math o ioga From Wikipedia, the free encyclopedia
Mae ioga Haṭha yn gangen o ioga. Yn llythrennol, mae'r gair Sansgrit हठ haṭha yn golygu "grym" ac felly mae'n cyfeirio at system o dechnegau corfforol i symud y grym o amgylch y corff.[2][3]
 | |
| Math | ioga, Ymarfer corff  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Yn India, mae ioga haṭha yn draddodiad poblogaidd, fel y mae'r Iogis y Natha Sampradaya trwy ei sylfaenydd traddodiadol Matsyendranath, sy'n cael ei ddathlu fel sant yn ysgolion ioga tantric a haṭha Hindŵaidd a Bwdhaidd. Mae bron pob testun hathayogig yn perthyn i siddhas Nath, ac mae'r rhai pwysig yn cael gwneud yn ddisgyblion Matsyendranath, Gorakhnath neu Gorakshanath.[4] Yn ôl y Dattatreya Yoga Śastra, mae dau fath o ioga haṭha: mae'r naill yn cael ei ymarfer gan Yajñavalkya sy'n cynnwys wyth aelod o ioga, a'r llall yn cael ei ymarfer gan Kapila sy'n cynnwys wyth mwdras.
Daw'r testun hynaf lle disgrifir ioga Hatha, o gyfnod yr Amṛtasiddhi, sef 11g, cyfnod y Tantra Bwdhaidd.[5] Sgwennwyd y testunau hynaf i ddefnyddio'r term hatha gan Fwdhiaid Vajrayana.[3] Yn ddiweddarach, Mae'r testunau ioga haṭha yn mabwysiadu arferion ioga ioga haṭha mudras i mewn i system Saiva, gan ei doddi â dulliau Layayoga sy'n canolbwyntio ar godi kuṇḍalinī trwy sianeli ynni a chakras.
Yn yr 20g, addaswyd ioga haṭha, gan ganolbwyntio'n benodol ar asanas (yr ystumiau corfforol), a daeth yn boblogaidd ledled y byd fel math o ymarfer corff yn ogystal â thawelwch meddwl. Erbyn hyn, y math modern, corfforol hwn o ioga a olygir gyda "ioga" yn y Gorllewin.
Mae ymarfer ioga Haṭha yn gymhleth ac yn gofyn am rai o nodweddion yr yogi. Mae Adran 1.16 o'r Pradibika ioga Haṭha, er enghraifft, yn nodi mai'r rhain yw utsaha (brwdfrydedd, gwytnwch), sahasa (dewrder), dhairya (amynedd), jnana tattva (hanfod gwybodaeth), nishcaya (penderfyniad) a tyaga (unigedd, ymwadiad).[6]
Yn niwylliant y Gorllewin, mae yoga Haṭha fel arfer yn cael ei ddeall fel asanas a gellir eu hymarfer er mwyn cadw'n heini.[7] Yn nhraddodiadau India a Thibet, mae ioga Haṭha yn llawer mwy. Mae'n ymestyn ymhell y tu hwnt i fod yn system ymarfer corff soffistigedig ac yn integreiddio syniadau moeseg, diet, glanhau, pranayama (ymarferion anadlu), myfyrdod a system ar gyfer datblygiad ysbrydol yr iogi.[8][9]
Mae rhai testunau Haṭha yn rhoi pwyslais mawr ar mitahara, sy'n golygu "diet wedi'i fesur" neu "fwyta cymedrol". [10][11] Maent yn cysylltu'r bwyd y mae rhywun yn ei fwyta â chydbwyso'r corff ac ennill y budd mwyaf o ymarfer ioga Haṭha. Mae bwyta, dywed y Gheranda Samhita, yn fath o weithred ddefosiynol i deml y corff, fel petai rhywun yn mynegi hoffter tuag at y duwiau.[10][12]
Mae adnodau 1.57 i 1.63 o Ioga Hatha Pradipika yn awgrymu na ddylai blysu am flasau hoff lywio arferion bwyta rhywun, yn hytrach mae'r diet gorau yn un sy'n flasus, yn faethlon ac yn ddigonol i ddiwallu anghenion corff rhywun ac ar gyfer yr ysbryd mewnol. Mae'n argymell bod yn rhaid i berson "fwyta dim ond pan fydd rhywun yn teimlo'n llwglyd" a "pheidio â gorfwyta na bwyta i lenwi stumog; yn hytrach gadewch chwarter dogn yn wag a llenwi tri chwarter â bwyd a dŵr ffres o safon".[13]
Mae yoga Haṭha yn dysgu amrywiol gamau o lanhau'r corff mewnol a cheir nifer o ddulliau glanhau, yn amrywio o arferion hylendid syml i'r ymarferion unigryw o wrthdroi llif hylif seminal.[14] Gelwir y rhestr fwyaf cyffredin yn shatkarmas, neu chwe gweithred lanhau: dhauti (glanhau dannedd a chorff), basti (glanhau rectwm), neti (glanhau'r trwyn), trataka (glanhau llygaid), nauli (tylino'r abdomen) a kapalabhati (glanhau fflem).[14] Mae rhai o'r rhain yn defnyddio dŵr ac eraill yn defnyddio clwt neu frethyn.[15]
Mae Prāṇāyāma wedi'i wneud allan o ddau air Sansgrit prāṇa (प्राण, anadl, egni hanfodol, grym bywyd)[16][17] ac āyāma (आयाम, ffrwyno, ymestyn, ymestyn).[18][17]
Mae rhai testunau ioga Haṭha'n dysgu ymarferion anadlu ond nid ydyn nhw'n cyfeirio ato fel "Pranayama". Er enghraifft, mae adran 3.55 o'r GherandaSamhita yn ei alw'n Ghatavastha (y corff yn llestr).[19] Mewn testunau eraill, mae'r term Kumbhaka neu Prana-samrodha yn cael ei ddefnyddio.[20] Waeth beth fo'r termau, mae anadlu'n iawn a defnyddio technegau anadlu yn greiddiol, yn ganolog i ioga Haṭha. Dywedir bod ymarferion anadlu cywir yn glanhau ac yn cydbwyso'r corff.[21]
Mae Pranayama yn un o arferion craidd ioga Haṭha.[23][24][25] Rheoleiddir yr anadlu - yn ymwybodol ac yn fwriadol, ac mae hywn yn gysyniad cyffredin a rennir â phob ysgol ioga.[26][27]
Gwneir hyn mewn sawl ffordd, gan fewnanadlu ac yna dal y gwynt am gyfnod, cyn ei allanadlu, ac yna atal yr anadlu am gyfnod arall, gweithred sy'n arafu'r anadlu, yn newid amser / hyd anadliad, dyfnder yr anadlu (dwfn, byr), a chyfuniad o'r rhain, ymarfer cyhyrau â ffocws.[28] Mae pranayama neu anadlu'n iawn yn rhan annatod o'r safleoedd (asanas). Yn ôl adran 1.38 o Ioga Hatha Pradipika, Siddhasana yw'r ystum mwyaf addas a hawsaf i ddysgu ymarferion anadlu.[22]
Cyn dechrau ymarfer ioga haṭha, mae'n rhaid i'r iogi sefydlu lle addas: yn ddelfrydol, mewn mathika (adeilad ar gyfer meudwy), "yn bell o greigiau sy'n cwympo, tân a lleithder".[30] Ar ôl dewis lleoliad sefydlog tawel, mae'r iogi'n cychwyn ymarfer ystumiau (safleoedd) a elwir yn asanas. Daw'r asanas hyn ar sawl ffurf. Ar y dechrau, mae'r asanas yn anghyfforddus ac yn anodd, yn achosi i'r corff ysgwyd, ac yn nodweddiadol maent yn annioddefol i'w dal am gyfnodau hir.[11] Fodd bynnag, gydag ailadrodd a dyfalbarhad, wrth i ystwythder y cyhyrau wella, mae'r ymdrech yn lleihau ac mae'r asana'n gwella. Yn ôl testunau ioga Haṭha, mae pob asana yn gwella pan fydd yr "ymdrech yn diflannu", cyflwr, lle nad yw'r person yn meddwl am safle ei gorff; mae'n anadlu mewn pranayama diymdrech, ac yn gallu byw o fewn ei fyfyrdod ei hun (anantasamapattibhyam).[31]
| Sanskrit | Cymraeg | Gheranda Samhita [32] |
Ioga Hatha Pradipika [32][33] |
Shiva Samhita [34] |
|---|---|---|---|---|
| Bhadrāsana | Lwcus | 2.9–910 | 1.53–954 | — |
| Bhujaṅgāsana | Neidr | 2.42–943 | — | — |
| Dhanurāsana | Bwa | 2.18 | 1.25 | — |
| Garuḍāsana | Eryr | 2.37 | — | — |
| Gomukhāsana | Wyneb y Fuwch | 2.16 | 1.20 | — |
| Gorakṣāsana | Bugail Gwartheg | 2.24–925 | 1.28–929 | 3.108–9112 |
| Guptāsana | Y Gyfrinach | 2.20 | — | — |
| Kukkutāsana | Ceiliog | 2.31 | 1.23 | — |
| Kūrmāsana | Crwban | 2.32 | 1.22 | — |
| Makarāsana | Crocodeil | 2.40 | — | — |
| Mandukāsana | Llyffant | 2.34 | — | — |
| Matsyāsana | Pysgodyn | 2.21 | — | — |
| Matsyendrāsana | Osgo Matsyendra | 2.22–923 | 1.26–927 | — |
| Mayūrāsana | Y Paen | 2.29–930 | 1.30–931 | — |
| Muktāsana | Rhyddid | 2.11 | — | — |
| Padmāsana | Lotws | 2.8 | 1.44–949 | 3.102–9107 |
| Paschimottanāsana | Eistedd a Phlygu Ymlaen | 2.26 | 1.30–931 | — |
| Sankatāsana | Pitw Bach | 2.28 | — | — |
| Shalabhāsana | Locust | 2.39 | — | — |
| Śavāsana | Y Corff | 2.19 | 1.34 | — |
| Siddhāsana | Cyflawnwyd | 2.7 | 1.35–943 | 3.97–9101 |
| Siṁhāsana | Y Llew | 2.14–915 | 1.50–952 | — |
| Yogāsana | Teiliwr Hapus | 2.44–945 | — | — |
| Svastikāsana | Addawol | 2.13 | 1.19 | 3.113–9115 |
| Vṛṣāsana | Y Tarw | 2.38 | — | — |
| Uṣṭrāsana | Y Camel | 2.41 | — | — |
| Utkaṭāsana | Ar i Fyny | 2.27 | — | — |
| Uttana Kurmāsana | Crwban ar i Fyny | 2.33 | 1.24 | — |
| Uttana Mandukāsana | Llyffant ar i Fyny | 2.35 | — | — |
| Vajrāsana | Mellten | 2.12 | — | — |
| Virāsana | Yr Arwr | 2.17 | — | 3.21 |
| Vṛkṣāsana | Coeden | 2.36 | — | — |
Yn ôl Mallinson, yn y testun cynharaf, roedd ioga Haṭha yn fodd i godi a gwarchod y bindu, y credir ei fod yn un o'r egni hanfodol. Roedd y ddwy dechneg ioga Haṭha gynnar i gyflawni hyn drwy'r asanas gwrthdro i ddal y bindu gan ddefnyddio disgyrchiant, neu mudras (morloi iogig) i wneud i anadl lifo i'r sianel ganol a gorfodi'r bindu i fyny. Y nod yw cyrchu amṛta (neithdar anfarwoldeb) sydd wedi'i leoli yn y pen, sydd wedi hynny yn gorlifo drwy'r corff, yn groes i nod ioga Haṭha cynnar o warchod y bindu.[35]
Rhestr Wicidata:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.jpg)
