Y Democratiaid Rhyddfrydol (DU)

Mae'r Democratiaid Rhyddfrydol yn blaid wleidyddol ryddfrydol, gymdeithasol sy'n gweithredu yn y Deyrnas Unedig ac a elwir ar lafar yn Lib Dems. Hyd at 2015, hi oedd y drydedd blaid fwyaf o'r pleidiau gwleidyddol yn y Deyrnas Unedig.^[4][5][6]

Y Democratiaid Rhyddfrydol Liberal Democrats
Arweinydd	Ed Davey
Dirprwy Arweinydd	Daisy Cooper
Llywydd	Mark Pack
Sefydlwyd	3 Mawrth 1988; 36 o flynyddoedd yn ôl (1988-03-03)[1]
Unwyd gyda	Plaid Ryddfrydol (DU) Democratiaid Cymdeithasol
Pencadlys	8–10 Great George Street, Llundain, SW1P 3AE [2]
Asgell yr ifanc	Liberal Youth
Aelodaeth  (2023)	90,000+[3]
Rhestr o idiolegau	Rhyddfrydiaeth Rhyddfrydiaeth gymdeithasol
Sbectrwm gwleidyddol	Canol
Partner rhyngwladol	Liberal International
Lliw	Melyn
Tŷ'r Cyffredin	72 / 650
Tŷ'r Arglwyddi	79 / 790
Cynulliad Llundain	2 / 25
Llywodraeth leol	3,085 / 18,646
Senedd yr Alban	4 / 129
Senedd Cymru	1 / 60
Gwefan
libdems.org.uk

Paddy Ashdown yn canfasio yn Chippenham yn 1992. Bu'n arweinydd rhwng 1988 a 1999.

Ffurfiwyd y Democratiaid Rhyddfrydol yn 1988 pan unwyd y Blaid Ryddfrydol a Plaid y Democratiaid Cymdeithasol (Social Democratic Party neu'r "SDP"). Cyn hynny am saith mlynedd, roedd y ddwy blaid wedi ffurfio'r 'Cynghrair yr SDP-Rhyddfrydwyr'. Hyd at 1988, bu'r Blaid Ryddfrydol mewn bodolaeth am 129 mlynedd, gydag arweinwyr cryf a Chymreig megis Gladstone a Lloyd George. Rhoddwyd cryn bwyslais ar ddiwygiadau rhyddfrydol er lles y gymdeithas, ac arweiniodd hyn at sefydlu'r Wladwriaeth les yng ngwledydd Prydain a Gogledd Iwerddon. Yn 1920, fodd bynnag, goddiweddwyd y Rhyddfrydwyr gan y Blaid Lafur, fel y prif fygythiad i'r Blaid Geidwadol. Gwahanwyd y Rhyddfrydwyr a'r Llafurwyr ymhellach yn 1981 oherwydd i'r Blaid Lafur droi fwyfwy i'r asgell chwith.^[7][8]

Etholwyd Nick Clegg yn Arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol yn 2007 ac yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2010, cipiwyd 57 o'r seddi ganddynt, a nhw felly oedd y drydedd blaid fwyaf o ran nifer yr Aelodau Seneddol. Roedd gan y Ceidwadwyr 307 a Llafur 258 AS, a gan nad oedd gan yr un blaid y mwyafrif clir, ymunodd y Democratiaid Rhyddfrydol gyda'r Ceidwadwyr i ffurfio cynghrair a phenodwyd Clegg yn Ddirprwy Brif Weinidog y DU.^[9] Yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2015, lleihawyd nifer ei haelodau Seneddol i 8 ac ymddiswyddodd Clegg fel Arweinydd ei blaid.^[10]

Ffurfio

Ffurfiwyd y Democratiaid Rhyddfrydol ar 3 Mawrth 1988 pan unwyd y Blaid Ryddfrydol gyda'r Democratiaid Cymdeithasol, ond daeth i gytundeb gyda'i gilydd saith mlynedd ynghynt pan ffurfiwyd y 'Cynghrair yr SDP-Rhyddfrydwyr' (SDP–Liberal Alliance).^[1] Tarddiad y Blaid Ryddfrydol oedd y Chwigiaid, y Radicaliaid a'r Peelites (yn 1859). Roedd yr SDP cryn dipyn yn iau - fe'i crewyd yn 1982 gan gyn-aelodau seneddol y Blaid Lafur, gydag ambell Geidwadwr a newidiodd ei liw.^[11]

Sylweddolodd yr SDP a'r Rhyddfrydwyr - yn gam neu'n gymwys - nad oedd lle i bedair plaid yng ngwleidyddiaeth gwledydd Prydain, a daethpwyd i gytundeb (neu 'Gynghrair') na fyddent yn sefyll yn erbyn ei gilydd mewn etholiad. Arweinyddion y Gynghrair oedd David Steel o'r Rhyddfrydwyr a Roy Jenkins ar ran yr SDP; cyn hir, daeth David Owen i gymryd lle Jenkins.^[11] Roedd gan y ddwy blaid eu polisiau eu hunain, ond cyflwynwyd un maniffesto ar gyfer Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1987.

Arweinwyr

• Paddy Ashdown (1988–1999)
• Charles Kennedy (1999–2006)
• Menzies Campbell (2006–2007)
• Nick Clegg (2007–2015)
• Tim Farron (2015–2017)
• Vince Cable (2017-2019)
• Jo Swinson (22 Gorffennaf 2019 – 13 Rhagfyr 2019)
• Ed Davey (27 Awst 2020 – presennol)

Canlyniadau mewn Etholiadau Cyffredinol

Etholiad cyffredinol	Enw	Arweinydd	Cyfran o'r bleidlais	Seddi	Cyfran o'r seddi	Ffynhonnell
1983	Cynghrair yr SDP-Rhyddfrydwyr	David Steel David Owen	25.4%	23 / 650	3.5%	[12]
1987	Cynghrair yr SDP-Rhyddfrydwyr		22.6%	22 / 650	3.4%	[12]
1992	Democratiaid Rhyddfrydol	Paddy Ashdown	17.8%	20 / 651	3%	[13]
1997	Democratiaid Rhyddfrydol		16.8%	46 / 659	7%	[13]
2001	Democratiaid Rhyddfrydol	Charles Kennedy	18.3%	52 / 659	8%	[14]
2005	Democratiaid Rhyddfrydol		22.0%	62 / 646	10%	[15]
2010	Democratiaid Rhyddfrydol	Nick Clegg	23.0%	57 / 650	9%	[16]
2015	Democratiaid Rhyddfrydol		7.9%	8 / 650	1.2%	[17]
2017	Democratiaid Rhyddfrydol	Tim Farron	7.4%	12 / 650	1.8%	[18]
2019	Democratiaid Rhyddfrydol	Jo Swinson	11.6%	11 / 650	1.7%	[19]
2024	Democratiaid Rhyddfrydol	Ed Davey	12.2%	72 / 650	11.1%	[20]

Aelodaeth

Blwyddyn	Aelodaeth
2001	73,276[21]
2002	71,636[21]
2003	73,305[22]
2004	72,721[23]
2005	72,031[24]
2006	68,743[25]
2007	65,400[26]
2008	59,810[27]
2009	58,768[28]
2010	65,038[29]
2011	48,934[30]
2012	42,501[31]
2013	43,451[32]
2015	61,456[33]

Gwelir hefyd

Democratiaid Rhyddfrydol Cymru - y Blaid yng Nghymru.

Cyfeiriadau

1. Robert Ingham and Duncan Brack, Peace, Reform and Liberation – A History of Liberal Politics in Britain 1679–2011, Biteback Publishing, 2011.
2. "Revealed: The Liberal Democrats' new HQ". Libdemvoice.org. 21 Mai 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-05-24. Cyrchwyd 26 Mawrth 2013.
3. "Liberal Democrats website". libdems.org.uk. 29 April 2023. Cyrchwyd 12 July 2023.
4. http://www.economist.com/news/britain/21645809-survive-party-government-lib-dems-must-hold-south-west-england-they-probably
5. http://www.bbc.co.uk/programmes/p02ps438
6. http://www.newstatesman.com/politics/2014/10/why-being-centrist-party-hasnt-helped-lib-dems
7. Mike Finn (PSA Symposium) (Ebrill 2014). The Coalition and the Liberal Democrats: The Radical Centre in action?. Political Studies Association (forthcoming).
8. Mark Satin (2004). Radical Middle: The Politics We Need Now. Westview Press and Basic Books. ISBN 978-0-8133-4190-3.
9. "David Cameron is UK's new prime minister". bbc.co.uk. 12 Mai 2010. Cyrchwyd 12 Mai 2010.
10. "Election results: Nick Clegg resigns after Lib Dem losses". BBC News. 8 Mai 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-06-24. Cyrchwyd 15 Mai 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
11. "A concise history of the Liberal Parties, SDP and Liberal Democrats". Liberal Democrat History Group. 2007. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-08-29. Cyrchwyd 2015-06-24. Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
12. "Statistics 1980s". Electoral Reform Society. 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-10-05. Cyrchwyd 13 April 2008.
13. "Statistics 1990s". Electoral Reform Society. 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-10-05. Cyrchwyd 15 Mai 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
14. "Results & Constituencies". BBC. 2001. Cyrchwyd 29 Mawrth 2008.
15. Kettle, Martin (26 Ebrill 2005). "Kennedy can still exploit this perfect political storm". The Guardian. Llundain. Cyrchwyd 21 Mawrth 2008.
16. Election 2010 United Kingdom – National Results BBC News
17. "20 things you Mai have missed from the election". BBC News. 8 Mai 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-05-10. Cyrchwyd 15 Mai 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
18. "Results of the 2017 General Election". BBC News (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-06-04.
19. "Results of the 2019 General Election". BBC News (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-06-04.
20. "Results of the 2024 General Election" (yn Saesneg). BBC News. Cyrchwyd 3 August 2024.
21. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2002" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
22. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2003" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
23. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2004" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
24. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2005" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
25. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2006" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
26. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2007" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
27. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2008" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
28. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2009" (PDF). The Liberal Democrats. Cyrchwyd 14 Tachwedd 2010.^{[dolen farw]}
29. Eaton, George (25 Gorffennaf 2013). "Lib Dem money woes grow as party membership hits new low". New Statesman. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-06-24. Cyrchwyd 15 Mai 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
30. "The Liberal Democrats (The Federal Party) – Reports and Financial Statements – Year Ended 31 December 2011". The Liberal Democrats. t. 27. Cyrchwyd 2 Awst 2012.
31. Titley, Simon (19 Ionawr 2013). "Liberator's blog: Has the fall in party membership finally ended?". Liberator. Cyrchwyd 15 Gorffennaf 2013.
32. Rathe, Austin (8 Ionawr 2014). "Liberal Democrats end year with historic membership growth – but we must keep up the good work". Liberal Democrat Voice. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-03-30. Cyrchwyd 2015-06-24.
33. http://www.libdems.org.uk/membership_figures

Dolenni allanol

• Democratiaid Rhyddfrydol Cymru Archifwyd 2015-09-19 yn y Peiriant Wayback
• (Saesneg) Democratiaid Rhyddfrydol y DU

Eginyn erthygl sydd uchod am wleidyddiaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.