From Wikipedia, the free encyclopedia
Ynganiad cysegredig yw mantra neu mantram (Sansgrit: मन्त्र /ˈmʌntrə/ Pali: mantaṃ) sy'n air neu'n ffonem, neu grŵp o eiriau yn Sansgrit, Pali ac ieithoedd eraill y cred ymarferwyr fod â phwerau crefyddol, hudol neu ysbrydol.[2][3] Mae gan rai mantrâu strwythur cystrawennol ac ystyr lythrennol, tra nad oes gan eraill.[4]
.jpg) | |
| Enghraifft o: | genre gerddorol  |
|---|---|
| Math | chant |
| Gwlad | India, Iran |
| Dechrau/Sefydlu | 2000 (yn y Calendr Iwliaidd) CC |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Cyfansoddwyd y mantrâu cynharaf yn y Fedeg yn India tua 2000-1000 CC.[5] Ar ei symlaf, mae'r gair ॐ (Aum, Om) yn gwasanaethu fel mantra, credir mai hwn yw'r sain a lefarwyd gan berson ar y ddaear. Mae sain aum wrth ei gynhyrchu yn creu atseinedd yn y corff sy'n helpu'r corff a'r meddwl i fod yn dawel, digynwrf. Mewn ffurfiau mwy soffistigedig, yn ymadroddion melodig gyda dehongliadau ysbrydol fel hiraeth ddynol am wirionedd, realiti, goleuni, anfarwoldeb, heddwch, cariad, gwybodaeth a gweithredu.[2][5][6]
Mae'r defnydd, strwythur, swyddogaeth, pwysigrwydd, a mathau o fantras yn amrywio yn ôl ysgol ac athroniaeth Hindŵaeth, Bwdhaeth, Jainiaeth a Siciaeth.[3][7] Yn nhraddodiad Shingon Japan, ystyr y gair Shingon yw mantra.[8] Mae emynau, gwrthffonau, siantiau, cyfansoddiadau a chysyniadau tebyg i'w cael yn Zoroastriaeth,[9] Taoaeth, Cristnogaeth, ac mewn mannau eraill.[2] Mae mantrâu yn chwarae rhan ganolog mewn tantra.[5][10] Yn yr ysgol hon o feddwl, ystyrir bod mantrâu yn fformiwla gysegredig ac yn ddefod bersonol iawn, sy'n cael effaith, dim ond ar ôl cychwyn eu llefaru. Mewn ysgolion eraill Hindŵaeth, Bwdhaeth, Jainiaeth neu Siciaeth, nid yw cychwyn yn ofyniad.[6][9]
Mae'r gair Sansgrit mantra- yn deillio o'r gwreiddyn man- sef "meddwl".[11][12][13][14][15]
Cred ysgolheigion[2][5] bod y defnydd o fantras wedi cychwyn cyn 1000 CC. Erbyn y cyfnod Vedig canol (1000 CC i 500 CC) - yn ôl Frits Staal - roedd mantrâu mewn Hindŵaeth wedi datblygu i fod yn gyfuniad o gelf a gwyddoniaeth.[5]
Y cyfieithiad Tsieineaidd yw 眞言, 真言; zhenieg: 'geiriau gwir' a'r gair Japanaeg yw shingon (a ddefnyddir hefyd fel yr enw ar gyfer sect Shingon). Yn ôl Alex Wayman a Ryujun Tajima, ystyr "Zhenyan" (neu "Shingon") yw "ynganiad cywir", mae ganddo'r ymdeimlad o'r "union fantra sy'n datgelu gwirionedd y dharmas", a dyma lwybr mantrâu.[8][16]
Nid oes diffiniad bydeang a dderbynnir yn gyffredinol o mantra.[17]
Yn ôl yr Oxford Living Dictionary diffinnir mantra fel gair neu sain sy'n cael ei ailadrodd i gynorthwyo canolbwyntio mewn myfyrdod. Mae'r Cambridge Dictionary yn darparu dau ddiffiniad gwahanol. Mae'r cyntaf yn cyfeirio at Hindŵaeth a Bwdhaeth: gair neu sain y credir bod ganddo bŵer ysbrydol arbennig. Mae'r ail ddiffiniad yn fwy cyffredinol: gair neu ymadrodd sy'n aml yn cael ei ailadrodd ac sy'n mynegi cred arbennig o gryf. Er enghraifft, gall tîm pêl-droed ddewis geiriau unigol fel eu "mantra" eu hunain.
Rhoddir yr enw Feda i'r corff helaeth o lenyddiaeth sy'n cynnwys mantra a Brahmana. Hyd yn hyn rydym wedi bod yn cyfeirio'n bennaf at fantrâu sy'n ffurfio cyfran Samhita o'r Veda. Mae'r Rigveda Samhita yn cynnwys tua 10,552 mantra, wedi'u dosbarthu yn ddeg llyfr o'r enw mandalas. Mae Sukta yn grŵp o fantras.[18] Daw mantrâu ar sawl ffurf, gan gynnwys ṛc (penillion o'r Rigveda er enghraifft) a sāman (siantiau cerddorol o'r Sāmaveda er enghraifft).[2][5]
Yn ôl y traddodiad Indiaidd mae 'Veda' yn cael ei ystyried yn ysgrythur a ddatgelwyd gan y goruwchnaturiol, nid yw wedi'i chyfansoddi gan unrhyw awdur dynol. Mae'r emynau Fedig (Suktas) neu'r penillion (mantrâu) yn cael eu gweld a'u siarad gan y gweledydd yn unig (Rishis). Nid yw'r gweledydd hwn yn awdur ar y mantrâu nac yn gyfrifol am gynnwys y mantrâu. Mae Yaska, yr arddangoswr hynaf o Veda, wedi dweud yn benodol bod y gweledydd hwn wedi derbyn y wybodaeth gysegredig neu'r wybodaeth a ddatgelwyd iddynt. Yna fe'i rhoddwyd i ddisgynyddion trwy gyfarwyddyd llafar. Maent yn grynhoadau llafar a oroesodd ers cychwyn amser. Maent nid yn unig yn cael eu hadnabod fel ysgrythurau, ond hefyd fel prif ffynnon diwylliant Indiaidd a gwareiddiad dynol.[18]
Yn yr ysgol Tantrig y sain yw'r bydysawd.[19] Daw'r goruchaf (para) â bodolaeth trwy'r Gair (Shabda). Mae'r greadigaeth yn cynnwys dirgryniadau ac amleddau amrywiol sy'n arwain at ffenomenau'r byd.
Un o swyddogaethau mantrâu yw dod a naws i ddefodau a chadarnhau defodau.[20] Mae pob mantra, yn nefodau Vedig, wedi'i gyplysu â gweithred. Yn ôl Apastamba Srauta Sutra, mae un mantra yn cyd-fynd â phob gweithred ddefodol, oni bai bod y Sutra yn nodi’n benodol bod un weithred yn cyfateb i sawl mantra. Yn ôl Gonda,[21] ac eraill,[22] mae cysylltiad a rhesymeg rhwng mantra Vedig a phob gweithred ddefodol Vedig sy'n cyd-fynd â hi. Yn yr achosion hyn, swyddogaeth mantrâu oedd bod yn offeryn effeithiol, defodol i'r offeiriad, ac yn offeryn ar gyfer gweithrediadau defodol i eraill.
Yn ôl Staal,[5] gellir siarad mantrâu Hindŵaidd yn uchel, anirukta (heb ei ynganu), upamsu (anghlywadwy), neu manasa (heb ei siarad, ond ei adrodd yn y meddwl). Mewn defnydd defodol, mae mantrâu yn aml yn offerynnau myfyrdod distaw.
Ar gyfer bron pob mantra, mae yna chwe chainc o'r enw Shadanga.[23] Y chwe yw: Gweledydd (Rishi), Duwdod (Devata), Hadau (Beeja), Ynni (Shakti), Meistr (chanda), a Kilaka (Lock).
Y mantra mwyaf sylfaenol yw Om, a elwir mewn Hindŵaeth fel y "mantra'r pranava," ffynhonnell pob mantrâu. Yr athroniaeth Hindŵaidd y tu ôl i hyn yw'r rhagosodiad mai dim ond Un realaeth sydd cyn bodolaeth a thu hwnt i fodolaeth, Brahman, ac mae'r amlygiad cyntaf o Brahman wedi'i fynegi fel Om. Am y rheswm hwn, mae Om yn cael ei ystyried yn syniad sylfaenol, ac felly mae'n cael ei rag-ddodi a'i ôl-ddodi i bob gweddi Hindŵaidd. Er y gall rhai mantrâu alw duwiau neu egwyddorion unigol, mae mantrâu sylfaenol, fel y ‘mantra Shanti’, y ‘mantra Gayatri’ ac eraill i gyd yn canolbwyntio yn y pen draw ar yr Un realaeth hwn.
Yn yr ysgol Tantrig mae'r sain yw'r bydysawd.[19] Daw'r goruchaf (para) â bodolaeth trwy'r Gair (Shabda). Mae'r greadigaeth yn cynnwys dirgryniadau ac amleddau ac amplitudau amrywiol sy'n arwain at ffenomenau'r byd.
Mae ymarfer Mantra yn aml yn cael ei gyfuno â myfyrdod anadlu, fel bod rhywun yn adrodd mantra ar yr un pryd ag mewn-anadl ac all-anadlu i helpu i ddatblygu llonyddwch a chanolbwyntio. Mae myfyrdod Mantra yn arbennig o boblogaidd ymhlith pobl leyg. Fel ymarferion canolbwyntio sylfaenol eraill, gellir ei ddefnyddio yn syml i'r meddwl, neu gall fod yn sail i ymarfer mewnwelediad lle mae'r mantra yn dod yn ganolbwynt arsylwi ar sut mae bywyd yn datblygu, neu'n gymorth i ildio a gadael i rwybeth fynd."[26]
Mae'r mantra "Buddho" yn gyffredin yn Nhraddodiad Coedwig Gwlad Thai ac fe'i dysgwyd gan Ajahn Chah a'i fyfyrwyr.[27] Mantra arall poblogaidd yn Bwdhaeth Thai yw Samma-Araham, gan gyfeirio at y Bwdha pwy sydd wedi cyrraedd 'perffeithrwydd yn yr ystyr Bwdhaidd' (araham), a ddefnyddir mewn myfyrdo Dhammakayad.[28][29]
Mae'r cysyniad o fantras mewn Jainiaeth yn ymdrin yn bennaf â cheisio maddeuant, canmol Arihants, neu dduwiau fel Nakoda, Padmavati, Manibhadra, Saraswati, Lakshmi, ac eraill. Ac eto honnir bod rhai mantrâu yn gwella deallusrwydd, ffyniant, cyfoeth neu enwogrwydd. Mae yna lawer o fantras yn Jainiaeth; mae'r mwyafrif ohonynt mewn Sansgrit neu Pracrit, ond yn yr ychydig ganrifoedd diwethaf, mae rhai wedi'u cyfansoddi yn ieithoedd yr Hindi neu'r Gwjarati. Mae mantrâu, cwpledi, naill ai'n cael eu llafarganu neu eu canu, naill ai'n uchel neu trwy symud gwefusau yn unig neu mewn distawrwydd wrth feddwl.
Yn y grefydd Sicaidd, mae mantar neu mantra yn Shabad (gair neu emyn) o'r Adi Granth sy'n canolbwyntio'r meddwl ar Dduw. Trwy ailadrodd y mantra, a gwrando ar eich llais eich hun, mae meddyliau'n cael eu lleihau ac mae'r meddwl yn codi uwchlaw materoliaeth i diwnio i mewn i lais Duw.
Mae mantrâu mewn Siciaeth yn sylfaenol wahanol i'r mantrâu cyfrinachol a ddefnyddir mewn crefyddau eraill. Yn wahanol i grefyddau eraill, mae mantras Sicaidd yn rhydd i unrhyw un eu defnyddio. Fe'u defnyddir yn agored ac ni chânt eu haddysgu mewn sesiynau cyfrinachol ond fe'u defnyddir o flaen gwasanaethau Siciaid.[34]
Y Mool Mantar, cyfansoddiad cyntaf gwrw Nanak, yw'r ail fantra Sicaidd mwyaf adnabyddus.
Y mantra mwyaf adnabyddus yn y ffydd Sicaidd yw "Wahe Guru." Yn ôl y bardd Sicaidd Bhai Gurdas, y gair "Wahe Guru" yw'r Gurmantra, neu'r mantra a roddir gan y gwrw, ac mae'n dileu'r ego.[35]
Yn ôl y 10fed Meistr Sicaidd, gwrw Gobind Singh, rhoddwyd y mantra "Wahe Guru" i ddyn gan Dduw i Urdd y Khalsa, ac mae'n diwygio'r gwrthgiliwr ac yn ei buro.
Mae mantrâu yn Taoaeth hefyd, fel y geiriau Dàfàn yǐnyǔ wúliàng yīn (大梵 隱語 無量 音), lle ailadroddir yn enw un o'r dwyfolion. Defnyddir y sillaf Indiaidd om (唵) hefyd mewn mantrâu Taoaeth. Ar ôl dyfodiad Bwdhaeth dechreuodd llawer o sectau Taoaeth ddefnyddio sillafau Sansgrit yn eu mantrâu neu eu talisman fel ffordd i wella pŵer ysbrydol rhywun ar wahân i'r swyn-ganeuon Han traddodiadol. Un enghraifft o hyn yw "mantra calon" Pu Hua Tian Zun (普 化 天尊), dwyfolyn Taoaidd mewn Taoaeth crefyddol uniongred. Ei mantra yw "Ǎn hōng zhā lì sà mó luō - 唵 吽 吒 唎 薩 嚩 囉". Mae Taoydd yn credu mai'r swyn-ganeuon hyn yw mantra calon Pu Hua Tian Zun a fydd yn eu hamddiffyn rhag Qi drwg ac yn tawelu emosiynau. Mae yna hefyd fantras yn Cheondoism, Daesun Jinrihoe, Jeung San Do ac Onmyōdō.[36]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
