Gene Wilder

Actor, awdur a digrifwr o'r Unol Daleithiau oedd Jerome Silberman, a adwaenir yn broffesiynol fel Gene Wilder (11 Mehefin 1933 – 29 Awst 2016).^[1]

Gene Wilder
Ganwyd	Jerome Silberman  11 Mehefin 1933  Milwaukee
Bu farw	29 Awst 2016  o clefyd Alzheimer  Stamford
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Alma mater	Prifysgol Iowa Ysgol Theatr Old Vic, Bryste Washington High School HB Studio Black-Foxe Military Institute
Galwedigaeth	actor, cyfarwyddwr ffilm, digrifwr, actor teledu, cynhyrchydd ffilm, actor llwyfan, awdur, sgriptiwr, llenor, cyfarwyddwr, canwr, actor ffilm, cynhyrchydd
Priod	Gilda Radner
Gwobr/au	Primetime Emmy Award for Outstanding Guest Actor in a Comedy Series, Gwobr Hugo am y Cyflwyniad Dramatig Gorau, Clarence Derwent Awards
Gwefan	http://www.genewilder.net
llofnod

Cychwynnodd Wilder ei yrfa ar lwyfan a gwnaeth ei ymddangosiad cyntaf ar sgrîn yn y gyfres deledu Armstrong Circle Theatre yn 1962. Ei rhan cyntaf ar ffilm oedd portreadu gwystl yn y ffilm Bonnie and Clyde (1967), ei brif rhan cyntaf oedd fel Leopold Bloom yn y ffilm film The Producers (1968) a cafodd enwebiad Gwobrau Academi am yr Actor Cefnogol Gorau. Dyma oedd y cyntaf o sawl cydweithrediad gyda'r ysgrifennwr/cyfarwyddwyr Mel Brooks, yn cynnwys Blazing Saddles (1974) a Young Frankenstein, a cyd-ysgrifennwyd gan Wilder, gan ennill enwebiad Gwobrau'r Academi i'r ddau am Sgript Ffilm Addasiedig Gorau. Roedd Wilder yn adnabyddus am ei bortread o Willy Wonka yn Willy Wonka & the Chocolate Factory (1971) a'i bedwar ffilm gyda Richard Pryor: Silver Streak (1976), Stir Crazy (1980), See No Evil, Hear No Evil (1989), a Another You (1991). Cyfarwyddodd ac ysgrifennodd Wilder sawl ffilm ei hun yn cynnwys The Woman in Red (1984).

Ei drydydd gwraig oedd yr actores Gilda Radner, a serennodd gyda hi mewn tri ffilm. O ganlyniad i'w marwolaeth o ganser yr ofari, daeth yn weithgar gyda chodi ymwybyddiaeth o ganser a'i driniaeth gan helpu i ffurfio Canolfan Canfod Canser Ofaraidd Gilda Radner yn Los Angeles a cyd-ffurfio Gilda's Club.

Yn dilyn ei gwaith actio mwyaf diweddar yn 2003, trodd Wilder ei sylw at ysgrifennu. Ysgrifennodd gofiant yn 2005, Kiss Me Like a Stranger: My Search for Love and Art; casgliad o storiau, What Is This Thing Called Love? (2010); a'r nofelau My French Whore (2007), The Woman Who Wouldn't (2008) a Something to Remember You By (2013).

Gwaith

Ffilm

Blwyddyn	Teitl	Rhan	Nodiadau
1966	Death of a Salesman	Bernard	Teledu
1967	Bonnie and Clyde	Eugene Grizzard
1968	The Producers	Leo Bloom	Enwebwyd – Gwobrau'r Academi ar gyfer Actor Cefnogol Gorau
1970	Start the Revolution Without Me	Yr efeilliaid Claude a Philippe
	Quackser Fortune Has a Cousin in the Bronx	Quackser Fortune
1971	Willy Wonka & the Chocolate Factory	Willy Wonka	Enwebwyd – Gwobr Golden Globes ar gyfer Actor Gorau - Ffilm Gomedi neu Gerddorol
1972	Everything You Always Wanted to Know About Sex* (*But Were Afraid to Ask)	Dr. Doug Ross
	The Scarecrow	Lord Ravensbane/The Scarecrow	Teledu
1974	Rhinoceros	Stanley	Seiliwyd ar ddrama Eugène Ionesco Rhinoceros
	Blazing Saddles	Jim, "The Waco Kid"
	The Little Prince	The Fox
	Thursday's Game	Harry Evers	Teledu
	Young Frankenstein	Dr. Frederick Frankenstein	Enwebwyd – Gwobrau'r Academi ar gyfer Ysgrifennu Sgript Ffilm Addasiedig
1975	The Adventure of Sherlock Holmes' Smarter Brother	Sigerson Holmes	Hefyd cyfarwyddwr ac awdur
1976	Silver Streak	George Caldwell	Enwebwyd – Gwobr Golden Globes am Actor Gorau - Ffilm Gomedi neu Sioe Gerdd
1977	The World's Greatest Lover	Rudy Valentine, aka Rudy Hickman	Hefyd cynhyrchydd, cyfarwyddwr ac awdur
1979	The Frisco Kid	Avram Belinski
1980	Sunday Lovers	Skippy	Cyfarwyddodd y darn "Skippy"
	Stir Crazy	Skip Donahue
1982	Hanky Panky	Michael Jordon
1984	The Woman in Red	Teddy Pierce	Hefyd cyfarwyddwr ac awdur
1986	Haunted Honeymoon	Larry Abbot	Hefyd cyfarwyddwr ac awdur
1989	See No Evil, Hear No Evil	Dave Lyons	Hefyd awdur
1990	Funny About Love	Duffy Bergman
1991	Another You	George/Abe Fielding
1999	Murder in a Small Town	Larry "Cash" Carter	Teledu; cyd-ysgrifennwyd gyda Gilbert Pearlman
	Alice in Wonderland	The Mock Turtle
	The Lady in Question	Larry "Cash" Carter	Teledu; cyd-ysgrifennwyd gyda Gilbert Pearlman

Teledu

• Llais ar gyfer darn The Electric Company' o The Adventures of Letterman (60 pennod, 1972–1977)
• Something Wilder (1994–1995)
• Will & Grace Penodau "Boardroom and a Parked Place" (2002) a "Sex, Losers & Videotape" (2003); (Seren wadd – Mr. Stein)

Llwyfan

• The Complaisant Lover (Broadway, 1962)
• Mother Courage and Her Children (Broadway, 1963)
• One Flew Over the Cuckoo's Nest (Broadway, 1963)
• The White House (Broadway, 1964)
• Luv (Broadway, 1966)
• Laughter on the 23rd Floor (Llundain, 1996)

Rhaglenni dogfen

• "Expo: Magic of the White City" (2005)

Cyhoeddiadau

• Piver, M. Steven and Gene Wilder. Gilda's Disease: Sharing Personal Experiences and a Medical Perspective on Ovarian Cancer. Broadway Books, 1998. ISBN 0-7679-0138-X
• Wilder, Gene. Kiss Me Like a Stranger: My Search for Love and Art. St. Martin's Press, 2005. ISBN 0-312-33706-X
• Wilder, Gene. My French Whore. St. Martin's Press, 2007. ISBN 0-312-36057-6
• Wilder, Gene. The Woman Who Wouldn't. St. Martin's Press, 2008. ISBN 0-312-37578-6
• Wilder, Gene. What Is This Thing Called Love?. St. Martin's Press, 2010. ISBN 978-0-312-59890-7
• Wilder, Gene. Something to Remember You By. St. Martin's Press, 2013. ISBN 9780312598914

Cyfeiriadau

1. Willy Wonka star Gene Wilder dies (en) , BBC News, 29 Awst 2016.