Richard Leakey

Paleoanthropolegydd, cadwraethwr a gwleidydd o Genia oedd Richard Erskine Frere Leakey FRS (19 Rhagfyr 1944 – 2 Ionawr 2022). Gweithiodd Leakey yn Cenia, yn bennaf mewn sefydliadau archeoleg a chadwraeth bywyd gwyllt. Roedd e'n Gyfarwyddwr Amgueddfa Genedlaethol Cenia. Sefydlodd NGO WildlifeDirect ac roedd yn gadeirydd Gwasanaeth Bywyd Gwyllt Cenia.^[1]

Richard Leakey
Ganwyd	Richard Erskine Frere Leakey  19 Rhagfyr 1944  Nairobi
Bu farw	2 Ionawr 2022  Nairobi
Dinasyddiaeth	Cenia
Alma mater	Lenana School
Galwedigaeth	paleoanthropolegydd, gwleidydd, cadwriaethydd, amgylcheddwr, academydd, hunangofiannydd
Swydd	cyfarwyddwr, cyfarwyddwr amgueddfa
Cyflogwr	Prifysgol Stony Brook, UDA
Plaid Wleidyddol	Safina
Mudiad	Dyneiddiaeth
Tad	Louis Leakey
Mam	Mary Leakey
Priod	Meave Leakey
Plant	Louise Leakey
Gwobr/au	Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol, Medal y Noddwr, Medal Hubbard, Fellow of the African Academy of Sciences, Livingstone Medal

Cafodd Leakey ei eni yn Nairobi, yn fab i'r curadur Amgueddfa Coryndon, Louis Leakey, a Mary Leakey, cyfarwyddwr cloddiadau Leakey yn Olduvai. Cafodd dau frawd, Jonathan a Philip.^[2] Roedd gan y bechgyn i gyd ferlod ac yn perthyn i Glwb Merlod Langata.^[3] Fe wnaethant gymryd rhan mewn cystadlaethau neidio a phrynu serth.^[4] Sefydlodd Lous a Mary Leakey Glwb Ci Dalmataidd Dwyrain Affrica.^[5] Roedd cŵn a llawer o anifeiliaid anwes eraill yn rhannu cartref Leakey.^[5] Ym 1956, yn un ar ddeg oed, cwympodd Richard Leakey oddi ar ei geffyl, gan dorri ei benglog a bron â marw o ganlyniad.^[6]

Gyda llaw, y digwyddiad hwn a achubodd briodas ei rieni.^[6] Roedd Louis Leakey o ddifrif yn ystyried gadael Mary am ei hysgrifennydd, Rosalie Osborn. Wrth i'r frwydr gyda Mary gynddeiriog ar yr aelwyd, erfyniodd Leakey ar ei dad o'i wely sâl i beidio â gadael. Dyna oedd y ffactor penderfynu. Torrodd Louis i fyny gyda Rosalie a bu'r teulu'n byw mewn cytgord hapus am ychydig flynyddoedd yn fwy.^[7]

Ym 1964, ar ei ail alldaith Lake Natron, cyfarfu Richard Leakey â'r archeolegydd Margaret Cropper.^[8] Priododd Margaret ym 1965. Cafodd swydd yn y Ganolfan Cynhanesyddol a Phalaeontoleg, gyda Louis Leakey. ^[9] Gweithiodd yn cloddio yn Lake Baringo a pharhaodd â'i fusnes saffari ffotograffig. Ganwyd eu merch Anna ym 1969, ond yn yr un flwyddyn ysgarodd Leakey a Margaret. Priododd ei gydweithiwr Meave Epps ym 1970 ac roedd ganddyn nhw ddwy ferch, Louise (ganwyd 1972) a Samira (1974).^[10]

Cyfeiriadau

1. People of the Lake (yn Saesneg). Anchor Press/Doubleday. Ionawr 1978. Cyrchwyd 28 Mai 2020.
2. "Richard E. Leakey Biography and Interview". www.achievement.org (yn Saesneg). American Academy of Achievement.
3. Kashyap, Nitin (3 Ionawr 2022). "Kenyan Paleoanthropologist Richard Leakey Passed Away at 77 Family". Up To Brain (yn Saesneg). Cyrchwyd 3 Ionawr 2022.^{[dolen farw]}
4. "10 Facts About Richard Leakey". Surfnetkids Almanac (yn Saesneg). 21 Mawrth 2009. Cyrchwyd 3 Ionawr 2022.
5. "Louis Leakey, Famed Paleoanthropolgist and Dalmatian Fancier". National Purebred Dog Day (yn Saesneg). 5 Awst 2017. Cyrchwyd 3 Ionawr 2022.
6. Stone, Andrea (2 Ionawr 2022). "Richard Leakey, trailblazing conservationist and fossil hunter, dies at 77". National Geographic (yn Saesneg). Cyrchwyd 3 Ionawr 2022.
7. Morell, Virginia (1995). Chapter 17, "Chimpanzees and Other Loves", in Ancestral Passions: The Leakey Family and the Quest for Humankind's Beginnings. ISBN 978-0684824703 (Saesneg).
8. "Leakey, Richard". Encyclopedia.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 3 Ionawr 2022.
9. "Richard Leakey". Freedom from Religion Foundation (yn Saesneg). Cyrchwyd 3 Ionawr 2022.
10. "Biographies: Richard Leakey". www.talkorigins.org (yn Saesneg).