cyhoeddwr a golygydd (1860 -1925) From Wikipedia, the free encyclopedia
Roedd Evan William Evans (7 Hydref 1860 - 28 Hydref 1925) yn gyhoeddwr a golygydd papurau newydd Cymraeg ac yn awdur.[1]
Ganwyd Evans yn Nolgellau, yn fab i David Evans, a Jane (née Roberts) ei wraig.
Enillodd ysgoloriaeth i Ysgol Ramadeg Dolgellau, ceisiwyd rhwystro ei ddyfarnu iddo gan y Parch Evan Lewis, rheithor Dolgellau oni bai ei fod yn mynychu'r Eglwys wladol. Gwrthodwyd yr amod a bygythiwyd dod ag achos yn erbyn yr eglwys a'r ysgol pe na bai Evan yn cael derbyn ei le. Ildiodd yr ysgol a chafodd Evan ei ysgoloriaeth.[2]
Ym 1884 priododd Ellen Rees, Stryd y Bont Dolgellau, merch Owen Rees llyfrwerthwr[3]; ni fu iddynt blant. Bu Ellen farw ym 1886. Ym 1888 priododd ei ail wraig, Annie Margaret unig ferch Joseph Roberts, Dolgellau[4]. Bu iddynt tri mab.
Wedi ymadael a'r ysgol prentisiwyd Evans i David Humphreys Jones, cyhoeddwr y Goleuad a'r Temlydd Cymreig, yn Upper Smithfield Street Dolgellau. Wedi darfod ei brentisiaeth aeth i weithio fel argraffydd yng Ngwasg yr Herald Caernarfon. Dychwelodd i Ddolgellau ym 1884 gan brynu gwasg y Goleuad gan ei hen feistr.[5]
Parhaodd Evans i gyhoeddi’r Goleuad o 1884 hyd 1914. Ym 1914 sefydlodd papur wythnosol newydd Y Cymro gan weithredu fel golygydd, argraffwr a chyhoeddwr y papur. Parhaodd wasg Evans i gyhoeddi’r Cymro hyd 1931 pan brynwyd yr hawl i'r enw gan Woodall, Minshall, Thomas a'r Cwmni, Croesoswallt.
Ymysg y papurau a chylchgronau eraill a gyhoeddwyd gan wasg Evans oedd The Merionethshire News, 1888 (The Merioneth News and Herald wedyn); Y Lladmerydd, 1885; Cymru Fydd, 1888; Y Gymraes, 1896 ; Y Llan , Yr Haul, a'r Ddolen.
Ym 1917 cafodd y busnes ei droi yn gwmni cyfyngedig E.W.Evans LTD, gyda Evan W Evans yn rheolwr gyfarwyddwr.
Yn ogystal â chyhoeddi papurau a chylchgronau bu cwmni Evans hefyd yn gyhoeddi llyfrau gan gynnwys:
Bu Evans yn chware rhan amlwg ym mywyd cyhoeddus Dolgellau a'r cylch. Bu'n aelod o Gyngor Dinesig y dref ac yn aelod o fwrdd yr ysgol anenwadol. Bu'n ysgrifennydd Cyngor Eglwysi Rhydd Dolgellau ac yn gadeirydd pwyllgor reoli'r Llyfrgell Rydd. Gwasanaethodd fel Ynad Heddwch ar fainc Sir Feirionnydd.
Roedd gan Evans diddordeb mawr yn hanes Methodistiaeth Galfinaidd. Comisiynodd nifer o awduron i ysgrifennu llyfrau ar y pwnc er mwyn iddo gael eu cyhoeddi. Llyfrau megis:
Yn ogystal â chyhoeddi llyfrau am hanes yr enwad bu Evans hefyd yn casglu llawysgrifau a deunydd hanesyddol am y pwnc. Trosglwyddwyd ei gasgliad i'r Llyfrgell Genedlaethol lle maent yn cael eu cadw o dan yr enw Frondirion MSS[7]
Bu farw yn ei gartref Frondirion, Dolgellau yn 65 mlwydd oed a rhoddwyd ei weddillion i orwedd ym mynwent Capel y Methodistiaid Calfinaidd, Islaw'r dref.[8]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
