Pentref a chymuned ym mwrdeisdref sirol Castell-nedd Port Talbot, Cymru, yw Margam. Fe'i lleolir ger Port Talbot yn agos i gyffordd 39 o draffordd yr M4.
 | |
| Math | maestref, cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 3,017 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Castell-nedd Port Talbot |
| Gwlad |  Cymru |
| Arwynebedd | 4,912.61 ha |
| Cyfesurynnau | 51.5744°N 3.7528°W |
| Cod SYG | W04001024 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Jeremy Miles (Llafur) |
| AS/au y DU | Stephen Kinnock (Llafur) |
 | |
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Jeremy Miles (Llafur)[1] ac yn Senedd y DU gan Stephen Kinnock (Llafur).[2]
Hanes
Roedd Margam yn gymuned hynafol Gymreig ac arferai fod yn rhan o gwmwd Tir Iarll. Yn wreiddiol cawsai ei ddominyddu gan Abaty Margam, tŷ cefnog y Sistersiaid a sefydlwyd ym 1147. Pan ddiddymwyd yr abatai, daeth yr abaty i feddiant y teulu Mansel a dilynwyd hwy gan eu disgynyddion benywaidd, y teulu Talbot a oedd yn gangen o deulu Iarll Amwythig.
Parhaodd eglwys y plwyf i weithredu o gorff Abaty Margam, ac mae'n parhau i wneud hynny o hyd. Mae Castell Margam yn cynnwys adfeilion o'r Chapter House a chofgolofnau mawrion o'r 17eg a'r 18g. Yn yr Amgueddfa Gerrig ceir tystiolaeth bwysig am ddyfodiad Cristnogaeth cynnar i'r ardal.
Gyda dyfodiad y chwyldro diwydiannol, daeth plwyf Margam yn bwysig am ddau reswm. Yn gyntaf, roedd yno harbwr da a ddatblygwyd yn ddiweddarach i fod yn Bort Talbot. Rhoddwyd yr enw iddo fel teyrnged i un o ysweiniaid Margam. Yn ail, roedd yno gyflenwad o lo a gwelwyd datblygiad sylweddol yn y diwydiant glo ar ddiwedd y 18g. Golygodd y cyfuniad o lo a thrafnidiaeth effeithiol o'r harbwr bod Margam wedi chwarae rhan bwysig yn nhirwedd diwydiannol De Cymru.
Yn wreiddiol, trigai gweithwyr y pyllau glo i ffwrdd o bentref Margam ei hun, yn fwyaf amlwg ym mhentref Taibach. Wrth i amser fynd yn ei flaen, fodd bynnag, datblygodd y plwyf i gyd i fod yn gymuned o weithwyr diwydiannol. Yn sgîl hyn, datblygodd Margam i fod yn un o faesdrefi Port Talbot ac mae'n parhau felly tan heddiw.
Serch hynny, nid oedd tiroedd Abaty Margam wedi eu cynnwys yn niwydiannu a threfoli Margam. Cafodd yr Abaty eu cynnwys gan y teulu Talbot yn nhiroedd eu plasdy, Castell Margam gerllaw. Difrodwyd y plasdy yn ddifrifol ar ddiwedd yr 20g ond mae bellach yn cael ei adnewyddu. Yn ystod y 18g, roedd y teulu Talbot wedi adeiladu'r orendy mwyaf yn Ewrop a saif yr adeilad yno o hyd. Yng ngahnol yr 20g, gwerthwyd holl dir y teulu Talbot ac mae'r tir hwnnw bellach yn rhan o Barc Gwledig Margam. Mae'r tir yn ymestyn dros rhyw 850 erw (340 ha) a chaiff ei reoli gan y cyngor lleol.
Ar ddechrau'r 20g, daeth Margam yn gweithfeydd pwysig i British Steel a daeth y tyrrau oeri yn arwyddnod lleol. Cawsant eu dymchwel ym mis Tachwedd 2003 yn sgîl gor-gynhyrchu yn Ewrop.
Cyfrifiad 2011
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5][6]
| Cyfrifiad 2011 | ||||
|---|---|---|---|---|
| Poblogaeth cymuned Margam (pob oed) (3,017) | 100% | |||
| Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Margam) (295) | 10.1% | |||
| :Y ganran drwy Gymru | 19% | |||
| Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Margam) (2541) | 84.2% | |||
| :Y ganran drwy Gymru | 73% | |||
| Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Margam) (392) | 31.8% | |||
| :Y ganran drwy Gymru | 67.1% | |||
Cyfeiriadau
Gweler hefyd
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
