Gwrthdaro herwfilwrol a ymladdwyd gan wrthryfelwyr y mujahideen yn erbyn llywodraeth Gweriniaeth Ddemocrataidd Affganistan a'r Undeb Sofietaidd oedd Rhyfel yr Undeb Sofietaidd yn Affganistan a barodd trwy gydol y 1980au. Rhyfel trwy ddirprwy ydoedd rhwng dwy ochr y Rhyfel Oer, a derbyniodd y mujahideen gymorth oddi ar elynion yr Undeb Sofietaidd, yn enwedig Unol Daleithiau America. Aeth y brwydro yn anhrefn hynod o waedlyd a distrywiol, gan gynnwys gwrthryfeloedd lleol, bomio o'r awyr ar raddfa eang, gosod miliynau o ffrwydron tir, a chyflafanau o bentrefi cyfan. Bu farw rhwng pum can mil a dwy filiwn o Affganiaid, rhyw 6.5–11.5% o boblogaeth y wlad, a mudodd miliynau o ffoaduriaid i Bacistan, Iran, a gwledydd eraill. Enciliodd y lluoedd Sofietaidd o Affganistan wedi naw mlynedd o ryfela annatrys, a chyfrannodd y methiant hwn at gwymp yr Undeb Sofietaidd.
Sail resymegol yr ymyrraeth
Wrth i'r rhyfel cartref yn Affganistan waethygu, bu prif swyddogion Lluoedd Arfog yr Undeb Sofietaidd yn llawn amheuon am ymyrraeth filwrol yn y wlad honno. Serch hynny, gorchmynnwyd goresgyniad y wlad gan y llywodraeth ym Moscfa er mwyn sefydlogi Canolbarth Asia a sicrhau bod Affganistan yn rhan o faes dylanwad y bloc comiwnyddol.
Storm-333
Prif gyrch y goresgyniad Sofietaidd oedd Ymgyrch Storm-333, achos o weithredu cudd gan luoedd arbennig i gipio Palas Tajbeg yn Kabul, prifddinas Affganistan, a dymchwel llywodraeth Hafizullah Amin, arweinydd Plaid Ddemocrataidd Pobl Affganistan. Ar 27 Rhagfyr 1979 dygodd Spetsnaz a milwyr o'r awyr gudd-gyrch ar Balas Tajbeg, gan lofruddio Amin. Fel rhan o'r ymgyrch ehangach, croesai degau o filoedd o danciau y ffin ar hyd afon Amu Darya, a chludwyd milwyr i feysydd awyr yn y wlad. Ar 28 Rhagfyr, darlledwyd araith gan Babrak Karmal yn cyhoeddi bod Amin wedi ei ddymchwel ac yn datgan ei hun yn olynydd iddo.
Strategaeth gychwynnol y feddiannaeth
Wedi'r goresgyniad, lluniodd y Sofietiaid gynllun rhyfel a ymddangosai yn syml ar y cychwyn, gyda'r gobaith o feddiannu prif safleoedd y wlad, cynorthwyo'r Affganiaid i ddofi'r cefn gwlad yn chwim, ac i sefydlu gwladwriaeth ddibynnol dan lywodraeth effeithiol. Prif amcanion y strategaeth oedd i sefydlogi'r sefyllfa wleidyddol yn Affganistan; atgyfnerthu, ail-hyfforddi, a chynyddu lluoedd yr Affganiaid er mwyn galluogi iddynt ostegu'r gwrthryfel; defnyddio lluoedd arfog yr Undeb Sofietaidd i gyflawni gorchwylion arferol wrth garsiynau'r dinasoedd a threfi mawrion; a diogelu isadeiledd y wlad, gan gynnwys y priffyrdd, argaeau, a chyflenwadau nwy a thrydan. Y nod oedd i encilio'r lluoedd Sofietaidd cyn pen tair blynedd, gan adael llywodraeth gomiwnyddol gryf a chyfeillgar yn Kabul i gadw'r heddwch, gyda chymorth cynghorwyr, arfau a thechnoleg dan nawdd yr Undeb Sofietaidd.[1]
Er gwaethaf gobeithion y Sofietiaid, gwaethygodd y rhyfel cartref yn Affganistan ac aeth yr holl gefn gwlad, a nifer o'r dinasoedd, yn ansefydlog. Digalonnai'r lluoedd gwladwriaethol wrth iddynt fethu â gostegu'r gwrthryfeloedd, ac felly gostyngai'u heffeithioldeb ar faes y gad. Bu'r Sofietiaid yn pryderu am gywilydd yn llygaid y byd yn ogystal â methiant milwrol enfawr a chwymp y comiwnyddion yn Kabul os oeddynt am encilio'u lluoedd heb sicrhau buddugoliaeth lwyr.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
