Mae Ddifodiannau Mawr Bywyd (Saesneg: mass extinction events) yn ddigwyddiadau byd-eang pan welir lleihad yn y bywyd sydd ar y Ddaear a hynny ar raddfa enfawr. Gellir diffinio sawl difodiant drwy edrych ar y newid sylweddol yn yr amrywiaeth a nifer yr organebau amlgellog. Mae difodiannau o'r fath yn cael effaith ar gydrannau'r biosffêr.[1]
Dwysedd difodiant organebau byw morol
yn ystod y Ffanerosöig
%
<-- Miliynau o flynyddoedd yn ôl
(H)
K–Pg
Tr–J
P–Tr
D
O–S
Mae'r siart hon yn dangos y
ganran ymddangosiadol o
genws yr anifeiliaid morol a ddifodwyd dros gyfnos o amser.
Nid yw'n cynrychioli pob
rhywogaeth o anifeiliaid morol, dim ond y rhai hynny y canfuwyd eu
ffosiliau. Ceir dolen ar bob un o'r prif 5 difodiant.
'Dyw graddfa'r difodiannau mawr a welwyd dros y milenia ddim yn gyson: maen nhw'n digwydd heb batrwm o ran amser. Gellir dweud yn fras, o astudio ffosiliau fod difodiannau cefndirol yn digwydd tua 2 i 5 teulu (bioleg) (tacsonomegol) anifeiliaid morol bob miliwn o flynyddoedd. Dyma, felly, y math o ffosiliau a astudir yn fwyaf aml, oherwydd y cofnod manwl sydd ar gael ohonynt, o'i gymharu ag anifeiliaid y tir.
Y difodiant mawr cyntaf, mae'n debyg oedd yr 'Ocsigeneddio Mawr' (Great Oxygenation Event) pan welwyd diocsigen (O2) a gynhyrchwyd gan organebau biolegol yn atmosffer y blaned.[2]
Y difodiant mawr diwedda pedd y Digwyddiad difodiant Cretasaidd-Paleogenaidd pan welwyd difodi llawer iawn o anifeiliaid a phlanhigion a hynny mewn amser cymharol fyr.[3] Yn ychwanegol at y 5 prif ddifodiant mawr, ceir nifer o rai mân a'r difodiant hwnnw sy'n digwydd heddiw a achoswyd gan ddyn, a elwir weithiau y 6ed difodiant. Digwyddant gan mwyaf yn ystod y Ffanerosöig (yr Eon daearegol presennol, a'r un ble gwelwyd amrywiaeth eang o blanhigion ac anifeiliaid yn esblygu).[4]
Genws a ddiffiniwyd yn dda
Tuedd
"Y Pum Difodiant Mawr"
Difodiannau eraill
Miliwn o flynyddoedd yn ôl
Amrywiaeth o fewn y Ffanerosöig, yn ôl cofnodion y ffosiliau. Mae'r echelin 'y' yn cynrychioli miloedd o genws.
Sosa Torres, Martha E.; Saucedo-Vázquez, Juan P.; Kroneck, Peter M.H. (2015). "Chapter 1, Section 2 "The rise of dioxygen in the atmosphere"". In Peter M.H. Kroneck and Martha E. Sosa Torres (gol.). Sustaining Life on Planet Earth: Metalloenzymes Mastering Dioxygen and Other Chewy Gases. Metal Ions in Life Sciences. 15. Springer. tt. 1–12. doi:10.1007/978-3-319-12415-5_1.
Ward, Peter D (2006). "Impact from the Deep". Scientific American.
Llyfryddiaeth
- Benton, Michael J., "When Life Nearly Died—The Greatest Mass Extinction of All Time", Thames & Hudson Ltd, London, 2003 ISBN 978-0-500-28573-2
- Cowen, R. (1999). "The History of Life". Blackwell Science. The chapter about extinctions is available here
- Richard Leakey a Roger Lewin, 1996, The Sixth Extinction : Patterns of Life and the Future of Humankind, Anchor, ISBN 0-385-46809-1. Excerpt from this book: The Sixth Extinction
- Richard A. Muller, 1988, Nemesis, Weidenfeld & Nicolson, ISBN 1-55584-173-2
- Raup, D.; J. Sepkoski (1986). "Periodic extinction of families and genera". Science 231 (4740): 833–836. Bibcode 1986Sci...231..833R. doi:10.1126/science.11542060. PMID 11542060.
- Nemesis – Raup and Sepkoski
- Rohde, R.A.; Muller, R.A. (2005). "Cycles in fossil diversity". Nature 434 (7030): 209–210. Bibcode 2005Natur.434..208R. doi:10.1038/nature03339. PMID 15758998.
- Sepkoski, J.J. (1996). "Patterns of Phanerozoic extinction: a perspective from global data bases". In O.H. Walliser. Global Events and Event Stratigraphy. Berlin: Springer. pp. 35–51
- Ward, P.D., (2000) Rivers In Time: The Search for Clues to Earth's Mass Extinctions
- Ward, P.D., (2007) Under a Green Sky: Global Warming, the Mass Extinctions of the Past, and What They Can Tell Us About Our Future (2007) ISBN 978-0-06-113792-1
- White, R.V.; Saunders, A.D. (2005). "Volcanism, impact and mass extinctions: incredible or credible coincidences". Lithos 79 (3–4): 299–316. Bibcode 2005Litho..79..299W. doi:10.1016/j.lithos.2004.09.016.
- Wilson, E.O., 2002, The Future of Life, Vintage (pb), ISBN 0-679-76811-4
