Θορικός
δήμος της Αρχαίας Αθήνας - αρχαιολογικός τόπος From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Θορικός[1] (αρχαία ελληνικά: Θορικός, ο δήμος: Θορικού, Δήμος Θορικίων) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Ακαμαντίδας (περιοχή της αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).
Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη και τον αρχαίο δήμο της Ακαμαντίδας φυλής. Για τον παλαιότερο δήμο, δείτε: Δήμος Θορικίων.
 Ο αρχαιολογικός χώρος του Θορικού. | |
| Γενικά στοιχεία | |
|---|---|
| Ονομασία | Θορικός |
| Μεταγενέστερη ονομασία | Θερικόν ή Θόρικος ή Θορικόν |
| Κύριος οικισμός | Θορικός |
| Διοικητικά στοιχεία | |
| Ταυτότητα | δήμος της αρχαίας Αττικής |
| Ονομασία δήμου | Δήμος Θορικού, Δήμος Θορικίων |
| Ονομασία δημότη | Θορίκιος |
| Φυλή | Ακαμαντίδα |
| Τριττύς | Παραλίας |
| Σύστημα εξουσίας | Πόλη–κράτος |
| Πολιτικό σύστημα | Αθηναϊκή Δημοκρατία |
| Τίτλος ηγέτη | δήμαρχος |
| Λήψη αποφάσεων | Αρχαία Βουλή & Δήμος |
| Αριθμός βουλευτών | |
| 1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ. | 5 ή 6 |
| 2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ. | 6 |
| 3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ. | 6 |
| 4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127 | άγνωστος |
| 5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας | άγνωστος |
| Ιστορική εξέλιξη | |
| Ίδρυση | 508 ΠΚΕ |
| Λήξη | 3ος αιώνας |
| Αντικαταστάθηκε από | Δήμος Λαυρεωτικής |
| Λατρευτικές παραδόσεις | |
| Ιερά | Ναός της Δήμητρας και της Κόρης |
| Αρχαιολογία | |
| Αξιόλογα κτίσματα | Αρχαίο θέατρο Θορικού |
| Φρούρια–οχυρά | Οχυρό Θορικού, Ακρόπολη Θορικού |
| Λιμάνια | Λιμάνι Θορικού |
| Περιοχή | |
| Αρχαία Αττική Σήμερα: Θορικός Αττικής | |
_Attica_Demos_II-el.svg) | |
| Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής | |
| Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Θορικός ήταν αρχαία σημαντική παράλια πόλη της ΝΑ. Αττικής, της λεγόμενης Λαυρεωτικής, η οποία έλεγχε τα γειτονικά μεταλλεία του Λαυρίου από τα οποία γινόταν κατά την αρχαιότητα εξόρυξη μολύβδου και αργύρου.
Ο Στράβων, αναφερόμενος στον ιστορικό Φιλόχορο και το έργο του Ατθίς (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) λέει ότι ο Θορικός ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις, οι οποίες ιδρύθηκαν στην Αττική από τον μυθικό βασιλιά της Αθήνας Κέκροπα και αργότερα ο Θησέας την ένωσε με την πόλη της αρχαίας Αθήνας.[2] Στη συνέχεια έγινε ένας από τους δήμους της Αττικής (δήμος Θορικίων).
Ονομασία
Ο δήμος πήρε πιθανώς το όνομά του, σύμφωνα με μια εκδοχή, από τον επώνυμο ήρωα Θορικό[1] ή σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, από την λέξη «θορός» (αρχαία ελληνικά: θορός).[3][4]
Τοποθεσία του αρχαίου Θορικού
Ο δήμος του Θορικού ήταν δήμος της παραλίας.[5] Βρισκόταν στη νοτιοανατολική ακτή της αρχαίας Αττικής, περίπου 11-12 χιλιόμετρα βόρεια του Σουνίου και 60 στάδια από την Ανάφλυστο.[6] Το κέντρο του αρχαίου δήμου βρίσκεται σε θέση πολύ κοντά στον σύγχρονο οικισμό του Θορικού,[7] ο οποίος υπάγεται στον Δήμο Λαυρεωτικής.
Οι ερευνητές του 19ου αιώνα Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής[8] και Διονύσιος Σουρμελής[3] επιβεβαιώνουν τη διαχρονική ύπαρξη του δήμου στην περιοχή του γνωστού τότε οικισμού ως Θερικόν ή Θορικόν.
Ιστορία – Ανασκαφές – Μεταλλευτική δραστηριότητα
Ο Θορικός σύμφωνα με τις ανασκαφικές έρευνες που διενήργησε στη περιοχή η βελγική αρχαιολογική αποστολή, κατά την περίοδο 1963-1976, ήταν ένας από τους αρχαιότερους οικισμούς της Αττικής και ένα από τα αρχαιότερα ναυτικά φρούριά της. Φέρεται να κατοικείται από την τέταρτη χιλιετία π.Χ. Κατά τους κλασικούς χρόνους αποτελούσε την πρωτεύουσα του δήμου Θορικίων που βρισκόταν στον σημερινό λόφο Βελατούρι προς την βόρεια και νότια σχηματιζόμενες μικρές πεδιάδες. Ο δε λιμένας του Θορικού, στον ομώνυμο σήμερα όρμο, εμφάνιζε μεγάλη κίνηση διαμετακομιστικού εμπορίου, ιδίως ξυλείας και μετάλλων.[9]
Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν πως η εξόρυξη μολύβδου στην περιοχή ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της 3ης χιλιετίας π.Χ. ενώ του αργύρου από το 1500 π.Χ. Στην περιοχή έχουν αποκαλυφθεί ίχνη μυκηναϊκής εγκατάστασης στα οποία περιλαμβάνεται πέντε θολωτοί τάφοι που ανήκουν στην περίοδο 1600-1100 π.Χ.[9] Η εγκατάσταση πιθανόν συνδεόταν με την εκμετάλλευση των μεταλλείων της περιοχής.
Αλλωστε, ολόκληρος ο λόφος Βελατούρι είναι διάτρητος από μεταλλευτικές στοές και φρέατα, αδιάψευστες αποδείξεις μια έντονης και διαχρονικής μεταλλευτικής αλλά και μεταλλουργικής δραστηριότητας. Πράγματι, φαίνεται ότι η μεταλλουργία μολύβδου και αργύρου είχε αρχίσει στο Θορικό πολύ νωρίτερα απο τον 9ο αι. π.Χ. όπως είχε παλαιότερα υποστηριχθεί, ότι δηλ. οι Φοίνικες δίδαξαν στους Έλληνες την μεταλλουργία. Σοβαρές ενδείξεις γι' αυτό δίνουν τα ευρήματα τόσο σε μυκηναϊκή κατοικία στην κορυφή του λόφου Βελατούρι (1300-1350 π.Χ.) όσο και στο Λεοντάρι Μακρονήσου (2500-2200 π.Χ.), όπου ανευρέθη λιθάργυρος, δηλ. ένα μεταλλουργικό προϊόν (PbO) που προϋπέθετε τη μεταλλουργική φάση της κυπέλλωσης του αργυρούχου μολύβδου. Γι' αυτό ο καθηγητής Mussche,[10] επικεφαλής των βελγικών ανασκαφών, επέμενε χαρακτηριστικά ότι ο Θορικός αποτελεί από τις αρχαιότερες βιομηχανικές ζώνες της Ευρώπης. Σύμφωνα με τον μελετητή του Λαυρίου δρα Πέτρο Τζεφέρη, η περιοχή του αρχαίου δήμου Θορικού δύναται να θεωρηθεί μια βιομηχανική πόλη, η αρχαιότερη της Ευρώπης, ένα δυναμικό οικιστικό, μεταλλευτικό-μεταλλουργικό κέντρο που εκμεταλλευόμενο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης και του μεταλλευτικού δυναμικού της, λειτούργησε από το τέλος της νεολιθικής εποχής μέχρι την κλασική εποχή και μετέπειτα μέχρι τα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια.[11]
Ο αρχαιολογικός χώρος
Το σημαντικότερο αξιοθέατο του αρχαιολογικού χώρου του Θορικού είναι το αρχαίο θέατρο το οποίο πιστεύεται πως είναι το αρχαιότερο σωζόμενο σήμερα στην Ελλάδα.[12] Στην ανατολική πλευρά του λόφου βρίσκεται ο μεγαλύτερος θολωτός τάφος της μυκηναϊκής περιόδου και κοντά στην κορυφή του λόφου βρίσκονται τα ερείπια των υπόλοιπων τάφων.[9]
Δήμοι της Λαυρεωτικής
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Ανδρέα Καπετάνιο, ο οποίος αναφέρεται στο χώρο και τους ανθρώπους με βάση την αρχαία τοπογραφία των οικισμών και των δήμων της Λαυρεωτικής:
«Οι αρχαίοι δήμοι της Λαυρεωτικής συναπαρτίζονται από την Ανάφλυστο, τους Φρεαρρίους, τη Βήσα, την Αμφιτροπή, το Θράσυμο, το Λαύρειο, τη Μαρώνεια, τον Θορικό, το Σούνιο (με τη Νάπη και την Σκοπιά) και την Ατήνη. Κάποια από τα ονόματα αυτά φαίνεται να είναι τοπωνύμια που προσδιορίζουν θέσεις μεταλλείων εντός των ορίων των δήμων, όπως η Σκοπιά και η Νάπη εντός του Δήμου Σουνίου. Κάποια άλλα πιθανώς να αντιστοιχούν σε "δορυφορικούς" οικισμούς, που συναπαρτίζουν έναν δήμο, όπως έχει προταθεί για τους Φρεαρρίους ως οικιστικό πυρήνα εντός της Αναφλύστου».[13]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή
Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[14] ως μέλος της Ακαμαντίδας φυλής, συμμετείχε με 5 ή 6 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των Πεντακοσίων, κατά την πρώτη περίοδο (508–307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306–224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223–201/200 π.Χ.), ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 6 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ.–126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι του Θορικού
Ο δημότης του αρχαίου Θορικού ονομαζόταν Θορίκιος ή Θορικεύς.[15][16] Σύμφωνα με την παράδοση η πόλη του Θορικού ιδρύθηκε από τον Κέκροπα και ήταν ένας από τους 12 δήμους της Αττικής που συνένωσε ο Θησέας σε ένα κράτος. Η πόλη συνέχισε να κατοικείται και τα μετέπειτα χρόνια. Κάλυπτε κυρίως τον λόφο και την μικρή χερσόνησο που βρίσκεται μεταξύ του όρμου του Θορικού και του Φραγκολίμανου. Οι σημαντικότερες οικογένειες των Αθηναίων Ιωνιδών Κεφαλιδών είχε τις ρίζες της σε αυτόν τον δήμο. Στην περιοχή του δήμου υπήρχαν εγκατεστημένα πολλά εργαστήρια για την μετατροπή και την επεξεργασία των μετάλλων, τα οποία έφερναν εδώ από τα Μεταλλεία του Λαυρίου, ένα εκ των οποίων βρισκόταν ακριβώς μέσα στο δήμο. Η τέχνη της μεταλλουργίας ασκήθηκε σε αυτή τη θέση σχεδόν από τη μυκηναϊκή περίοδο. Η πόλη αργότερα παρήκμασε μετά την εξάντληση των μεταλλείων και εγκαταλείφθηκε μετά την επιδρομή του Ρωμαίου στρατηγού Σύλλα το 86 π.Χ. Κατοικήθηκε πάλι τα επόμενα χρόνια και ερήμωσε οριστικά τον 6ο αιώνα μ.Χ. μετά τις επιδρομές των Σλάβων στον ελλαδικό χώρο.[9]
Μυθολογία–Λατρευτικές παραδόσεις
Σύμφωνα με την παράδοση ο Θορικός ήταν η πρώτη περιοχή της Αττικής στην οποία βρέθηκε η θεά Δήμητρα στο ταξίδι της προς την Ελευσίνα. Ο Θορικός ήταν έδρα-κατοικία του επώνυμο ήρωα του δήμου της Κεφαλής, του Κέφαλου, ο οποίος σύμφωνα με την μυθολογία ήταν μάλιστα και βασιλιάς της πόλης του Θορικού, ο οποίος μεταφέρθηκε από την Ηώ για να ζήσει μαζί με τους θεούς.[17][18] Κατά τον 19ο αιώνα ο Κρίστοφερ Ουόρντσουορθ πρότεινε ότι, στην αθηναϊκή ψυχολογία, ο Θορικός συνδέθηκε με τους θεούς και για αυτό ο Σοφοκλής μιλά για την «θορίκιο πέτρα» (αρχαία ελληνικά: Θορίκιος πέτρος), σε σχέση με τη μεταφορά του Κεφάλου, ως μια παρόμοια ενέργεια, που εκτελείται από τον Οιδίποδα.[19]
Οχυρό & Ακρόπολη Θορικού
Η πόλη του Θορικού οχυρώθηκε το 409 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου από τους Αθηναίους για να προστατευτούν τα μεταλλεία.[20] Οι οχυρώσεις του Θορικού περιείχαν τη μικρή πεδιάδα που κατέληγε στο λιμάνι της πόλης, που τώρα ονομάζεται Πόρτο Μαντρί[9] ή Μανδρί.[8] Τα ερείπια των τειχών, με εξακόσια μέτρα μήκος τουλάχιστον, με έξι πύργους και επτά πύλες, εξακολουθούν να υπάρχουν κατά μήκος της κορυφογραμμής των λόφων στα βόρεια, τα νότια και τα δυτικά της πεδιάδας. Η ακρόπολη βρισκόταν σε ύψωμα [8] πάνω από το ποτάμι Φρασγκό Λιμιώνα.
Αρχαίο θέατρο Θορικού
Από κάτω από τα τείχη, στη βόρεια πλευρά, υπάρχουν τα ερείπια του αρχαίου θεάτρου του Θορικού,[8] το οποίο χρονολογείται μεταξύ του 525 και 480 π.Χ. και αποτελείται από ορθογώνια ορχήστρα και 21 σειρές καθισμάτων.
Ναός της Δήμητρας και Κόρης
Στην πεδιάδα νότια του οικισμού, σώζεται μεγάλο μαρμάρινο δωρικό οικοδόμημα σε σχήμα διπλής στοάς, του 5ου αι. π.Χ., το οποίο θεωρείται ότι είναι ναός της Δήμητρας και της Κόρης, σύμφωνα με επιγραφή, η οποία βρέθηκε στην περιοχή.[9][21][22]
Φωτογραφικό υλικό
Αρχαιολογικός Χώρος Θορικού.
Αρχαίο μεταλλευτικό "πλυντήριο" δίπλα από το θέατρο του Θορικού.
Το αρχαίο θέατρο του Θορικού, ένα από τα αρχαιότερα της Ελλάδας, προ του ομώνυμου όρμου. Στο βάθος η Μακρόνησος.
Βίντεο
Ο σημερινός οικισμός
Ο σημερινός οικισμός του Θορικού είναι μικρός οικισμός που βρίσκεται κοντά στις ακτές του ομώνυμου όρμου, κατά μήκος της Λεωφόρου Λαυρίου. Ανήκει διοικητικά στον Δήμο Λαυρεωτικής και ο πληθυσμός του ήταν 265 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2001 και 227 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Μεταξύ του Θορικού και του Λαυρίου βρίσκεται ο μικρός οικισμός Άνω Θορικό, με πληθυσμό 252 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2001 και 215 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.
Προσωπικότητες από τον Θορικό
Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο του Θορικού, όπως ο Δημότιμος ο Θορίκιος, ο Διογένης ο Θορίκιος κ.ά.[23] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:
- Δεξίλεως, (374–394 π.Χ.), γιος του Λυσανίου του Θορικίου.
Μεταγενέστερες αναφορές
- Το οξυχλωριούχο ορυκτό μολύβδου, αντιμονίου και αρσενικού, με την ονομασία θορικοσίτης (αγγλ. thorikosite), οφείλει το όνομά του στον Θορικό.
Δείτε επίσης
Παραπομπές - σημειώσεις
Πηγές – βιβλιογραφία
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.