Niwcleotid

Dosbarth o folecylau cemeg organig a biocemeg yw'r niwcleotidau. Fe'i enwir ar ôl cnewyllyn celloedd (nucleus), oherwydd presenoldeb polymerau ohonynt yn yr organnyn hwnnw ar ffurf DNA ac RNA (yr asidau niwclëig). Dim ond niwcleotidau sydd yn macro-molecylau'r asidau niwclëig, ond hefid ceir niwcleotidau yn rhan o nifer o fiocemegolion eraill, megis NAD a CoA.

Strwythur ATP

Bas Nitrogen	Ribonucleosid	Deoxyribonucleosid
Adenin	Adenosin A	Deoxiadenosin dA
Gwanin	Gwanosin G	Deoxigwanosin dG
Thymin	5-Methyluridin m5U	Thymidin dT
Wracil	Wridin U	Deoxiwridin dU
Cytosin	Cytidin C	Deoxicytidin dC

Cyfansoddir pob niwleotid o dair rhan^[1].

• bas organig sy'n cynnwys nitrogen
• siwgr pum carbon (pentos). Ribos a deocsiribos yw'r pentosau mewn niwcleotidau naturiol.
• un neu rhagor o grwpiau ffosffad.

Yn unigol gelwir hwynt yn mononiwcleoditau. Oligoniwcleotidau a pholyniwcleotidau yw'r termau ar gyfer y polymerau. Gelwir y molecylau cyfatebol heb y ffosffad yn niwcleosidau.

A (mono)niwcleotidau mwyaf cyffredin yn y gell yw ATP (adenosin triffosffad) ac ADP  (adenosin deuffosffad). Y rhain sydd wrth wraidd un o brif gyfundrefnau egnibiocemeg.

Cyfeiriadau

1. Michael Kent (cyf Lynwen Rees Jones) (2005) Bioleg Uwch. Oxford/CBAC (tud 36)