Celys

Am y dref yn Iwerddon a elwir weithiau yn Gymraeg yn Celys, gweler Kells.

Deil-lysieuyn yw celys,^[1] cêl^[1] neu fresychen ddeiliog sydd yn cynnwys sawl cyltifar o fresych (Brassica oleracea) a nodweddir gan goesynnau hirion, dail mawrion, a diffyg pen caled.

Celys

Celys cwrlog.
Enghraifft o'r canlynol	llysieuyn, tacson
Math	llysieuyn, llysieuyn dail
Safle tacson	amrywiad
Rhiant dacson	Bresychen wyllt
Dechreuwyd	4 g CC
Cynnyrch	Brassica napus subsp. napus var. pabularia
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r cyltifarau cyffredin o gelys yn cynnwys:

• Celys cwrlog, gyda dail crychion o liw gwyrdd, a chanddo flas fymryn chwerw ac ansoddni cryf, a roddir mewn saladau, swpiau, a llysiau tro-ffrio;
• Celys Eidalaidd, celys palmwydd neu gelys deinosor, gyda dail hirion, meinion o liw gwyrdd tywyll, a chanddo flas melys ac ansoddni meddal o'i gymharu â chelys cwrlog, a ddefnyddir yn fynych mewn coginiaeth Eidalaidd;
• Celys Rwsiaidd, gyda dail crychion o liw coch-borffor, a dyfir am fwyd ac am addurno gerddi a thirlunio.

Planhigyn eilflwydd yw celys, ond fel arfer fe'i tyfir yn flynyddol. Wrth flodeuo yn yr ail flwyddyn, mae'n cynhyrchu blodau melyn a ffrwythau ar ffurf silicwa. Cnwd caled ydyw a gaiff ei fwyta yn ystod tymhorau'r hydref a'r gaeaf yn bennaf, am fod y tywydd oer yn gwella'i flas.^[2]

Gweler hefyd

• Mathau eraill o Brassica oleracea:
  • Bresychen
  • Brocoli
  • Blodfresychen
  • Ysgewyll
  • Bresychen lyfnddail
  • Bresychen grech
  • Colrabi
  • Gai lan

Cyfeiriadau

1. Termau Coginio (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1971), t. 19.
2. (Saesneg) Kale. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 2 Gorffennaf 2023.