Remove ads
Storïwr traddodiadol yng Nghymru'r Oesoedd Canol oedd y cyfarwydd. Ychydig a wyddom â sicrwydd am y dosbarth hwn o lenorion a'u perthynas â'r beirdd, ond fel y beirdd llys roedd gan y cyfarwydd proffesiynol statws uchel yn llys y brenin. Daw'r enw o'r gair Cymraeg Canol cyfarwyddyd ('chwedl, stori, hanes').[1] Ystyr arall i'r gair yw 'arweinydd, tywysydd' neu 'dyn hyddysg'.[2]
Y cyfarwyddiaid a luniodd y chwedlau Cymraeg Canol a adnabyddir yn gyffredinol fel y Mabinogi, yn cynnwys Pedair Cainc y Mabinogi. Yn y bedwaredd Gainc, Math fab Mathonwy, disgrifir Gwydion fel "gorau cyfarwydd yn y byd". Yn llys Pryderi yn Nyfed mae'n diddanu'r llys â'i chwedlau:
- Yntau Wydion gorau cyfarwydd yn y byd oedd. A'r nos honno, diddanu y llys a wnaeth ar ymddiddanau digrif ['pleserus'] a chyfarwyddyd, oni oedd [yn] hoff gan bawb o'r llys...[3]
Enw un cyfarwydd yn unig sy'n hysbys heddiw, sef Bledri ap Cydifor, ond mae lle i gredu fod rhai o'r beirdd yn gyfarwyddiaid hefyd. Roedd y cyfarwydd yn cyflawni swyddogaeth yn y llys tebyg i swyddogaeth y Pencerdd a'r Bardd Teulu, sef diddanu'r llys ond â chwedlau rhyddiaith yn hytrach na barddoniaeth. Roedd yn cael ei restru gyda'r beirdd ond yn is na'r penceirddiaid a'r graddau eraill o feirdd.
Fel y beirdd, tynnai'r cyfarwydd ar stoc o chwedlau a dysg draddodiadol. Credir fod Trioedd Ynys Prydein yn ddetholiad o ddeunydd mnemonig i atgoffa'r cyfarwydd am chwedl a'i chysylltiadau â chwedlau eraill. Dibynnai'r cyfarwydd ar gof aruthrol er mwyn trosglwyddo'r deunydd hyn o genhedlaeth i genhedlaeth: crefft lafar ydoedd a dyna pam fod cyn lleied wedi goroesi ar glawr.
Yr enw Gwyddeleg am 'gyfarwydd' yw senchaid.
Remove ads
.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads