Δουκάτο Νέων Πατρών

Το Δουκάτο Νέων Πατρών ήταν ηγεμονία που ιδρύθηκε από τους Καταλανούς περί το 1320, με κέντρο την πόλη των Νέων Πατρών, τη σημερινή Υπάτη, στην κοιλάδα του Σπερχειού, δυτικά της Λαμίας.

Δουκάτο Νέων Πατρών
1319–1393
Έμβλημα
Χώρα	Στέμμα της Αραγωνίας και Δημοκρατία της Φλωρεντίας
Πρωτεύουσα	Υπάτη Φθιώτιδας
Ίδρυση	1319
Γλώσσες	λατινική γλώσσα και Καταλανικά
Θρησκεία	Καθολικισμός και Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ιστορία

Όταν ο Έλληνας ηγεμόνας της Θεσσαλίας, Ιωάννης Β' Δούκας, πέθανε το 1318 χωρίς κληρονόμους, η Θεσσαλία περιέπεσε σε αναρχία. Οι Αλμογάβαροι της Καταλανικής Εταιρείας, αφού μετά την Μάχη του Αλμυρού (1311) κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος του Δουκάτου των Αθηνών, εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να επεκταθούν προς τα βόρεια. Υπό τη ηγεσία του Αλφόνσο Φαδρίκ, οι Καταλανοί κατέλαβαν την πρωτεύουσα της Θεσσαλίας, τις Νέες Πάτρες (σημ. Υπάτη) το 1319, και ως το 1325 είχαν επίσης καταλάβει το Ζητούνι (σημ. Λαμία), το Λιδωρίκι, το Σιδηρόκαστρο, και την Βιτρινίτσα (σημ. Τολοφών) καθώς και--προφανώς για μικρό διάστημα--τον Δομοκό, το Γαρδίκι (σημ. Πελασγία) και τα Φάρσαλα.^[1][2][3] Το κεντρικό και νότιο τμήμα της Θεσσαλίας παρέμειναν σε ελληνικά χέρια υπό μια σειρά τοπικών αρχόντων, ορισμένοι εκ των οποίων αναγνώριζαν την επικυριαρχία του Βυζαντίου, όπως ο Στέφανος Γαβριηλόπουλος στα Τρίκαλα. Άλλοι όμως, όπως η οικογένεια των Μαλιασηνών ή Μελισσηνών στην περιοχή του Βόλου, στράφηκαν στους Καταλανούς για υποστήριξη.^[1][4]

Οι Έλληνες ηγεμόνες της Θεσσαλίας από καιρό, αν και λανθασμένα, ονομάζονταν "Δούκες των Νέων Πατρών" στις δυτικές πηγές, από την πρωτεύουσά τους, τη σημερινή Υπάτη. Αυτό ήταν αποτέλεσμα σύγχυσης μεταξύ του οικογενειακού επωνύμου «Δούκας» και του αξιώματος του «δούκα».^[5][6] Ως εκ τούτου, η περιοχή που κατέλαβαν οι Καταλανοί οργανώθηκε ως το «Δουκάτο Νέων Πατρών» και διαιρέθηκε σε πέντε καπετανάτα.^[2]

Οι Καταλανοί επέλεξαν τον Μανφρέδο, τον ανήλικο γιο του βασιλιά της Σικελίας Φρειδερίκου Β΄, ως τον δούκα τους, αλλά πραγματική εξουσία βρισκόταν στα χέρια του τοπικού εκπρόσωπου του δούκα, του γενικού βικάριου, και του «μαρεσάλου του στρατού των δυο δουκάτων» (mariscalus exercitus ducatuum) της Αθήνας και των Νέων Πατρών, ως του εκλεγμένου επικεφαλής των μελών της Εταιρείας.^[3] Η πλειοψηφία των καταλανικών κτήσεων στην θεσσαλία χάθηκαν όταν η περιοχή κατελήφθη από τους Σέρβους του Στεφάνου Δουσάν το 1348, εκτός από την ίδια την πόλη των Νέων Πατρών και τα περίχωρά της.^[7] Το 1377, ο τίτλος του Δούκα των Αθηνών και των Νέων Πατρών περιήλθε στον Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας.^[8] Αυτός ο τίτλος διατηρήθηκε από τους διαδόχους του, και συνέχισε να συμπεριλαμβάνεται στον πλήρη τίτλο των Ισπανών μοναρχών τουλάχιστον μέχρι την ανάληψη του ισπανικού θρόνου από τον Οίκο των Βουρβόνων.^[9]

Το 1378-1379, οι Καταλανοί έχασαν το μεγαλύτερο μέρος των κτήσεών τους στην Βοιωτία από την Εταιρεία των Ναβαρραίων, ενώ από τα νότια ο φιλόδοξος Φλωρεντίνος τυχοδιώκτης Νέριο Α΄ Ατσαγιόλι, κύριος της Κορίνθου, κατέλαβε τα Μέγαρα το 1374 και άρχισε να απειλεί την Αθήνα.^[8][10] Ως το 1380, μόνο οι δυο πρωτεύουσες της Αθήνας και των Νέων Πατρών, καθώς και η Κομητεία των Σαλώνων είχαν απομείνει στα χέρια των Καταλανών. Η Αθήνα κατελήφθη από τον Ατσαγιόλι το 1388, ο οποίος το 1389 κατέλαβε και τις Νέες Πάτρες. Ο Ατσαγιόλι υιοθέτησε τον τίτλο «Κύριος της Κορίνθου και του Δουκάτου των Αθηνών και Νέων Πατρών», αλλά ο θρίαμβός του ήταν βραχύβιος: το 1393/1394, οι Οθωμανοί κατέκτησαν τις Νέες Πάτρες και ολόκληρη την κοιλάδα του Σπερχειού.^[11][12]

Εκκλησιαστικώς, το Δουκάτο των Νέων Πατρών βρισκόταν υπό την Λατινική Αρχιεπισκοπή των Νέων Πατρών (L'Arquebisbat de la pàtria), με έναν υπαγόμενο επίσκοπο, του Ζητουνίου.

Κατάλογος Δουκών Νέων Πατρών

• 1319 - 1338 : Γουλιέλμος, τρίτος γιος του Φρειδερίκου Β΄ της Σικελίας, ετεροθαλής αδελφός του Αλφόνσου Φαδρίκ
• 1338 - 1348 : Ιωάννης του Ραντάτσο, τέταρτος γιος του Φρειδερίκου Β΄ της Σικελίας
• 1348 - 1355 : Φρειδερίκος Α΄, μαρκήσιος του Ραντάτσο, γιος του Ιωάννη
• 1355 - 1377 : Φρειδερίκος Β΄, βασιλιάς της Σικελίας, ξάδελφος του Φρειδερίκου Α΄
• 1377 - 1379 : Μαρία της Σικελίας, βασίλισσα της Σικελίας, κόρη του Φρειδερίκου Β΄
• 1379 - 1387 : Πέτρος, Βασιλιάς της Αραγωνίας

Κατάλογος Γενικών Βικάριων

Οι γενικοί βικάριοι ήταν οι τοπικοί αντιπρόσωποι και ανώτατοι κυβερνήτες των δουκών, αρχικά για το Στέμμα της Σικελίας, μετά το 1379 για το Στέμμα της Αραγωνίας:

• Αλφόνσο Φαδρίκ (1319 – περ. 1330)^[13]
• Όντο ντε Νοβέλ, πιθανώς προσωρινώς για να ηγηθεί της εκστρατείας κατά του Γκωτιέ ΣΤ΄ του Μπριέν το 1331^[14]
• Νικόλαος Λάντσια (περ. 1331–1335)^[14]
• Ραϋμόνδος Μπερναρντί (1354–1356)^[15]
• Γκονσάλβο Χιμένεθ ντε Αρενός (1359)^[16]
• Ματθαίος ντε Μονκάδα (1359–1361)^[16]
• Πέτρος ντε Που (1361–1362)^[16]
• Ρογήρος ντε Λούρια (1362–1369/70), ντε φάκτο αλλά μη αναγνωρισμένος ως το 1366^[17]
• Γκονσάλβο Χιμένεθ ντε Αρενός (1362–1363), αβέβαιο^[16]
• Ματθαίος ντε Μονκάδα (1363–1366), ονομαστικώς μόνο^[16]
• Ματθαίος ντε Περάλτα (1370–1374)^[18]
• Λουδοβίκος Φαδρίκ (1375–1381)^[18]
• Φίλιππος Νταλμάου, Υποκόμης του Ροκαμπερτί (1379–1386, ντε φάκτο μόνο κατά την εγχώρια διαμονή του το 1381–1382)^[19]
  • Ραϋμόνδος ντε Βιλανόβα (1382–1386), αναπληρωτής του Φιλίππου μετά την αναχώρηση του τελευταίου από την Ελλάδα^[20]
• Βερνάρδος ντε Κορδεγιά (1386–1387), ονομαστικώς, ποτέ δεν πήγε στην Ελλάδα^[21]
• Φίλιππος Νταλμάου, Υποκόμης του Ροκαμπερτί (1387–1388)^[22]
  • Πέτρος ντε Πάου (1386–1388), αναπληρωτής πρώτα του Βερνάρδου ντε Κορδεγιά και κατόπιν του Φιλίππου Νταλμάου, μέχρι την πτώση των Αθηνών στον Νέριο Ατσαγιόλι^[23]

Παραπομπές

1. Nicol 2010, σελίδες 80, 101.
2. Fine 1994, σελ. 243.
3. Koder & Hild 1976, σελ. 74.
4. Fine 1994, σελ. 246.
5. Polemis 1968, σελ. 97, ειδικά σημ. 2.
6. Ο πραγματικός τίτλος των ηγεμόνων της Θεσσαλίας ήταν «σεβαστοκράτωρ», ο οποίος θεωρητικά δεν ήταν κληρονομικός, αλλά απονεμόταν από τον εκάστοτε Βυζαντινό αυτοκράτορα. Polemis 1968, σελίδες 97–98
7. Fine 1994, σελ. 398.
8. Koder & Hild 1976, σελ. 76.
9. Setton 1975b, σελ. 187.
10. Fine 1994, σελίδες 401–402.
11. Koder & Hild 1976, σελίδες 76–77.
12. Fine 1994, σελ. 404.
13. Setton 1975b, σελίδες 173, 188–189.
14. Setton 1975b, σελίδες 190, 197.
15. Setton 1975b, σελίδες 197–198.
16. Setton 1975b, σελ. 198.
17. Setton 1975b, σελίδες 198–199.
18. Setton 1975b, σελ. 199.
19. Setton 1975b, σελίδες 220–223, 235, 238, 240–241.
20. Setton 1975b, σελίδες 235, 238, 240–242.
21. Setton 1975b, σελίδες 241–242.
22. Setton 1975b, σελίδες 243–244.
23. Setton 1975b, σελίδες 241–245.

Πηγές

• (Αγγλικά) Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
• (Γερμανικά) Koder, Johannes· Hild, Friedrich (1976). Tabula Imperii Byzantini, Band 1: Hellas und Thessalia. Βιέννη: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-0182-1.
• (Αγγλικά) Miller, William (1908). The Latins in the Levant, a History of Frankish Greece (1204–1566). Νέα Υόρκη: E.P. Dutton and Company. OCLC 563022439.
• (Αγγλικά) Nicol, Donald MacGillivray (2010). The Despotate of Epiros 1267–1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-13089-9.
• (Αγγλικά) Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. Λονδίνο: The Athlone Press.
• (Αγγλικά) Setton, Kenneth M. (1975a). Catalan Domination of Athens 1311–1388, Revised Edition. Λονδίνο: Variorum. ISBN 0-902089-77-3.
• (Αγγλικά) Setton, Kenneth M. (1975b). «The Catalans in Greece, 1311–1388». Στο: Hazard, Harry W. A History of the Crusades, Volume III: The fourteenth and fifteenth centuries. Μάντισον, Ουϊσκόνσιν: University of Wisconsin Press. σελίδες 167–224. ISBN 0-299-06670-3.