Δολομίτες

Οι Δολομίτες (Dolomiti, Dolomites, Dolomiten, Dołomiti, Dolomitis) είναι οροσειρά στη βορειοανατολική Ιταλία, τμήμα των Άλπεων. Ένα εθνικό πάρκο και πολλά τοπικά πάρκα απλώνονται στην περιοχή. Τον Αύγουστο του 2009 (33η συνεδρίαση), οι Δολομίτες ανακηρύχθηκαν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς^[1].

Αυτό το λήμμα αφορά την οροσειρά. Για τα πετρώματα, δείτε: Δολομίτης.

Δολομίτες
Ύψος	3.343 μέτρα
Οροσειρά	Νότιες ασβεστολιθικές Άλπεις
Χώρες	Ιταλία
wikidata (π • σ • ε )

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Δολομίτες
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Ιταλία
Κριτήρια	vii, viii
Ταυτότητα	[ 1237]
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	2009 (33 συνεδρίαση)

Ετυμολογία

Το όνομα "Δολομίτες" προέρχεται από τον διάσημο Γάλλο ορυκτολόγο Ντεοντά Ντολομιέ, τον πρώτο που περιέγραψε τον δολομίτη, έναν τύπο πετρώματος που απέδωσε τα χαρακτηριστικά σχήματα και χρώματα αυτών των βουνών. Παλαιότερα ονομάζονταν "χλωμά βουνά"^[2] και απέκτησαν το όνομα με το οποίο είναι γνωστά σήμερα κατά τον 19ο αιώνα.

Ιστορία

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η γραμμή ανάμεσα στις αυστροουγγρικές και τις ιταλικές δυνάμεις διέτρεχε τους Δολομίτες. Υπάρχουν σήμερα ανοικτά πολεμικά μουσεία στο Τσίνκουε Τόρρι (Πέντε Πύργοι) και στο όρος Λαγκατζούοϊ^[3]. Πολλοί επισκέπτονται τους Δολομίτες για να σκαρφαλώσουν τη Βία Φεράτα, προστατευμένη διαδρομή ήδη από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Πολλά ορεινά μονοπάτια διατρέχουν τους Δολομίτες, που ονομάζονται "alte vie" (ορεινά μονοπάτια). Αυτά τα μονοπάτια είναι αριθμημένα από το 1 έως το 8, περνούν από αρκετά καταφύγια και απαιτούν τουλάχιστον μία εβδομάδα διάσχισης. Η πρώτη και πιθανώς γνωστότερη είναι το Ορεινό μονοπάτι 1^[4].

Γεωγραφία

Η περιοχή διαιρείται σε δυτικούς και ανατολικούς Δολομίτες και διαχωρίζεται από μία γραμμή που ακολουθεί τον άξονα κοιλάδα Μπάντια - Πέρασμα Καμπολόνγκο – κοιλάδα Κορντέβολλε. Σχηματίζουν τμήμα των Νότιων Ασβεστολιθικών Άλπεων και εκτείνονται από τον ποταμό Αδίγη δυτικά έως τον ποταμό Πιάβε ανατολικά. Τα βόρεια και νότια σύνορα καθορίζονται από την κοιλάδα Πούστερ και την κοιλάδα Σουγκάνα. Οι Δολομίτες μοιράζονται εξίσου μεταξύ των περιφερειών Μπελλούνο, Νότιο Τιρόλο και Τρεντίνο.

Υπάρχουν επίσης ομάδες βουνών με παρόμοια γεωλογική δομή που απλώνονται πέρα από τον ποταμό Πιάβε ανατολικά – Ντολομίτι ντ'Ολτρεπιάβε και πέρα από τον ποταμό Άντιτζε δυτικά – Ομάδα Μπρέντα (δυτικοί Δολομίτες). Υπάρχει επίσης μια μικρότερη ομάδα Piccole Dolomiti (Μικροί Δολομίτες) μεταξύ των επαρχιών του Τρεντίνο, της Βερόνα και της Βιτσέντζα^[5].

Όσον αφορά στο κλίμα ποικίλει, εξαιτίας της αλλαγής του μέσου υψομέτρου, αλλά χαρακτηρίζεται κυρίως αλπικό με ψυχρό χειμώνα και ήπιο καλοκαίρι. Τα πρότυπα κατακρήμνισης είναι επίσης τυπικά του αλπικού κλίματος. Η προχωρημένη άνοιξη και το καλοκαίρι είναι η κύρια περίοδος βροχοπτώσεων με κορύφωση τον Ιούλιο και δευτερεύουσα το φθινόπωρο με έξαρση τον Νοέμβριο. Η χιονόπτωση στα υψίπεδα ξεκινά τον Δεκέμβριο και κρατάει μέχρι τον Απρίλιο και η μέση πυκνότητα χιονιού 50-100 cm. Η μέση ετήσια θερμοκρασία φτάνει τους 6°C^[5].

Σύγχρονη ταξινόμηση

Σύμφωνα με τη σύγχρονη ταξινόμηση, οι Δολομίτες χωρίζονται στις παρακάτω ομάδες βουνών:

Σέλλα Μαρμολάδα Τοφάνε Ομάδα Λανγκόφελ Ομάδα Γκάισλερ Ομάδα Πεϊτλερκόφελ Ομάδα Πούεζ Ομάδα Φάνες Ομάδα Σλερν

Ομάδα Ροζενγκάρτεν Λατεμάρ Πάλα Όρη Λούζεν Τσιβέττα Πέλμο Μαρμαρόλε Ομάδα Καντίνο Ομάδα Κρίσταλλο

Σοράπις Αντολάο Λαγκοράι Μποσκονέρο Βέττε Φελτρίνε Τσιάρα Δολομίτες Πραγκ Σέστο Δολομίτες Φριούλαν

Γεωλογία

Από γεωλογικής άποψης οι Δολομίτες ανήκουν στις νότιες Άλπεις, τμήμα του αφρικανικού ηπειρωτικού ορίου. Οι προεξέχοντες βράχοι είναι ιζηματογενείς κυρίως και προέρχονται από τα ιζήματα των θερμών θαλασσών της μέσης Τριασικής, διαμορφώνοντας και τη μέση ηλικία των πετρωμάτων της οροσειράς. Κατά τη Μέση Τριασική (Λαδίνια) η περιοχή παρουσίασε έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα και εκροή μάγματος, για να αρχίσει η διαμόρφωση της οροσειράς στην Ύστερη Τριασική (Νόρια) και να ολοκληρωθεί με τη διαδικασία της ορογένεσης κατά τη Μειόκαινο της Νεογενούς στο βόρειο ημισφαίριο.^[5]

Τουρισμός

Τουριστική Μέκκα, οι Δολομίτες είναι γνωστοί για το χειμερινό σκι και την ορειβασία, την πεζοπορία και την αναρρίχηση που προσφέρουν. Η ελεύθερη αναρρίχηση υπήρξε παράδοση στους Δολομίτες από το 1887, όταν ο 17χρονος Γκέοργκ Βίνκλερ έκανε με ελεύθερη μοναχική αναρρίχηση τη Βαγιολετούρμε^[6]. Τα μεγάλα κέντρα αναρρίχησης περιλαμβάνουν: τη Ρόκκα Πιετόρε κατά μήκος του παγετώνα Μαρμολάντα, στα σύνορα Τρεντίνο και Βένετο, τις μικρές πόλεις Αλλέγκε, Φαλκάντε, Αουρόντζο, Κορτίνα ντ'Αμπέτσο και τα χωριά Αράμπα, Ουρτίτζεϊ και Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα.

Άλλοι χαρακτηριστικοί τόποι είναι:

• όρος Πασούμπιο και η Οδός με τα 55 τούνελ (στρατιωτικός δρόμος που κατασκευάστηκε στον Α' Π.Π.)
• υψίπεδο του Αζιάγκο^[7] και Καλά ντελ Σάσο, με 4444 σκαλοπάτια, η μακρύτερη σκάλα στον κόσμο ανοιχτή στο κοινό^[8].

Μείζονες κορυφές

Ομάδα Τοφάνε

Χειμερινή άποψη, Ομάδα Σέλλα

Βαγιολετούρμε

Όνομα	μέτρα	πόδια	Όνομα	μέτρα	πόδια
Μαρμολάντα	3.343	10.968	Πάλα ντι Σαν Μαρτίνο	2.982	9.831
Αντελάο	3.264	10.706	Ροζενγκαρτενσπίτσε / Κατινάτσιο	2.981	9.781
Τοφάνα ντι Μέτζο	3.241	10.633	Μαρμαρόλε	2.961	9.715
Πούντα Σοράπις	3.229	10.594	Τσίμα ντι Φραντούστα	2.941	9.649
Μόντε Τσιβέττα	3.220	10.564	Μόντε Ανιέρ	2.872	9.416
Βερνέλ	3.145	10.319	Φερμεντάτουρμ	2.867	9.407
Όρος Κρίσταλλο	3.221	10.568	Τσίμα ντ'Άστρα	2.848	9.344
Τσίμα ντι Βετσάνα	3.192	10.470	Τσίμα ντι Κανάλι	2.846	9.338
Τσίμον ντέλλα Πάλα	3.184	10.453	Κρόντα Γκράντε	2.839	9.315
Λανγκόφελ / Σασολούνγκο	3.181	10.427	Βαγιολέτουρμ / Τόρρι ντελ Βαγιολέτ	2.821	9.256
Πέλμο	3.169	10.397	Σας Μαόρ	2.816	9.239
Ντραϊσουστερσπίτζε	3.162	10.375	Τσίμα ντι Μπαλ	2.783	9.131
Πιτζ Μποέ (Ομάδα Σέλλα)	3.152	10.342	Τσίμα ντέλλα Μαντόνα	2.751	9.026
Κρόντα Ρόσα	3.148	10.329	Ροζέττα	2.741	8.993
Πιτζ Ποπένα	3.143	10.312	Κρόντα ντα Λάγκο	2.716	8.911
Γκρομανσπίτσε (Λανγκόφελ)	3.126	10.256	Σέντραλ Γκρασλαϊτενσπίτσε	2.705	8.875
Ζβελφερκόφελ	3.094	10.151	Σλερν	2.,562	8.406
Ελφερκόφελ	3.092	10.144	Σάσο ντι Μουρ	2.554	8.380
Σας Ριγκέ	3.025	9.925	Τσίμα ντέλλε Ντόντιτσι	2.338	7.671
Κεσελκόγκελ (Ροζενγκάρτεν)	3.004	9.856	Πόντε Παβιόνε	2.336	7.664
Τρε Τσίμε ντι Λαβαρέντο	2.999	9.839	Τσίμα Παλόν	2.239	7.346
Φουνφινγκερσπίτσε	2.997	9.833	Τσίμα ντι Πόστα	2.235	7.333

Μείζονα Περάσματα

Λανγκόφελ

Πέρασμα Πορντόι

Πέρασμα Φαλζαρέγκο

Πέρασμα Γκαρντένα

Όνομα	μέτρα	πόδια
Πέρασμα Ομπρέττα (Καμπιτέλλο > Καπρίλε), πεζοπορικό μονοπάτι	2.738	8.983
Λανγκόφελγιοχ (Κοιλάδα Γκρέντεν > Καμπιτέλλο), πεζοπορικό μονοπάτι	2.683	8.803
Τσάγκεργιοχ (Καρέρσι > Χαράδρα Βάγιολετ), πεζοπορικό μονοπάτι	2.644	8.675
Πέρασμα Γκρασλάιτεν (Χαράδρα Βάγιολετ > Χαράδρα Γκρασλάιτεν), πεζοπορικό μονοπάτι	2.597	8.521
Πέρασμα Πραβιτάλε (Υψίπεδο Ροζέττα > Πραβιτάλε Γλεν), πεζοπορικό μονοπάτι	2.580	8.465
Πέρασμα Κομέλλε (Υψίπεδο Ροζέττα > Τσεντσενίγκε), πεζοπορικό μονοπάτι	2.579	8.462
Πέρασμα Ροζέττα (Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα > Υψίπεδο Ροζέττα), πεζοπορικό μονοπάτι	2.573	8.442
Πέρασμα Βαγιολέτ (Τιρς > Χαράδρα Βαγιολέτ), πεζοπορικό μονοπάτι	2.549	8.363
Πέρασμα Κανάλι (Πριμιέρο > Αγκόρντο), πεζοπορικό μονοπάτι	2.497	8.193
Τιερσέραλπλιοχ (Καμπιτέλλο > Τιρς), πεζοπορικό μονοπάτι	2.455	8.055
Πέρασμα Μπαλ (Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα > Χαράδρα Πραβιτάλε), πεζοπορικό μονοπάτι	2.450	8.038
Φορτσέλλα ντι Τζιράλμπα (Σέστο > Αουρόντζο), πεζοπορικό μονοπάτι	2,436	7,992
Κολ ντέι Μπος (Χαράδρα Φαλτζαρέγκο > Χαράδρα Τραβερνάτζες), πεζοπορικό μονοπάτι	2.313	7.589
Φορτσέλλα Γκράντε (Σαν Βίτο > Αουρόντζο), πεζοπορικό μονοπάτι	2.262	7.422
Πέρασμα Πορντόι (Αράμπα > Βαλ ντι Φάσα), δρόμος	2.250	7.382
Πέρασμα Σέλλα (Βαλ Γκαρντένα > Βαλ ντι Φάσα), δρόμος	2.244	7.362
Πέρασμα Τζιάου (Κορτίνα ντ'Αμπέτσο > Βαλ Φιορεντίνα), δρόμος	2.236	7.336
Πέρασμα Τρε Σάσι (Κορτίνα ντ'Αμπέτσο > Σεντ Κάσιαν), πεζοπορικό μονοπάτι	2.199	7.215
Πέρασμα Βαλπαρόλα (Κορτίνα ντ'Αμπέτσο > Σεντ Κάσιαν), δρόμος	2.168	7.113
Μαλνετγιόχ (Κοιλάδα Άνω Ντούρον > Σάισερ Αλπ), πεζοπορικό μονοπάτι	2.168	7,113
Πέρασμα Γκαρντένα (Βαλ Γκαρντένα > Κόλφουσγκ), δρόμος	2.121	6.959
Πέρασμα Φαλτζαρέγκο (Καπρίλε > Κορτίνα ντ'Αμπέτσο), δρόμος	2.117	6.946
Πέρασμα Φεντάγια (Βαλ ντι Φάσα > Καπρίλε), μονοπάτι ιππασίας	2.046	6.713
Πέρασμα; Βάλλες (Πανεβέγκιο > Φαλκάντε), δρόμος	2.032	6.667
Βούρτσγιοχ (Άισακταλ > Βαλ Μπάντια), δρόμος	2.003	6.572
Πέρασμα Ρολ (Πρεντάτσο > Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα και Πριμιέρο), δρόμος	1.984	6.509
Φορτσέλλα Φοράντα (Καπρίλε > Σαν Βίτο), μονοπάτι ιππασίας	1.975	6.480
Πέρασμα Σαν Πελεγκρίνο (Μοένα > Τσεντσενίγκε), δρόμος	1.910	6.267
Πέρασμα Καμπολόνγκο (Κορβάρα > Αράμπα), δρόμος	1.875	6.152
Φορτσέλλα ντ'Αλλέγκε (Αλέγκε > Χαράδρα Ζόλντο), πεζοπορικό μονοπάτι	1.820	5.971
Πέρασμα Τρε Κρότσι (Κορτίνα > Αουρόντζο), δρόμος	1.808	5.932
Πέρασμα Φούρκελ (Μαρέο > Βαλντάορα), δρόμος	1.759	5.771
Κάρερπας ή Πέρασμα Κοσταλούνγκα (Βελσχνόφεν > Βίγκο ντι Φάσσα), δρόμος	1.753	5.751
Κροϊτσμπέργκπας ή Πέρασμα Μόντε Κρότσε (Ίνιχεν και Σέστο (Ιταλία)|Σέστο > Κοιλάδα Πιάβε και Μπελλούνο), δρόμος	1.638	5.374
Πέρασμα Αμπέτσο (Τόμπλαχ > Κορτίνα και Μπελλούνο), πεζοπορικό μονοπάτι	1.544	5.066
Πέρασμα Τσερέντα (Πριμιέρο > Αγκόρντο), δρόμος	1.372	4.501
Πέρασμα Τόμπλαχ (Μπρούνεκ > Λινζ), σιδηρόδρομος	1.209	3.967

Μείζονα Πάρκα

Πάρκο Νατσιονάλε ντέλλε Ντολομίτι Μπελουνέζι 77.865 τ. χλμ. Φυσικό περιφερειακό πάρκο των Δολομιτών του Αμπέτσο 27.675 τ. χλμ. Νατούρπαρκ Φάνες-Σένες-Πραγκς 25.680 τ. χλμ.

Φυσικό πάρκο του Πανεβέγκιο – Πάλε ντι Σαν Μαρτίνο 48.680 τ. χλμ. Νατούρπαρκ Σλερν-Ρόζενγκάρτεν 6.796 τ. χλμ. Σέστοερ Ντολομίτεν 28,750 acres (116,3 km2)

Νατούρπαρκ Πούεζ-Γκάισλερ 10.196 τ. χλμ. Περιφερειακό φυσικό πάρκο του Ανταμέλλο-Μπρέντα 15.3320 τ. χλμ. Περιφερειακό φυσικό πάρκο των Ντολομίτι Φριουλάνε

360° πανοραμική θέα από τη Μαρμολάντα, υψηλότερη κορυφή των Δολομιτών

Σημειώσεις παραπομπές

1. «UNESCO: Dolomites». Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2014.
2. «Dolomites: The great myths». Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2014.
3. «The museums of the Great War». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2014.
4. Gangolf, Haub (25 Μαρτίου 2013). «Alte Vie delle Dolomiti». Summit Post. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2014.
5. Soldati, Mauro (2010). «Dolomites: The Spectacular Landscape of the 'Pale Mountains'». Στο: Piotr Migon. Geomorphological Landscapes of the World. Springer Netherlands. σελίδες 191–199. ISBN 978-90-481-3054-2.
6. Huber, Alex. «The Perfect Perfume». Rock and Ice Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2014.
7. «The Asiago Plateau». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2014.
8. Rumiz, Paolo (10 agosto 2003). «La scala del grande vecchio». la Repubblica. http://www.sassodiasiago.it/giornali_locali.htm.

Βιβλιογραφία

• Provincia di Belluno, Provincia Autonoma di Bolzano-Alto Adige Autonome Provinz Bozen-Südtirol, Provincia di Pordenone, Provincia Autonoma di Trento, Provincia di Udine, Regione Autonoma Friuli Venezia Giulia, 2008. Nomination of the Dolomites for inscription on the World Natural Heritage List UNESCO. Nomination Document. 363 pp. https://web.archive.org/web/20131225070444/http://fondazionedolomitiunesco.org/documentazione-2/01_DOLOMITES_nomination_document_jan2008_1236608233_1294933181.pdf

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Δολομίτες

Χάρτες

• Ιταλική επίσημη χαρτογραφία (Istituto Geografico Militare - IGM); on-line έκδοση: www.pcn.minambiente.it
• Teambuilding Dolomiten