From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Κλεοπάτρα Θεά (164 π.Χ. - 121 π.Χ.) ήταν ηγεμόνας της ελληνιστικής αυτοκρατορίας των Σελευκιδών.
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Κλεοπάτρα Θεά | |
|---|---|
 | |
| Περίοδος | 125 π.Χ. - 121 π.Χ. |
| Προκάτοχος | Δημήτριος Β΄ Νικάτωρ |
| Διάδοχος | Αντίοχος Η΄ Γρυπός |
| Γέννηση | 164 π.Χ. |
| Θάνατος | 121 π.Χ. (43 ετών) |
| Σύζυγος | Αλέξανδρος Α΄ Βάλας Δημήτριος Β΄ Νικάτωρ Αντίοχος Ζ΄ Σιδήτης |
| Επίγονοι | Αντίοχος Θ΄ Κυζικηνός Αντίοχος Στ΄ Διόνυσος Σέλευκος Ε΄ Φιλομήτωρ Αντίοχος Η΄ Γρυπός |
| Πατέρας | Πτολεμαίος ΣΤ΄ Φιλομήτωρ |
| Μητέρα | Κλεοπάτρα Β΄ της Αιγύπτου |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ήταν πριγκίπισσα της πτολεμαϊκής Αιγύπτου, κόρη του φαραώ Πτολεμαίου Στ' Φιλομήτορος και της αδερφής και συζύγου του, Κλεοπάτρας Β'. Μετέπειτα υπήρξε για μια μακρά περίοδο βασίλισσα της Συρίας στο πλάι τριών Σελευκιδών βασιλέων, του Αλεξάνδρου Βάλα, του Δημητρίου Β' του Νικάτορος και του Αντίοχου Ζ' του Σιδήτη. Βασίλεψε σε μια περίοδο ιδιαίτερα ταραγμένη για την ανατολή, καθώς το ελληνιστικό βασίλειο των Σελευκιδών όδευε προς τη δύση του και βασανιζόταν από πολιτικές και στρατιωτικές αναταραχές.
Η παιδική της ηλικία χαρακτηρίστηκε πολιτικά από τη διαμάχη ανάμεσα στον πατέρα της Πτολεμαίο Στ' Φιλομήτορα με τον αδερφό του Πτολεμαίο Η' Φύσκονα για το θρόνο της Αιγύπτου, υπό την άγρυπνη παρακολούθηση της Ρώμης που επιθυμούσε να αυξήσει την επιρροή της στη Μεσογείου. Τελικά οι δύο άντρες συγκρούστηκαν στην Κύπρο, όπου ο δεύτερος, προδομένος από τους συμμάχους του, ηττήθηκε στη Λάπηθο και αναγκάστηκε να παραδοθεί. Ο Φιλομήτωρ όμως, όχι μόνο άφησε ελεύθερο τον αδερφό του, μα έκανε νέα συνθήκη μαζί του, σύμφωνα με την οποία μπορούσε να γυρίσει ειρηνικά στο βασίλειο του, στην Κυρηναϊκή. Τον αρραβώνιασε επίσης με τη νεαρή Κλεοπάτρα Θεά, γάμος που τελικά δεν έγινε για κάποιο λόγο.
Τα επόμενα χρόνια, ο βασιλιάς των Σελευκιδών, Δημήτριος Α' Σωτήρ, άντρας με σθεναρή αποφασιστικότητα, ήρθε σε ρήξη με τους Ρωμαίους. Η αυξανόμενη δύναμή του ανησύχησε και τους γειτονικούς βασιλείς. Τον εξάδερφό του, Πτολεμαίο, τον έκανε εχθρό με τα σχέδιά του να κατακτήσει την Κύπρο. Ο βασιλιάς της Περγάμου έφερε τότε στο προσκήνιο ένα νέο διεκδικητή του θρόνου της Συρίας, έναν όμορφο νέο άντρα, του οποίου η πραγματική καταγωγή είναι αμφίβολη, αλλά ο ίδιος υποστήριζε πως ήταν γιος του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς. Όταν ο νεαρός αυτός είχε ήδη πάει στη Ρώμη και κερδίσει την εύνοιά της, επέστρεψε στην Ανατολή, για να κατακτήσει τη Συρία. Με τη βοήθεια της Ρώμης, Αιγύπτου και Περγάμου, ο Δημήτριος εξέπεσε και τη θέση του πήρε ο διεκδικητής του θρόνου το 150 π.Χ. Αποκαλούσε τον εαυτό του Αλέξανδρο, αλλά οι Σύροι του έδωσαν το παρατσούκλι Βάλας.
Ο Πτολεμαίος του έδωσε για σύζυγο την κόρη του Κλεοπάτρα Θεά με κάποια επιφύλαξη. Πιστεύεται πως είχε αρχικά στο μυαλό του να ξαναπάρει την Κοίλη Συρία, αλλά η πρόταση του Αλεξάνδρου για γαμήλια ένωση των δύο οίκων τον έκανε να το σκεφτεί διαφορετικά. Σε δύο χρόνια όμως φάνηκε πως ο Αλέξανδρος δεν ήταν ο ηγέτης που θα επιθυμούσαν οι σύμμαχοί του. Ένας καλύτερος διεκδικητής του θρόνου έκανε την εμφάνισή του στην Κιλικία, ο μικρός Δημήτριος, γιος του Δημητρίου Α'. Βλέποντας την απειλή για εισβολή της Συρίας από το Βορρά, ο Πτολεμαίος Στ' με ισχυρή δύναμη πέρασε τα σύνορα φτάνοντας μέχρι την Πτολεμαΐδα το 148 π.Χ. Εκεί γλίτωσε από μια απόπειρα δολοφονίας την οποία απέδωσε στον Αλέξανδρο Βάλα και τον θεώρησε από κει κι έπειτα εχθρό. Ανακτώντας την κόρη του, την Κλεοπάτρα Θεά, βασίλισσα της Συρίας, άγνωστο πως, τη μεταβίβασε στο νεαρό Δημήτριο.
Η Αντιόχεια έδιωξε τον Αλέξανδρο, που διέφυγε στην Κιλικία και ο Πτολεμαίος Φιλομήτωρ μπήκε στην μεγάλη πόλη, την οποία ο πρόγονός του Πτολεμαίος Γ' Ευεργέτης είχε κατακτήσει ακριβώς έναν αιώνα πριν. Ο λαός της πόλης, που δεν ήθελε ούτε τον Αλέξανδρο ούτε το Δημήτριο για ηγεμόνα, τον παρακάλεσε να φορέσει το στέμμα της Συρίας μαζί με αυτό της Αιγύπτου. Ωστόσο, με τη σκιά της Ρώμης πάνω από τον κόσμο, ο Φιλομήτωρ υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός για να αποδεχτεί την πρόταση. Έπεισε το λαό να δεχτεί το νεαρό Δημήτριο στο θρόνο των προγόνων του, με ανταμοιβή φυσικά να επιστρέψει η Κοίλη Συρία στα χέρια των Πτολεμαίων. Το 145 π.Χ. νίκησε οριστικά τον Αλέξανδρο Βάλα, ο οποίος θανατώθηκε στα χέρια Ναββαταίων Αράβων.
Ο ίδιος ο Πτολεμαίος πέθανε μετά από σοβαρό τραυματισμό και λίγο μετά τα αιγυπτιακά στρατεύματά αποχώρησαν από τη Συρία. Έτσι ο Δημήτριος παρέμεινε μόνος ηγεμόνας των Σελευκιδών. Φασαρίες, όμως, δεν άργησαν να ξεσπάσουν. Η παρουσία των μισθοφόρων στρατιωτών από την Κρήτη, οδήγησε τους κατοίκους της Αντιόχειας σε επανάσταση, και μόνο μετά από άγριες σφαγές επανήλθε η τάξη. Λίγο αργότερα, ο στρατηγός Διόδοτος κατέκτησε την πρωτεύουσα και επέβαλε τον προστατευόμενό του, Αντίοχο Στ' Διόνυσο, το γιο του Αλέξανδρου Βάλα από την Κλεοπάτρα που ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία, ως βασιλιά. Ο Δημήτριος απέτυχε να ανακτήσει την πόλη, ωστόσο διασώθηκε χάρις σε κάποιους στρατιώτες από την Ιουδαία και εγκαταστάθηκε στη Σελεύκεια. Αργότερα, το καλοκαίρι του 138 π.Χ. έπεσε στα χέρια των Πάρθων και από τότε ξεκίνησε η δεκαετής του αιχμαλωσία.
Η βαβυλωνιακή επαρχία των Σελευκιδών είχε ήδη περάσει στα χέρια της Παρθίας, αλλά στη Συρία η θέση της Δυναστείας ισχυροποιήθηκε υπό τον Αντίοχο Ζ' Σιδήτη, το νεότερο αδερφό του Δημητρίου, ο οποίος επίσης παντρεύτηκε την Κλεοπάτρα Θεά. Ο τελευταίος ανέτρεψε το Διόδοτο, ο οποίος και αυτοκτόνησε στην Απάμεια. Το ζαγάρι απέκτησε τα επόμενα χρόνια ένα γιο, τον Αντίοχο. Το 130 π.Χ. ο Αντίοχος Σιδήτης έχει στρατιωτικές επιτυχίες απέναντι στους Πάρθους, διώχνοντας τους από τη Βαβυλωνία και τη Μηδία. Ωστόσο τελικά γνώρισε την ήττα και έχασε τη ζωή του το καλοκαίρι του 129 π.Χ.
Ο Φραάτης Β', βασιλιάς των Πάρθων, είχε στο μεταξύ απελευθερώσει το Δημήτριο, ελπίζοντας πως τα δύο αδέρφια θα ξεκινούσαν εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο, ο Σιδήτης ηττήθηκε λίγο μετά και τα δύο αδέρφια δεν συναντήθηκαν ποτέ. Οι Πάρθοι καταδίωξαν το Δημήτριο, αλλά εκείνος κατάφερε να επιστρέψει με ασφάλεια στη Συρία επανακτώντας το θρόνο και τη βασίλισσά του. Το βασίλειό του όμως είχε περιοριστεί σημαντικά εδαφικά και πλέον περιελάμβανε μονάχα τη Συρία και την Κιλικία. Ωστόσο, όχι μόνο το βασίλειό του ήταν μια σκιά της προγενέστερης δόξας του, αλλά και οι σχέσεις του με την Κλεοπάτρα Θεά ήταν πλέον κάκιστες. Άλλωστε ο Δημήτριος στην εξορία είχε νυμφευθεί την αδερφή του Φράατη, Ροδογύνη, και είχε αποκτήσει μαζί της και άλλα παιδιά. Ο γιος της Κλεοπάτρας από τον Αντίοχο εστάλη στην Κύζικο για ασφάλεια, από όπου και προέρχεται το επώνυμο «ο Κυζικηνός».
Το 125 π.Χ. ο Δημήτριος ήρθε σε πόλεμο με τον Πτολεμαίο Η' Φύσκονα όταν αναμείχθηκε στον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην Αίγυπτο. Για να τον εκδικηθεί, ο Φύσκων υποστήριξε το σφετεριστή του θρόνου των Σελευκιδών, Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα. Ο Δημήτριος ηττήθηκε σε μια μάχη κοντά στη Δαμασκό και προσπάθησε να καταφύγει κοντά στη σύζυγό του στην Πτολεμαΐδα Ερμίου. Η Κλεοπάτρα όμως, αρνήθηκε να του ανοίξει τις πύλες της πόλης και έτσι έχασε τη ζωή του σε ένα πλοίο κοντά στην Τύρο.
Ο Σέλευκος, όντας ο μεγαλύτερος ηλικιακά γιος του κάπου μεταξύ 15 και 20 ετών, διεκδίκησε το στέμμα των Σελευκιδών. Ωστόσο αυτό ήταν ολέθριο λάθος καθώς δεν συμβουλεύτηκε πρώτα τη μητέρα του και ακλόνητη βασίλισσα της Συρίας εδώ και πάρα πολλά χρόνια (και βασιλείς), Κλεοπάτρα Θεά. Η τελευταία δεν τον συγχώρεσε και υποκινούμενη είτε από μίσος είτε από φόβο μήπως την εκδικηθεί για το θάνατο του πατέρα του, διέταξε τη δολοφονία του Σέλευκου το 125 π.Χ., ώστε να ανεβάσει στον θρόνο το δεύτερο γιο της με το Δημήτριο, τον Αντίοχο Η' Γρυπό.
Μετά τα γεγονότα αυτά η Κλεοπάτρα συμβασίλεψε στη Συρία με τον Αντίοχο, που έλαβε την επωνυμία «ο Γρυπός». Όπως λέγεται όμως, αποφάσισε να τον δηλητηριάσει βάζοντάς του κάτι ύποπτο στο κρασί. Εκείνος υποψιασμένος την υποχρέωσε να το πιει η ίδια και έτσι η Κλεοπάτρα άφησε την τελευταία της πνοή το 121 π.Χ.
Τα ιστορικά αυτά γεγονότα ενέπνευσαν τον Γάλλο δραματουργό Πιερ Κορνέιγ (1606 - 1684) να γράψει την τραγωδία με τίτλο Ροδογύνη.
| Έτος (π.Χ.) | Γεγονός | ||
|---|---|---|---|
| 164 π.Χ. | Γέννηση της Κλεοπάτρας Θεάς, κόρης του φαραώ της Αιγύπτου Πτολεμαίου Στ' Φιλομήτορα και της Κλεοπάτρας Β'. | ||
| 154 π.Χ. | Ο Πτολεμαίος Στ' έρχεται σε σύγκρουση με τον αδερφό του, Πτολεμαίο Φύσκονα, στην Κύπρο, τον νικά, αλλά δεν τον τιμωρεί. Υπογράφεται ειρήνη και του προσφέρει το χέρι της κόρης του, Κλεοπάτρας Θεάς (ο γάμος τελικά δεν έλαβε χώρα). | ||
| 150 π.Χ. | Ο Αλέξανδρος Α' Βάλας, εκθρονίζει το Δημήτριο Α' Σωτήρα. Την τοποθέτηση του Αλεξάνδρου στο θρόνο υποστηρίζει η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, η Αίγυπτος, η Πέργαμος, η Καππαδοκία και η Ιουδαία. | ||
| 150 π.Χ. | Ήττα του Δημητρίου Α' κοντά στην Αντιόχεια και άνοδος στο θρόνο από τον Αλέξανδρο. Νυμφεύεται την κόρη του συμμάχου του, φαραώ της Αιγύπτου, Πτολεμαίου Στ' Φιλομήτορος, την Κλεοπάτρα Θεά. | ||
| 147 π.Χ. | Έρχεται στον κόσμο ο γιος του Αλεξάνδρου από την Κλεοπάτρα, ο Αντίοχος. | ||
| Ο Πτολεμαίος Στ' Φιλομήτωρ περνά με ισχυρή δύναμη τα σύνορα, και έχοντας υποστεί απόπειρα δολοφονίας από τον παλαιό του σύμμαχο Αλέξανδρο, υποστηρίζει πλέον το νεαρό Δημήτριο Β' στις προσπάθειες ανάκτησης του θρόνου του πατέρα του, Δημητρίου Α'. Του προσφέρει το χέρι της κόρης του, Κλεοπάτρας Θεάς. | |||
| Ο Πτολεμαίος Στ' εισέρχεται νικητής στην Αντιόχεια. Αρνούμενος τη λαϊκή βούληση που τον ήθελε νέο ηγεμόνα των Σελευκιδών, από φόβο για την αντίδραση των Ρωμαίων, παραδίδει τη βασιλεία στο Δημήτριο. | |||
| 145 π.Χ. | Ο Αλέξανδρος Βάλας ηττάται και χάνει τη ζωή του. Ο Πτολεμαίος Στ' πεθαίνει από θανάσιμο τραυματισμό και τα στρατεύματά του αποσύρονται από τη Συρία. Μόνος κύριος του κράτους παραμένει ο Δημήτριος, σε μια ταραγμένη περίοδο. | ||
| Ο στρατηγός Διόδοτος επιβάλει τον προστατευόμενό του, Αντίοχο Στ' Διόνυσο, το γιο του Αλέξανδρου Βάλα και της Κλεοπάτρας Θεάς που ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία, ως βασιλιά. Ο Δημήτριος εγκαθίσταται στη Σελεύκεια. | |||
| 140 π.Χ. | Το καλοκαίρι ο Διόδοτος, θανατώνει το νεαρό του προστατευόμενο, τον Αντίοχο Στ', διεκδικώντας το θρόνο για τον εαυτό του, με την επωνυμία Διόδοτος Τρύφων. | ||
| 138 π.Χ. | Ο Δημήτριος Β' συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τους Πάρθους. Κατά τη διάρκεια της μακράς αιχμαλωσίας του νυμφεύεται τη Ροδογύνη, παντρεύει την κόρη του με το διάδοχο του θρόνου των Πάρθων, Φραάτη Β', και πραγματοποιεί δύο αποτυχημένες απόπειρες διαφυγής. | ||
| Ο Αντίοχο Ζ' Σιδήτη, νεότερος αδερφός του Δημητρίου, ανατρέπει το Διόδοτο, παντρεύεται την Κλεοπάτρα Θεά και ανεβαίνει στο θρόνο των Σελευκιδών. Στο επόμενο διάστημα πραγματοποιεί στρατιωτικές επιτυχίες ενάντια στους Πάρθους. | |||
| Ξεσπά εμφύλιος πόλεμος επί των πτολεμαϊκών εδαφών ανάμεσα στον Πτολεμαίο Η' Φύσκονα και την αδερφή του, την Κλεοπάτρα Β'. | |||
| Ο Φραάτης Β' απελευθερώνει το Δημήτριο, ελπίζοντας πως θα έρθει σε εμφύλιο πόλεμο με τον αδερφό του. Ωστόσο τα δύο αδέρφια δεν πρόλαβαν να συναντηθούν. | |||
| 129 π.Χ. | Ο Αντίοχος γνωρίζει την ήττα από τους Πάρθους και χάνει τη ζωή του. Ο Δημήτριος Β' ανακτά το θρόνο και τη σύζυγό του. Το βασίλειό του όμως έχει περιοριστεί σημαντικά εδαφικά και πλέον περιλαμβάνει μονάχα τη Συρία και την Κιλικία. | ||
| 128 π.Χ. | Η Βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Β', μητέρα της Κλεοπάτρας Θεάς, παρέδωσε ολόκληρο στρατό στο Δημήτριο ελπίζοντας να τον εμπλέξει στον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο, ανάμεσα σε εκείνη και τον αδερφό της και φαραώ Πτολεμαίο Η' Φύσκονα. Σαν αποτέλεσμα ο Πτολεμαίος υποστήριξε έναν νέο σφετεριστή του θρόνου της Συρίας, τον Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα. | ||
| 125 π.Χ. | Ο Δημήτριος ηττήθηκε σε μια μάχη και έχασε τη ζωή του. Τον διαδέχτηκε η σύζυγός του, Κλεοπάτρα Θεά, ως συμβασίλισσα των γιων τους. | ||
| Ο Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ, γιος της Κλεοπάτρας και του Δημητρίου, προσπαθεί να γίνει μοναδικός κύριος της Συρίας και δολοφονείται. Οι ιστορικές πηγές κατηγορούν την Κλεοπάτρα. | |||
| 121 π.Χ. | Η Κλεοπάτρα Θεά συμβασιλεύει για ένα διάστημα με τον άλλο της γιο, Αντίοχο Η' Γρυπό. Αφού προσπάθησε να τον δηλητηριάσει, εκείνος την υποχρεώνει να αυτοκτονήσει πίνοντας η ίδια το δηλητήριο. | ||
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
