Merthyr Cynog

Pentref gwledig a chymuned ym Mhowys, Cymru, yw Merthyr Cynog.^[1] Saif yn ardal Brycheiniog, ar lethrau deheuol Mynydd Epynt rhwng afonydd Ysgir Fawr ac Ysgir Fechan, ffrydiau sy'n ymuno yn nes i lawr i ffurfio afon Ysgir, un o ledneintiau afon Wysg.

Merthyr Cynog

Math	cymuned, pentrefan
Enwyd ar ôl	Cynog Ferthyr
Poblogaeth	245
Daearyddiaeth
Sir	Powys
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	7,201.37 ha
Cyfesurynnau	52.0167°N 3.4833°W
Cod SYG	W04000330
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	James Evans (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	David Chadwick (Democratiaid Rhyddfrydol)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am leoedd eraill o'r enw "Merthyr", gweler Merthyr (gwahaniaethu).

Lleolir y pentref ar bwys lôn wledig sy'n dringo i gyfeiriad Epynt o Aberhonddu, 6 milltir i'r de-ddwyrain. Y pentref cyfagos yw Llanfihangel Nant Brân, dros y bryn i'r gorllewin, a'r Capel Uchaf i'r gogledd-ddwyrain.

Ystyr y gair merthyr yma yw "eglwys (er cof am sant neu ar ei fedd)." Cysylltir y plwyf â Chynog Ferthyr, sant a mab hynaf Brychan, brenin Teyrnas Brycheiniog. Yn ôl traddodiad, lladdwyd Cynog gerllaw a chodwyd eglwys ar ei fedd. Ymhlith y lleoedd eraill a gysylltir â'r sant ceir Defynnog, tua 5 milltir i'r de-orllewin, ger Pontsenni.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan James Evans (Ceidwadwyr)^[2] ac yn Senedd y DU gan David Chadwick (Democratiaid Rhyddfrydol).^[3]

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[4][5][6]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Merthyr Cynog (pob oed) (245)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Merthyr Cynog) (44)			18.5%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Merthyr Cynog) (155)			63.3%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Merthyr Cynog) (19)			19.2%
:Y ganran drwy Gymru			5%