι που κρατά δόρυ, επιγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ / Ζεύς κρατά Νίκη, Τροχός του Νόμου αριστερά, μονόγραμμα δεξιά (95-80 π.Χ.)^[13]

Η Ινδο-Ελληνική νομισματοκοπία στη Γανδάρα θα συνέχιζε για σχεδόν δύο αιώνες, μέχρι που τη διαδέχθηκε η κοπή νομισμάτων των Ινδο-Σκυθών, των Ινδο-Πάρθων και των Γιουετσί (μετέπειτα Κοσσάν).

Δείτε επίσης

• Νομίσματα της Νότιας Ασίας

Παραπομπές

1. «CNG Coins coin notice». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2016."CNG Coins coin notice". Archived from the original on 2016-12-20. Retrieved 2016-12-12.
2. The Coins Of India, by Brown, C.J. p.13-20
3. Errington, Elizabeth· Trust, Ancient India and Iran (1992). The Crossroads of Asia: transformation in image and symbol in the art of ancient Afghanistan and Pakistan (στα Αγγλικά). Ancient India and Iran Trust. σελίδες 57–59. ISBN 9780951839911. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2023.
4. «CNG Coins». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2023.
5. Recent Perspectives of Early Indian History Book Review Trust, New Delhi, Popular Prakashan, 1995, p.151
6. CNG Coins notice
7. Ancient Indian Coinage, Rekha Jain, D.K.Printworld Ltd, p.114
8. «CNG notice». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2016.
9. Taxila, Amanda Gosh, p.835, Nos. 46-48
10. "The portrayal of horses and lions on these Gandharan coins is distinctly Greek in style." Indo-Greek and Indo-Scythian coinage - Michael Mitchiner - 1975, Volume 1 - Page 310
11. Taxila, John Marshall, Cambridge University Press, p.856
12. Monnaies Gréco-Bactriennes et Indo-Grecques, Bopearachchi, p.176
13. Bopearachchi 4A and note 4; Bopearachchi & Rahman -; SNG ANS