From Wikipedia, the free encyclopedia
Τα μονοτερπένια είναι μια χημική κατηγορία των τερπενίων, που αποτελούνται από δύο μονάδες ισοπρενίου και έχουν μοριακό τύπο C10H16. Ανήκουν στους δευτερογενείς μεταβολίτες που παράγονται από οργανισμούς (λ.χ. φυτά, μύκητες) και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο.
Τα μονοτερπένια μπορεί να είναι γραμμικά (άκυκλα) ή να περιέχουν δακτυλίους, μονοκυκλικούς ή δικυκλικούς. Τα τροποποιημένα τερπένια, όπως αυτά που περιέχουν λειτουργικότητα οξυγόνου ή λείπουν μια ομάδα μεθυλίου, ονομάζονται μονοτερπενοειδή . Τα μονοτερπένια και τα μονοτερπενοειδή είναι διαφορετικά. Οι ενώσεις αυτές σχετίζονται με την αγορά των φαρμακευτικών, καλλυντικών, και γεωργικών προϊόντων, όπως και των τροφίμων.[1]
Τα δικυκλικά μονοτερπένια περιλαμβάνουν το καρένιο, το σαβινένιο, το καμφένιο και το θουγένιο. Η καμφορά, η βορνεόλη, η ευκαλυπτόλη και η ασκαριδόλη τυπικά είναι παραδείγματα δικυκλικών μονοτερπενοειδών που περιέχουν λειτουργικές ομάδες κετόνης, αλκοόλης, αιθέρα και υπεροξειδίων, αντίστοιχα.[2][3]
Τα μονοτερπένια βρίσκονται σε διάφορα μέρη των ανώτερων φυτών, όπως φλοιό, εγκάρδιο ξύλο, σε κωνοφόρα ξύλα, σε λαχανικά, φρούτα και βότανα.[4]
Τα αιθέρια έλαια είναι πολύ πλούσια σε μονοτερπένια. Αρκετά μονοτερπένια που παράγονται από δέντρα, όπως η λιναλοόλη, η ινοκιτιόλη και το οκιμένιο έχουν μυκητοκτόνο και αντιβακτηριδιακή δράση, ενώ δραστικά συμμετέχουν στην επούλωση των πληγών στα δένδρα.[5] Μερικές από αυτές τις ενώσεις παράγονται και για την προστασία των δέντρων από τις επιθέσεις εντόμων.
Τα μονοτερπένια εκλύονται στον αέρα μέσα στα δάση και δύνανται να σχηματίζουν αερολύματα, γνωστά και ως CCN. Τέτοια αερολύματα μπορούν να αυξήσουν τη φωτεινότητα των νεφών και να δροσίσουν το κλίμα.[6]
Πολλά μονοτερπένια έχουν μοναδική μυρωδιά και γεύση. Για παράδειγμα, το σαβινένιο συμβάλει στην πικάντικη γεύση του μαύρου πιπεριού, το 3-καρένιο προσδίδει στην κάνναβη μια γήινη γεύση και οσμή, η κιτράλη έχει μια ευχάριστη μυρωδιά σαν λεμόνι και συμβάλει στην χαρακτηριστική μυρωδιά των εσπεριδοειδών και η καρβακρόλη είναι υπεύθυνες για πικαντικές γεύσεις, αλμυρή γεύση και γεύση ρίγανης, αντίστοιχα.[7][8][9]
Τα μονοτερπένια θεωρούνται αλληλοχημικά.[10]
Τα περισσότερα από τα μονοτερπένια είναι πτητικές ενώσεις και μερικά από αυτά είναι γνωστά αρωματικά ππου βρίσκονται στα αιθέρια έλαια πολλών φυτών.[11] Για παράδειγμα, η καμφορά, η κιτράλη, η κιτρονελόλη, η γερανιόλη, η ευκαλυπτόλη, το οκιμένιο, το μυρσένιο, το λεμονένιο, η λιναλοόλη, η μενθόλη, το καμφένιο και τα πινένια χρησιμοποιούνται σε αρώματα και καλλυντικά προϊόντα. Το λεμονένιο χρησιμοποιείται σε προϊόντα καθαρισμού.[12][13]
Πολλά μονοτερπένια χρησιμοποιούνται ως αρωματικά και πρόσθετα τροφίμων, όπως ο οξικός βορνυλεστέρας, η κιτράλη, η ευκαλυπτόλη, η μενθόλη, η ινοκιτιόλη, το καμφένιο και το λεμονένιο.[14][15] Η μενθόλη, η ινοκιτιόλη και η θυμόλη χρησιμοποιούνται επίσης σε προϊόντα στοματικής υγιεινής. Η θυμόλη έχει επίσης αντισηπτικές και απολυμαντικές ιδιότητες. [16]
Τα πτητικά μονοτερπένια που παράγονται από τα φυτά μπορούν να προσελκύουν ή να απωθούν τα έντομα, επομένως μερικά από αυτά χρησιμοποιούνται σε εντομοαπωθητικά, όπως λ.χ. ευκαλυπτόλη, λεμονένιο, μενθόλη και θυμόλη.[17]
Η καμφορά και η ευκαλυπτόλη είναι μονοτερπένια που έχουν φαρμακευτική χρήση.[18][19]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
