From Wikipedia, the free encyclopedia
Deunydd soled lle mae'r atomau a'r moleciwlau wedi'u gosod mewn haenau trefnus i greu strwythur microsgopig yw grisial neu crisial (enw gwrywaidd). Mae'r haenau hyn wedi'u cyplysu i ffurfio dellt sy'n ymestyn i bob cyfeiriad.[1][2] Gellir adnabod math unigol o risial yn aml oherwydd ei siâp geometrig e.e. diamwnt, halen neu bluen eira. Gelwir yr astudiaeth o grisialau, y mathau a'u ffurfiad, yn grisialeg.
 | |
| Math | solid, sylwedd cemegol, cyflwr rhwym  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Daw'r gair grisial o'r Hen Roeg κρύσταλλος (krustallos), sef "rhew"[3][4][5]. Fe'i ceir yng ngwaith Guto'r Glyn a Lewis Glyn Cothi (Grwowndwal a grisial holl gred) yn y 15g.[6]
Ceir amrywiaeth eang o grisialau, gan gynnwys y cewri uchod (diamwnt, halen), ond mae'r rhan fwyaf o grisialau anorganaidd yn glwstwr o grisialau (sef 'amlgrisial'), yn hytrach nag yn un grisial mawr e.e. llawer o greigiau, metalau a rhew. Ceir trydydd grŵp o solidau sef y rhai di-ffurf, amorffaidd, lle nad oes gan yr atomau unrhyw ffurf bendant e.e. gwydr, cwyr a sawl math o blastig.
Ar wahân i'r byd gwyddonol, defnyddir grisialau mewn meddygaeth amgen a defodau crefyddol, e.e. therapi grisial, a gyda gleiniau (sef crisialau i'w gwisgo ac i addurno), mewn swynion o fewn credoau fel Wica.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
