Cyfnod a system ddaearegol ydy Neogen (Saesneg: Neogene) a grewyd gan Comisiwn Rhyngwladol ar Stratograffeg (a dalfyrir i ICS) ar linell amser daearegol. Mae'r system hon (y Neogen) yn cychwyn 23.03 ± 0.05 miliwn o flynyddoedd yn ôl ac yn dod i ben tua 2.588 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Hwn ydy'r ail gyfnod yn yr Era Cenosoic (Cenozoic Era), mae'n dod ar ôl y cyfnod Paleogenaidd. Daw'r cyfnod chwarteraidd ar ei ôl yntau yn ei dro.
| System | Cyfres | Oes | Oes (Ma) | |
|---|---|---|---|---|
| Cwaternaidd | Pleistosenaidd | Gelasaidd | ifancach | |
| Neogenaidd | Plïosenaidd | Piacensaidd | 2.588–3.600 | |
| Sancleaidd | 3.600–5.332 | |||
| Mïosenaidd | Mesinaidd | 5.332–7.246 | ||
| Tortonaidd | 7.246–11.608 | |||
| Serravallaidd | 11.608–13.65 | |||
| Langhianaidd | 13.65–15.97 | |||
| Bwrdigalaidd | 15.97–20.43 | |||
| Acwitanaidd | 20.43–23.03 | |||
| Paleogenaidd | Oligosenaidd | Cataidd | hynach | |
| Israniadau'r Cyfnod Neogen, yn ôl IUGS, fel a gaed yng Ngorffennaf 2009. | ||||
Mae'n cael ei rannu'n ddau israniad a elwir yn epoc: y Mïosen a'r Plïosen.
Mae'r Neogen yn rhychwantu 20 miliwn o flynyddoedd, a yn y cyfnod hwn gwelwyd mamaliaid ac adar yn parhau i esblygu i'r ffurfiau modern, fwy neu lai. Gwelwyd hefyd darddiad yr Hominidae cynnar yn Affrica, a esblygodd ymhen hir a hwyr yn Homo sapiens (neu fod dynol).
| Cyfnod Neogen 23.03–2.588 miliwn o flynyddoedd yn ôl | |
| Cyfartaledd O2 yn yr atmosffêr | ca. 21.5 Cyfaint %[1] (108 % o lefel a geir heddiw) |
| Cyfartaledd CO2 yn yr atmosffêr | ca. 280 rhan / miliwn[2] (1 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol)) |
| Cyfartaledd tymheredd yr wyneb | ca. 14 °C[3] (0 °C uwch na'r lefel heddiw)
|
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
