Pryf gydag adenydd dwbwl sy'n perthyn i urdd Odonata yw gwas neidr (hefyd: gwas y neidr) (lluosog: gweision neidr). Mae'n byw ger llynnoedd, nentydd a gwernydd ac maen nhw'n bwyta mosgitos, gwybed, clêr, gwenyn, gloynnod byw a phryfed eraill. Nid ydynt yn brathu nac yn pigo pobl. Mae'r gair Groeg Anisoptera yn golygu "adenydd anwastad" gan fod yr adain cefn yn lletach na'r rhai blaen.[2]

Ffeithiau sydyn Gweision neidr, Dosbarthiad gwyddonol ...
Gweision neidr
Thumb
Gwäell asgell aur - (Sympetrum flaveolum)
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Arthropoda
Dosbarth: Insecta
Urdd: Odonata
Is-urdd: Anisoptera
Teuluoedd[1]

$Uwchdeulu yw Aeshnoidea, Cordulegastroidea a Libelluloidea. $$Nid yw'n gytras

Cau
Thumb
Y gwas neidr Mesurupetala, Jurasig hwyr (Tithonian), calchfaen Solnhofen, yr Almaen.
Thumb
Un o nodweddion pennaf y gweision neidr yw eu llygaid mawr, symudliw (iridescent).

Un o brif nodweddion y gwas neidr yw ei lygaid cyfansawdd enfawr, dau bâr o adenydd a chorff hir sy'n eu galluogi i weld bron i 360 gradd - i bob cyfeiriad. Fel pob pryfyn arall mae ganddyn nhw chwe choes; ond nid ydy'r rhan fwyaf ohonyn nhw, bellach, yn medru cerdded. Mae'r gwas y neidr ymhlith y pryfaid a all hedfan gyflymaf ac am gyfnod hir e.e. ar draws y cefnforoedd. Gallant hedfan i 6 chyfeiriad: ymlaen, yn ôl, i fyny, i lawr, i'r chwith ac i'r dde.[3] Mae'r Ymerawdwyr yn medru hedfan ar gyflymder uchaf o 10–15 metr yr eiliad (22–34 mya).

Dim ond am chwe mis mae rhai gweision y neidr yn byw, tra bod eraill yn byw cyn hired â chwe neu saith mlynedd.

Ceir oddeutu 3000 math gwahanol o weision neidr ac mae tua 5,900 o rywogaethau yn yr urdd Odonata gan gynnwys y mursennod.[4][5]

Ffosiliau a pherthynas teuluoedd

Mae'r gwas y neidr yn hen grŵp a cheir ffosiliau o weision neidr mawr o gyfnod y Meganisoptera (tua 300-325 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol. Mae gan y ffosiliau hyn faint adenydd o 750 mm (30 mod). Yn y grŵp hwn mae'r Meganeuropsis, sef y pryf mway ei faint ar wyneb y Ddaear. Ceir tua 3,000 rhywogaeth o Anisoptera ar y Ddaear heddiw. Mae'r rhan fwyaf yn drofanol.

'Dyw'r union berthynas rhwng y gwahanol deuluoedd heb ei brofi'n llawn (yn 2015), ondmae'r coeden deulu canlynol yn rhoi syniad i ni o'r berthynas honno. Y llinellau toredig yw' berthynas nad ydyw wedi'i brofi'n llawn.

Anisoptera

Gomphidae (clubtails)


Austropetaliidae

Aeshnoidea ('Ymerawdwyr')

Petaluridae ('Cynffonau petal')

Macromiidae ('Criwserod')



Libelluloidea ('Picellwyr')

Neopetaliidae

Cordulegastridae ('Cylchoedd aur')

Libellulidae (skimmers)

"Corduliidae" [Nid yw'n gytras] ('Y Gweision Gwyrdd')

Synthemistidae ('Cynffonau teigrod)

Chlorogomphidae







Gweision neidr gwledydd Prydain

Ceir 57 o rywogaethau'r Odonata yng ngwledydd Prydain: mae 21 ohonynt yn fursennod (is-urdd Zygoptera) a 36 ohonynt yn weision neidr (is-urdd suborder Anisoptera). Ond ymwelwyr yw rhai o'r rhain ac mae rhai ar y rhestr wedi hen farw o'r gwledydd hyn. Y niferoedd sy'n parhau i baru ar yr ynysoedd hyn (yn 2015) yw 42, sef 17 o fursennod a 25 o weision neidr. Caiff y rhestr hon ei diweddaru ar adegau gan Odonata Records Committee a ffurfiwyd yn 1998.

Dyma nhw:

Is-urdd Anisoptera (Gweision neidr)
Teulu'r Gomphidae ('Gweision neidr tindrom')
Teulu'r Aeshnidae ('Yr Ymerawdwyr')
Teulu'r Cordulegastridae ('Gweision neidr torchog')
Teulu'r Corduliidae ('Y Gweision gwyrdd')
Teulu'r Libellulidae ('Y Picellwyr')

Ar lafar, ac yn gyffredinol gelwir y mursennod hefyd yn weision neidr, er nad yw hyn yn hollol gywir. Dyma'r prif grwpiau:

Is-urdd Zygoptera (Mursennod)
Teulu'r Calopterygidae ('Y Morwynion')
Teulu'r Lestidae ('Y Mursennod gwyrdd')
Teulu'r Coenagrionidae ('Y Mursennod coch a glas-ddu')
Teulu'r Platycnemididae ('Y Mursennod coeswen')

Mae gan nifer o weision neidr enwau Cymraeg ac mae'r rheiny ar y cyfan wedi'u canfod yng ngwledydd Prydain ar ryw gyfnod.

Teulu'r Gomphidae - Y Gweision neidr tindrom

Rhagor o wybodaeth Delwedd, Rhywogaeth ...
DelweddRhywogaethEnw LladinGwledyddCôd eu statws
Thumb Gwas neidr dindrom [B] Gomphus vulgatissimus  Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas neidr coes felen [C] Gomphus flavipes V (1818)
Cau

Teulu'r Aeshnidae - Yr Ymerawdwyr

Rhagor o wybodaeth Delwedd, Rhywogaeth ...
DelweddRhywogaethEnw LladinGwledyddCôd eu statws
Thumb Gwas neidr y De Aeshna cyanea  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas neidr brown Aeshna grandis  Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas neidr llygadwyrdd Aeshna isoceles  Lloegr[K]
Thumb Gwas neidr Asur Aeshna caerulea  yr Alban
Thumb Gwas neidr glas Aeshna juncea  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas neidr mudol Aeshna mixta  Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas neidr mudol y De [D] Aeshna affinis V (1952)
Thumb Ymerawdwr Anax imperator  Cymru
 Lloegr
Thumb Ymerawdwr bach Anax parthenope  Cymru
 Lloegr		 RC (1996)
Thumb Gwas neidr gwyrdd Anax junius V (1998)
Thumb Gwas neidr flewog Brachytron pratense  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas neidr crwydrol [E] Hemianax ephippiger V (1903)
Cau

Teulu'r Cordulegastridae - Gweision neidr torchog

Rhagor o wybodaeth Delwedd, Rhywogaeth ...
DelweddRhywogaethEnw LladinGwledyddCôd eu statws
Thumb Gwas neidr eurdorchog Cordulegaster boltonii  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Cau

Teulu'r Corduliidae - Y Gweision Gwyrdd

Rhagor o wybodaeth Delwedd, Rhywogaeth ...
DelweddRhywogaethEnw LladinGwledyddCôd eu statws
Thumb Gwas gwyrdd blewog Cordulia aenea  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwas gwyrdd gloyw Somatochlora metallica  yr Alban
 Lloegr
Thumb Gwas gwyrdd y Gogledd Somatochlora arctica  yr Alban
Thumb Gwas orenfrith Oxygastra curtisii Ex (1963)
Cau

Teulu'r Libellulidae - Y Picellwyr

Rhagor o wybodaeth Delwedd, Rhywogaeth ...
DelweddRhywogaethEnw LladinGwledyddCôd eu statws
Thumb Picellwr praff Libellula depressa  Cymru
 Lloegr
Thumb Picellwr prin Libellula fulva  Lloegr
Thumb Picellwr pedwar nod Libellula quadrimaculata  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Picellwr tinddu Orthetrum cancellatum  Cymru
 Lloegr
Thumb Picellwr cribog Orthetrum coerulescens  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwäell scarlad Crocothemis erythraea V (1995)
Thumb Gwäell ddu Sympetrum danae  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwäell asgell aur [F] Sympetrum flaveolum V
Thumb Gwäell wythien goch Sympetrum fonscolombei  Lloegr RC
Thumb Gwäell rudd Sympetrum sanguineum  Cymru
 Lloegr
Thumb Gwäell gyffredin [G] Sympetrum striolatum  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Gwäell grwydrol Sympetrum vulgatum V
Thumb Gwäell resog Sympetrum pedemontanum V (1995)
Thumb Picellwr wynebwyn Leucorrhinia dubia  yr Alban
 Cymru
 Lloegr
Thumb Picellwr wynebwyn mawr [H] Leucorrhinia pectoralis V (1859)
Thumb Y gleider crwydrol [I] [J] Pantala flavescens V (1823)
Cau

Gweision neidr yng Nghymru

Yng Nghymru roedd 37 o rywogaethau o Urdd yr Odanata yn paru rhwng 2010 a 2015: 22 o fursennod (Zygoptera) a 15 o weision neidr (Anisoptera).[6]

Dyma'r gweision neidr:

Maint

Rhagor o wybodaeth Enw'r rhywogaeth, milimetrau ...
Maint gweision neidr Cymru
Enw'r rhywogaeth milimetrau
picellwr wynebwyn
37(Leucorrhinia dubia)
picellwr cribog
44(Orthetrum coerulescens)
gwas gwyrdd blewog
48(Cordulia aenea)
picellwr pedwar nod
48(Libellula quadrimaculata)
picellwr praff
48(Libellula depressa)
picellwr tinddu
49(Orthetrum cancellatum)
gwas neidr flewog
55(Brachytron pratense)
gwas neidr mudol
63(Aeshna mixta)
gwas neidr crwydrol
63(Anax (Hemianax) ephippiger)
gwas neidr y de
70(Aeshna cyanaea)
ymerawdwr bach
71(Anax parthenope)
gwas neidr brown
73(Aeshna grandis)
gwas neidr glas
74(Aeshna juncea)
ymerawdwr
78(Anax imperator)
gwas neidr eurdorchog
84(Cordulegaster boltonii)
Cau

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Chrome
Wikiwand for Chrome
Edge
Wikiwand for Edge
Firefox
Wikiwand for Firefox