Aldus Manutius

Argraffwr, cyhoeddwr, a theipograffwr Eidalaidd yng nghyfnod y Dadeni Dysg oedd Aldus Manutius neu Aldo Manuzio (Teobaldo Manucci; 1449 – 6 Chwefror 1515) sydd yn nodedig am sefydlu gwasg Aldina.^[1] Cyhoeddodd Manutius nifer o'r argraffiadau cyntaf o glasuron llenyddiaeth Hen Roeg a Lladin.

Aldus Manutius
Ganwyd	1449, 1450  Bassiano
Bu farw	6 Chwefror 1515  Fenis
Man preswyl	Casa Manuzio, Ferrara, Casa Manuzio
Dinasyddiaeth	Gweriniaeth Fenis, Taleithiau'r Babaeth
Alma mater	Prifysgol Ferrara Prifysgol La Sapienza
Galwedigaeth	dylunydd math, cyhoeddwr, tiwtor, teipograffydd, argraffydd, golygydd
Cyflogwr	Alberto III Pio Caterina Pico
Prif ddylanwad	Giovanni Pico della Mirandola, Andrea Torresano
Priod	Maria Torresano
Plant	Paulus Manutius, Marco Manuzio, Antonio Manuzio, Alda Manuzio
llofnod

Ganed yn Bassiano, Taleithiau'r Babaeth, ac astudiodd yn Rhufain ac yn Ferrara. Aeth i Fenis ym 1490 a bu'n cysylltu ag ysgolheigion a chysodwyr Groegaidd. Ym Mawrth 1495 cyhoeddodd ei lyfr cyntaf a chanddo ddyddiad: Erotemata gan Constantinos Lascaris. Cyhoeddodd pum cyfrol o waith Aristoteles ym 1495–98; eidylau Theocritos a De Aetna gan Pietro Bembo ym 1495; a gweithiau gan Aristoffanes a Poliziano ym 1498. Y llyfr enwocaf a gyhoeddwyd ganddo oedd Hypnerotomachia Poliphili (1499) gan Francesco Colonna, a ddarluniwyd gyda thorluniau pren gan arlunydd anhysbys. Cyhoeddodd argraffiadau o Fyrsil, Juvenalis, Martialis, a Petrarca ym 1501; a Catullus, Lucanus, Thucydides, Soffocles, a Herodotus ym 1502. Yn yr argraffiad hwnnw o Soffocles, sonir y tro cyntaf am Aldina, academi o ysgolheigion a drefnwyd gan Manutius i olygu testunau clasurol er mwyn eu cyhoeddi ar ffurf llyfrau. Ymddangosodd coloffon enwog Aldina, angor a dolffin, am y tro cyntaf yn argraffiad Awst 1502 o La divina commedia gan Dante. O 1503 i 1514, cynhyrchwyd testunau gan Xenophon, Euripides, Homeros, Esop, Platon, Pindar, ac Horas, yn ogystal â Desiderius Erasmus.^[2]

Cyfeiriadau

1. David S. Zeidberg; Fiorella Gioffredi Superbi (1998). Aldus Manutius and Renaissance Culture: Essays in Memory of Franklin D. Murphy : Acts of an International Conference, Venice and Florence, 14-17 June 1994 (yn Saesneg). L.S. Olschki. t. 318. ISBN 978-88-222-4575-5.
2. (Saesneg) Aldus Manutius. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 7 Awst 2020.